GS Nobel vật lý Serge Haroche: Hãy để người trẻ tự do sáng tạo

Trò chuyện với PV Thanh Niên ngày 9.10, GS Serge Haroche, người đoạt giải Nobel vật lý năm 2012, gửi gắm thông điệp đến giới trẻ Việt Nam: hãy ra nước ngoài học tập, trải nghiệm nền khoa học tiên tiến, rồi quay về đóng góp cho quê hương.

Vị chủ nhân giải Nobel vật lý năm 2012 cũng chia sẻ những lời khuyên thiết thực để Việt Nam phát triển khoa học bền vững trong kỷ nguyên mới.

"Hãy ra thế giới để học, rồi trở về cống hiến"

GS Serge Haroche cho rằng con đường phát triển khoa học ở Việt Nam phải bắt đầu từ con người, đặc biệt là lớp trẻ. Ông nhấn mạnh: "Các bạn trẻ Việt Nam nên đi ra nước ngoài để học tập, nghiên cứu, rồi trở về phụng sự cho đất nước. Khoa học không chỉ học ở một nơi, mà là học hỏi trên toàn thế giới".

Theo ông, việc đi du học không chỉ giúp mở rộng tầm nhìn, mà còn giúp mang tri thức, phương pháp nghiên cứu hiện đại về xây dựng quê hương. "Đó là điều tuyệt vời và quan trọng nhất", GS Haroche nói.

Nhà khoa học đoạt Nobel vật lý này cho rằng yếu tố then chốt để khoa học Việt Nam cất cánh chính là môi trường tự do nghiên cứu.

"Cần để cho các nhà khoa học, đặc biệt là người trẻ, tự do suy nghĩ, tự do khám phá. Khoa học luôn chứa đựng những bất ngờ. Bạn có thể đang nghiên cứu một vấn đề, nhưng lại phát hiện ra một điều hoàn toàn mới và thú vị hơn. Nếu bị định hướng quá chặt, bạn sẽ không bao giờ chạm được vào những phát hiện ấy", GS Serge Haroche nói.

Ông mong chính quyền các địa phương ở Việt Nam tạo điều kiện để khoa học phát triển tự nhiên, không gò bó. Hơn nữa, nghiên cứu không mang lại kết quả ngay lập tức, cần kiên trì, bền bỉ trong nhiều năm mới gặt hái được quả ngọt.

Bên cạnh đó, GS Haroche khuyến nghị Việt Nam tăng đầu tư ngân sách và thiết bị nghiên cứu, đặc biệt là những chương trình hợp tác hai chiều, vừa mời chuyên gia quốc tế đến Việt Nam, vừa hỗ trợ người trẻ ra nước ngoài học tập và trở về làm việc.

Nghiên cứu cơ bản là mảnh đất cho mọi ứng dụng nảy sinh

Chia sẻ về công trình đoạt Nobel vật lý, GS Haroche cho biết ông được vinh danh nhờ phát triển phương pháp đo lường và thao tác các hệ lượng tử riêng lẻ, một bước đột phá giúp quan sát nguyên tử mà không phá hủy chúng, mở ra nền tảng cho máy tính lượng tử trong tương lai.

Từ trải nghiệm của mình, ông khẳng định: "Những hiểu biết về thế giới vi mô, nguyên tử, phân tử, photon, đã tạo nên những phát minh thay đổi cuộc sống con người như transistor, laser, GPS, điện thoại di động hay máy MRI. Và tất cả bắt đầu từ nghiên cứu cơ bản, được thúc đẩy bởi lòng tò mò, chứ không phải mục tiêu thực dụng".

Theo GS Haroche, khoa học cơ bản và công nghệ ứng dụng phải song hành, nuôi dưỡng lẫn nhau. Một môi trường học thuật tự do, đáng tin cậy là điều kiện thiết yếu để các ý tưởng sáng tạo nảy mầm.

GS Serge Haroche đánh giá cao nỗ lực của Chính phủ Việt Nam trong việc phát triển công nghệ lượng tử, lĩnh vực mà ông là chuyên gia hàng đầu. Ông tin rằng Việt Nam có thể đạt thành công nếu tập trung vào 3 yếu tố: giáo dục nền tảng, đầu tư nghiên cứu cơ bản và hợp tác quốc tế bền vững.

"Việt Nam có nguồn nhân lực dồi dào, những người trẻ ham học hỏi và tò mò về thế giới. Hãy đầu tư cho họ, đặc biệt là bậc tiểu học và trung học, để nuôi dưỡng hứng thú khoa học từ sớm," ông nói.

GS Haroche cũng nhấn mạnh sự cần thiết của nguồn tài chính mạnh mẽ và ổn định từ cả khu vực nhà nước lẫn tư nhân. Ông cho rằng một phần đáng kể trong ngân sách nên dành cho nghiên cứu cơ bản, vì "không ai biết trước tri thức nào sẽ dẫn đến ứng dụng hữu ích".

Đam mê - điều kiện tiên quyết của người làm khoa học

Vị giáo sư đoạt Nobel vật lý gửi lời khuyên chân thành đến giới trẻ Việt Nam: "Không thể làm khoa học nếu không có đam mê. Khoa học không chỉ là một nghề, nó phải là tình yêu, là khát vọng được khám phá thế giới".

Ông khuyên các bạn trẻ, sau khi tìm thấy đam mê, nên lựa chọn đúng lĩnh vực để gắn bó và theo đuổi đến cùng. Chỉ khi đó, những nỗ lực nghiên cứu mới có thể kết tinh thành giá trị thật sự.

"Chúng ta phải bảo vệ khoa học và tư duy lý trí như những giá trị phổ quát. Dù ở đâu, các nhà khoa học đều chia sẻ cùng một tinh thần: khám phá, sáng tạo và phụng sự nhân loại," ông nói.

Kết thúc buổi trò chuyện, giáo sư đoạt Nobel vật lý Serge Haroche gửi gắm niềm tin vào thế hệ trẻ Việt Nam, những người sẽ mang khát vọng tri thức vươn ra thế giới và trở về để thắp sáng tương lai khoa học nước nhà.