Giải mã sự trở lại của lồng đèn giấy kiếng: Vì sao 'soán ngôi' lồng đèn pin?

Lồng đèn giấy kiếng truyền thống bất ngờ 'soán ngôi' lồng đèn pin hiện đại. Dân 'biết chơi' ở TP.HCM tìm đến xóm làm lồng đèn hơn nửa thế kỷ săn lồng đèn 'khổng lồ', giá hời.

"Tháng cô hồn" vừa qua, phố lồng đèn Lương Nhữ Học, đường Hải Thượng Lãn Ông (phường Chợ Lớn, TP.HCM) cũng bừng tỉnh, khoác lên mình tấm áo rực rỡ dệt từ hàng ngàn chiếc lồng đèn. Nam thanh nữ tú đã bắt đầu nhộn nhịp ngắm đèn và chụp ảnh check-in.

Cỡ nào cũng có, giá nào cũng bán

Từ khoảng cuối thập niên 1990, lồng đèn Trung Quốc bắt đầu nhập ồ ạt vào Việt Nam, đánh bạt lồng đèn truyền thống.

Giữa muôn vàn đồ chơi nhựa xài pin, phát nhạc ồn ã, những chiếc lồng đèn giấy kiếng quen thuộc lại chiếm vị trí nổi bật nhất. Một cô bé chừng 7 tuổi, sau một hồi băn khoăn ở cửa hàng 423/12 Lạc Long Quân, đã quả quyết chọn một chú bướm bóng kiếng vàng tươi thay vì lồng đèn nhân vật hoạt hình. Cô bé lí lắc giải thích: "Con thích đèn bóng kiếng này tại vì nó đẹp hơn". Ánh mắt trong veo và nụ cười rạng rỡ của em dường như là minh chứng sống động nhất cho sức hấp dẫn không tuổi của những chiếc đèn truyền thống.

Có người ghé mua, không chỉ cho con cháu chơi, mà còn tặng cho chính mình một vé quay về lại tuổi thơ. Anh Dương Gia Huy, nhân viên bán lồng đèn trên đường Hải Thượng Lãn Ông, luôn tay lấy hết mẫu ngôi sao năm cánh lại đến con bướm, con cá vàng cho khách lựa chọn. "Khách bây giờ lại chuộng lồng đèn giấy kiếng lắm. Mấy mẫu ngôi sao, con bướm, cá vàng bán chạy nhất vì không chỉ mua cho con cháu mà họ cũng muốn nhớ lại hồi xưa mình từng cầm những chiếc đèn y như vầy đi rước trăng", anh Huy chia sẻ.

Sức hút này không chỉ đến từ hoài niệm. Thị trường năm nay cũng đa dạng, giá nào cũng có, cỡ nào cũng bán. Một chiếc đèn giấy kiếng khoảng 50 cm chỉ có giá từ 15.000 đồng - 25.000 đồng. Những chiếc cỡ lớn khoảng 1 m, giá dao động từ 80.000 - 250.000 đồng (tùy vào độ cầu kỳ, kích cỡ và phụ kiện trang trí thêm). Ngay cả những mẫu mini cỡ bàn tay, dùng khung nhựa và đèn pin an toàn tiện cho trẻ tắt mở, giá chỉ 15.000 đồng với hàng chục kiểu dáng đáng yêu như heo, tàu, lân, rồng… Để bắt kịp xu hướng, cửa hàng còn bán các mẫu đèn kết hợp thú bông thời thượng đang làm giới trẻ mê như điếu đổ là Labubu hay Baby Three, gắn thêm một chiếc lồng nhỏ có đèn, giá cũng chỉ khoảng 40.000 đồng/cái.

Xóm lồng đèn hơn nửa thế kỷ

Để mua được lồng đèn truyền thống, lồng đèn "khổng lồ" với giá gốc, nhiều người "biết chơi" đi thẳng đến xóm lồng đèn Phú Bình (phường Hòa Bình, TP.HCM). Đây là "thủ phủ" cung cấp lồng đèn truyền thống cho cả thành phố. Để mùa trăng được thắp lên, những người thợ ở xóm Phú Bình đã phải tất bật từ vài tháng trước. Khoảng đầu đến giữa tháng 7 âm lịch phải làm và giao xong. Mùa sản xuất lồng đèn thường kết thúc vào khoảng mùng 5 tháng 8 âm lịch.

Đến xóm nghề, người mua mới thấy hết được sự đa dạng và có cơ hội mua hàng với giá hời. Một chiếc lồng đèn cá chép hay bươm bướm cỡ đại 1,2 m ở xưởng bà Loan chỉ có giá sỉ 150.000 đồng/cái. Các loại nhỏ hơn dao động từ 15.000 - 80.000 đồng. Nếu khách mua lẻ, giá cũng chỉ cao hơn khoảng 10.000 - 20.000 đồng/cái.

Hơn 30 năm trong nghề, bà Nguyễn Thị Ánh Loan (chủ cửa hàng cùng tên ở số 423/6 Lạc Long Quân) vừa xếp lại mấy chiếc đèn hình gà trống vừa nói: "Muốn mua đèn cỡ lớn thì nên đến tận xưởng. Các điểm bán lẻ ngoài phố ít dám lấy mẫu lớn về bán vì vốn cao, lại kén khách. Đèn lớn chủ yếu là các cơ quan, công ty đặt để trang trí sự kiện, chứ trẻ em ít khi cầm đèn to như vậy đi rước đèn".

Để chiều lòng khách, bà còn bán kèm cả các loại lồng đèn nhựa hiện đại để khách tới có nhiều lựa chọn, đỡ phải chạy đi chạy lại nhiều nơi. Bà Loan trầm ngâm: "Năm nay bán chậm hơn năm ngoái, có lẽ do kinh tế đi xuống, người dân chi tiêu tằn tiện hơn". Dù vậy, xưởng của bà vẫn rộn ràng tiếng vót tre nứa, tiếng giấy kiếng sột soạt.

Ở xóm lồng đèn Phú Bình, khách có thể bắt gặp những tác phẩm lồng đèn độc đáo mà ngoài phố ít thấy như: đèn cá chép hóa rồng (đuôi cá, đầu rồng) dài 1 m - 1,2 m, được trang trí rực rỡ và bắt mắt, có giá lên đến 400.000 đồng/cái.

Giữa trưa nắng hầm hập, ông Nguyễn Trọng Thành vẫn cẩn trọng chấm từng nét cọ lên đôi cánh của chiếc lồng đèn "khổng lồ" hình bướm tiên. Gần nửa thế kỷ gắn bó với nghề, đôi tay ông đã chai sần nhưng nét vẽ vẫn mềm mại, thổi hồn vào từng khung tre, từng tấm giấy bóng kiếng mỏng manh.

Chiếc lồng đèn này không phải để bán đại trà, nó là một tác phẩm "độc bản" có giá gần 2 triệu đồng, được một khách hàng hoài cổ đặt làm từ mấy tháng trước. Tác phẩm của ông Thành, cũng như hàng vạn chiếc lồng đèn thủ công khác từ xóm Phú Bình, đang lặng lẽ tạo nên một cuộc "soán ngôi" ngoạn mục, đưa những giá trị xưa cũ trở lại với người dân phố thị.