Gia đình trẻ vỡ kế hoạch ở riêng vì gánh nặng chi tiêu

"Trước đây cứ nghĩ thu nhập 40 triệu một tháng vợ chồng sẽ sống ung dung, nhưng mọi thứ tăng giá chóng mặt khiến kế hoạch phá sản", Thành Nam, 30 tuổi, ở Đống Đa, Hà Nội nói.

Từ cuối năm 2022, vợ chồng Nam ra ở riêng với mong muốn có không gian riêng tư và tự chủ tài chính. Họ thuê căn hộ hai phòng ngủ giá 10 triệu đồng. Thời gian đầu, gia đình trẻ tiết kiệm được khoảng 15 triệu đồng mỗi tháng sau khi trừ các chi phí sinh hoạt, đi lại, du lịch.

Mọi thứ bắt đầu thay đổi khi con gái chào đời đầu năm 2024. Tiền thuê nhà cũng tăng lên 12 triệu, cộng thêm gần 10 triệu cho bỉm sữa, thuốc bổ, quần áo của con, tiền điện nước và thực phẩm. "Nếu không mua sắm, du lịch, chúng tôi vẫn dư được 5-10 triệu đồng", anh Nam nói.

Khó khăn thực sự ập đến từ đầu năm 2025. Giá thuê nhà lên 14 triệu đồng, chi phí cho con tăng thêm hai triệu. Tiền điện từ hơn một triệu nay tăng gấp đôi, tiền ăn của gia đình từ 5 triệu lên 7 triệu đồng trong khi thu nhập không tăng.

"Mớ rau vài tháng trước 10.000 đồng, giờ phải 20.000-25.000 đồng. Trước đây 2.000 đồng mua được vài nhánh hành hoa, giờ ít nhất phải 5.000 đồng", anh Nam ví dụ.

Suốt 8 tháng đầu năm nay, vợ chồng anh không tiết kiệm được đồng nào. Gánh nặng sắp tới còn có thêm 5-6 triệu đồng mỗi tháng tiền học cho con. Không còn cách nào khác, họ "hồi cư" về nhà bố mẹ.

Anh Nam ước tính về ở với bố mẹ sẽ tiết kiệm được ít nhất 15 triệu đồng tiền thuê nhà và điện nước. Chi phí ăn uống cũng giảm. Biết có thể xảy ra va chạm thế hệ, nhưng đây là lựa chọn tối ưu nhất lúc này.

Vợ chồng chị Minh Trúc, 32 tuổi, ở Phú Nhuận, TP HCM, cũng về sống chung với bố mẹ chồng từ đầu năm 2025. Lý do tương tự anh Thành Nam ở Hà Nội.

Năm 2022, vợ chồng chị mua trả góp căn chung cư một phòng ngủ. Với tổng thu nhập 35 triệu đồng, mỗi tháng họ phải trả 15 triệu tiền nợ ngân hàng. Số còn lại đủ đáp ứng những nhu cầu cơ bản của gia đình, dù đôi lúc hơi chật vật.

Từ năm 2024 đến nay, Minh Trúc cảm nhận rõ áp lực cuộc sống khi mọi chi phí đều leo thang. Tiền ăn mỗi tháng 5 triệu không đủ, phải tăng lên 6 triệu, giá cả mỗi lần đi ăn ngoài cũng tăng 20%. Lo không trả nổi nợ, vợ chồng chị dọn về nhà bố mẹ, chấp nhận đi làm xa hơn gần 10 km. Họ cho thuê lại căn chung cư với giá 12 triệu đồng để giảm gánh nặng trả ngân hàng. Giải pháp này giúp gia đình trẻ tiết kiệm gần 20 triệu đồng mỗi tháng.

"Từng không muốn ở chung với ba mẹ chồng vì sợ xích mích, giờ tôi thấy được nhiều hơn mất", chị Trúc nói.

Câu chuyện của gia đình anh Nam, chị Trúc phản ánh lựa chọn của một bộ phận người trẻ Việt Nam trong bối cảnh thu nhập không theo kịp đà tăng của giá cả.

Theo Tổng cục Thống kê, chỉ số giá tiêu dùng (CPI) tháng 7/2025 tăng 3,19% so với cùng kỳ năm trước, bình quân 7 tháng tăng 3,26%. Các nhóm hàng hóa góp phần chính vào đà tăng này là thực phẩm, dịch vụ ăn uống ngoài gia đình, điện và nước sinh hoạt. Tại cuộc họp Ban chỉ đạo điều hành giá ngày 4/9, Phó thủ tướng Hồ Đức Phớc nhận định lạm phát ở Việt Nam cơ bản được kiểm soát nhưng áp lực vẫn hiện hữu.

Chưa có thống kê cụ thể về số gia đình trẻ ở Việt Nam quay về sống chung với bố mẹ, nhưng đây là một hiện tượng được ghi nhận trên toàn cầu.

Tại Mỹ, Trung tâm Nghiên cứu Pew cho biết năm 2024, khoảng một phần ba người trưởng thành từ 18-34 tuổi sống cùng cha mẹ. Tỷ lệ này ở nhóm 18-29 tuổi đã tăng từ 47% lên 52% chỉ trong vài năm. Tại Anh, khoảng 33,7% nam giới và 22,1% nữ giới trong độ tuổi 20-34 vẫn sống cùng gia đình, tăng 10% so với một thập kỷ trước. Xu hướng này cũng phổ biến ở nhiều nước châu Á như Trung Quốc, Hàn Quốc, chủ yếu do chi phí nhà ở và áp lực kinh tế.

Lý giải hiện tượng này, bà Hà Vân, chuyên gia tài chính của Công ty hoạch định đầu tư và quản lý gia sản FIDT, cho rằng quyết định quay về sống cùng cha mẹ của các gia đình trẻ xuất phát từ áp lực kinh tế chứ không phải quyết định mang tính tình cảm.

Bà Vân phân tích, dù CPI bình quân 7 tháng tăng 3,26%, con số này chưa phản ánh hết gánh nặng thực tế, bởi nhiều mặt hàng người trẻ tiêu dùng thường xuyên lại chiếm tỷ trọng nhỏ trong rổ tính CPI. Thêm vào đó, giá bất động sản tại các đô thị lớn tăng phi mã. Báo cáo đầu năm 2025 của Savills cho thấy giá sơ cấp tại Hà Nội có thời điểm tăng hơn 30% so với cùng kỳ. Trong khi thu nhập bình quân người lao động chỉ ở mức 7,7 - 8,2 triệu đồng/tháng theo Tổng cục Thống kê.

Chuyên gia cho rằng việc "hồi cư" là một giải pháp tình thế, giúp các gia đình trẻ câu giờ để ổn định tài chính. Ưu điểm là giảm chi phí cố định, tận dụng sự hỗ trợ từ gia đình. Nhưng nhược điểm là ảnh hưởng đến sự độc lập, quyền riêng tư và dễ phát sinh mâu thuẫn thế hệ. Về bản chất, đây là giải pháp cắt giảm chi phí hơn là "gia tăng thu nhập".

"Văn hóa Á Đông quen với mô hình đa thế hệ, nhưng nếu không có lộ trình cụ thể, gia đình trẻ có thể rơi vào 'bẫy phụ thuộc', khó hình thành lịch sử tín dụng tốt và trì hoãn các quyết định lớn như mua nhà hay đầu tư giáo dục cho con", bà Vân cảnh báo.

Sau khi về nhà bố mẹ, vợ chồng anh Nam tiết kiệm được gần 15 triệu đồng mỗi tháng. "Không chỉ tiết kiệm tiền, chúng tôi còn có thêm một quỹ dự phòng cho những trường hợp khẩn cấp thay vì phải ngửa tay xin bố mẹ", anh nói.

Để vượt qua giai đoạn khó khăn, cố vấn tài chính Hà Vân khuyên gia đình trẻ nên ưu tiên xây dựng quỹ an toàn, dự phòng ít nhất 3-6 tháng chi phí sinh hoạt. Tiếp đó là phân bổ thu nhập một cách kỷ luật theo quy tắc: 50% cho nhu cầu thiết yếu, 20% tiết kiệm và trả nợ, 20% cho giáo dục và đầu tư dài hạn, 10% cho chi tiêu cá nhân và phát triển kỹ năng.

Với các gia đình trẻ đang ở cùng bố mẹ, hãy tận dụng cơ hội để tăng tốc tích lũy. Nên đặt ra "thỏa thuận gia đình" rõ ràng về thời gian sống chung (ví dụ 6-12 tháng) và mục tiêu tài chính cụ thể.

"Khi có mục tiêu rõ ràng, việc quay về mới thực sự là bệ đỡ chứ không phải vòng lặp phụ thuộc", bà Vân nhấn mạnh.

Về phía nhà nước, Phó thủ tướng đã yêu cầu các bộ, ngành, địa phương giám sát chặt chẽ biến động giá cả, chủ động điều tiết cung cầu để không xảy ra tình trạng sốt giá. Đồng thời, các cơ quan quản lý tăng cường kiểm tra việc niêm yết giá và xử lý nghiêm các hành vi vi phạm, phối hợp chặt chẽ các chính sách để kiểm soát lạm phát, ổn định kinh tế vĩ mô.

Quỳnh Nguyễn