Gây mê và những điều bệnh nhân cần biết trước mổ

Trước phẫu thuật, hiểu về gây mê giúp người bệnh chuẩn bị đúng cách và giảm rủi ro biến chứng.

Gây mê là bước quan trọng, không thể thiếu trong hầu hết ca phẫu thuật hiện nay. Ảnh: Freepik.

Gây mê là bước quan trọng, không thể thiếu trong hầu hết ca phẫu thuật hiện nay.

Vì sao cần gây mê?

Gây mê (anesthesia) là kỹ thuật sử dụng thuốc tác động lên hệ thần kinh trung ương, giúp người bệnh tạm thời mất ý thức, cảm giác và các phản xạ có hại trong suốt thời gian phẫu thuật.

Trong hầu hết phẫu thuật hiện nay, từ đơn giản đến phức tạp, gây mê giữ vai trò như một "người gác cổng" âm thầm và rất quan trọng. Ngoài việc kiểm soát cơn đau, gây mê còn hạn chế các phản ứng như co giật, tăng huyết áp, rối loạn nhịp tim, đồng thời giảm căng thẳng tâm lý, nhất là trong các ca mổ lớn hoặc kéo dài.

Tùy vào loại phẫu thuật, vị trí mổ, thời gian và thể trạng người bệnh, bác sĩ sẽ lựa chọn phương pháp gây mê phù hợp nhất. Gây mê toàn thân giúp người bệnh hoàn toàn mất ý thức và cảm giác, thường áp dụng cho các ca phẫu thuật lớn, phức tạp như mổ vùng đầu cổ, lồng ngực, bụng, sản, tiết niệu.

Gây tê vùng chỉ làm mất cảm giác ở một vùng cơ thể trong khi bệnh nhân vẫn tỉnh táo, có thể trò chuyện với bác sĩ. Phương pháp này thường được sử dụng trong các ca mổ lấy thai, phẫu thuật trĩ, mổ chi trên, chi dưới hoặc phẫu thuật tiết niệu.

Gây tê tại chỗ tác động vào một khu vực nhỏ bằng cách tiêm thuốc tê trực tiếp dưới da và thường được dùng trong những thủ thuật nhỏ như nhổ răng, khâu vết thương hay sinh thiết da.

Các bác sĩ gây mê cho bệnh nhân trước phẫu thuật. Ảnh: BSCC.

Người bệnh cần chuẩn bị gì trước khi gây mê?

Để đảm bảo an toàn, người bệnh cần chuẩn bị kỹ trước khi gây mê. Việc khai báo y tế trung thực và đầy đủ là điều kiện bắt buộc.

Người bệnh cần cung cấp thông tin về tiền sử dị ứng thuốc, bệnh nền như tim mạch, tiểu đường, hen, rối loạn đông máu, tình trạng mang thai, các loại thuốc hoặc thực phẩm chức năng đang sử dụng, cũng như thói quen hút thuốc, uống rượu hay sử dụng chất kích thích. Những thông tin này giúp bác sĩ đánh giá nguy cơ và lập kế hoạch gây mê phù hợp.

Nhịn ăn uống theo hướng dẫn cũng rất quan trọng. Người lớn nên nhịn ăn 8 giờ trước phẫu thuật, nhịn 6 giờ với sữa hoặc súp loãng, trong khi trẻ bú sữa mẹ cần nhịn 4 giờ.

Tại Bệnh viện Trung ương Quân đội 108, người bệnh được uống nước đường giàu carbonhydrat trước phẫu thuật và dừng 2 tiếng trước mổ, giúp tránh cảm giác đói mà vẫn đảm bảo an toàn. Nếu không tuân thủ, bệnh nhân có thể gặp biến chứng nghiêm trọng như hít sặc dịch dạ dày vào phổi, gây viêm phổi hoặc suy hô hấp sau mổ.

Người bệnh cũng cần lưu ý về các loại thuốc đang sử dụng. Thuốc huyết áp như nhóm ức chế men chuyển hoặc thuốc lợi tiểu nên ngừng trước mổ 24 giờ, trong khi thuốc ức chế canxi vẫn cần duy trì.

Với bệnh nhân tiểu đường, thuốc uống được ngừng 24 giờ trước phẫu thuật, còn insulin cần duy trì theo hướng dẫn bác sĩ và được kiểm tra đường máu trong mổ nếu thời gian phẫu thuật kéo dài hơn một giờ.

Thuốc chống đông như kháng Vitamin K nên ngừng 5-7 ngày trước mổ, còn aspirin liều thấp tùy theo nguy cơ có thể duy trì hoặc ngừng. Trong một số trường hợp, bệnh nhân sẽ được chuyển sang dùng heparin hoặc lovenox theo chỉ định. Các thuốc khác như corticoid và thuốc chẹn beta vẫn được duy trì trong suốt quá trình phẫu thuật.

Nhờ sự phát triển của thuốc mê thế hệ mới và hệ thống theo dõi hiện đại, gây mê hiện nay đã trở nên chính xác và an toàn hơn rất nhiều.

Sau phẫu thuật, bệnh nhân thường tỉnh lại trong vòng 5-30 phút với cảm giác nhẹ nhàng, ít mệt mỏi và hồi phục nhanh. Tuy nhiên, để tỉnh táo hoàn toàn có thể mất 1-2 giờ hoặc lâu hơn. Sau khi tỉnh, người bệnh vẫn được theo dõi chặt chẽ tại phòng hồi tỉnh trước khi trở về buồng bệnh nhằm đảm bảo an toàn tuyệt đối.

Gây mê là bước quan trọng, ảnh hưởng trực tiếp đến sự an toàn của ca mổ. Người bệnh cần tuân thủ hướng dẫn của bác sĩ, khai báo trung thực và chuẩn bị đúng cách để ca phẫu thuật diễn ra suôn sẻ, an toàn và giúp hồi phục nhanh chóng.