Gần hồ thủy lợi nhưng lúa vẫn 'khát'

Hồ Đồng Trại tại xã Phú Lương thuộc danh mục công trình hồ chứa nước loại vừa trên địa bàn tỉnh Tuyên Quang. Công trình đã hoàn thành và đi vào hoạt động từ tháng 8.2023, đáp ứng được mục tiêu tưới ổn định cho 25 ha vụ xuân và 30 ha vụ mùa. Dù thế, hiệu quả đầu tư đáp ứng nhu cầu phục vụ tưới tiêu của hồ vẫn đang là vấn đề được đặt ra.

Nước về ruộng, nhưng lúa vẫn "khát"

Công trình hồ Đồng Trại (thôn Phú Nhiêu) được UBND tỉnh Tuyên Quang phê duyệt đầu tư dự án tại Quyết định số 1438/QĐ-UBND ngày 12.10.2016 và duyệt điều chỉnh dự án tại Quyết định số 1264/QĐ-UBND ngày 9.9.2020. Ban Quản lý dự án đầu tư xây dựng các công trình nông nghiệp và phát triển nông thôn phê duyệt thiết kế bản vẽ thi công tại Quyết định số 81/QĐ-DANN ngày 20.5.2021, mục tiêu tưới ổn định cho 25 ha vụ xuân và 30 ha vụ mùa. 

Quy mô xây dựng công trình gồm các hạng mục: đập đầu mối, tràn xả lũ, cống lấy nước; hệ thống kênh tưới và các công trình trên kênh; sửa chữa, nâng cấp đường quản lý vận hành, kết hợp cứu hộ cứu nạn.

Sau hơn 2 năm xây dựng, đến tháng 8.2023, hồ Đồng Trại đã hoàn thành và đưa vào sử dụng. Ông Tô Văn Hạnh, Bí thư Chi bộ, Trưởng thôn Phú Nhiêu, không giấu nổi niềm vui khi hồ Đồng Trại đi vào hoạt động. Ông Hạnh chia sẻ, trước đây, hơn 30 ha lúa của các thôn Phú Nhiêu, Phú Sơn, Lão Nhiêu chỉ cấy được một vụ mùa. Đến vụ xuân người dân phải chật vật tự bơm nước giếng để sản xuất. Từ khi có hồ Đồng Trại, diện tích lúa này đã được tưới tiêu đầy đủ cho cả hai vụ.

Tuy nhiên, niềm vui chưa trọn vẹn khi hiện còn khoảng 8 ha hoa màu và lúa của hơn 40 hộ dân trong thôn vẫn "khát" nước. Bà Hoàng Thị Bằng, thôn Phú Nhiêu tâm sự: "Gia đình tôi có 5 - 6 sào ruộng chỉ sản xuất được một vụ mùa. Vụ xuân không có đường ống tưới tiêu, chỉ dựa vào nước mưa nhưng cũng không đủ, nên không thể cấy lúa được".

Nỗi lo mất mùa, đói kém vẫn lơ lửng trên những thửa ruộng khô cằn. Ông Hạnh cho biết, người dân đã nhiều lần phản ánh với ông và ông cũng đã kiến nghị lên các cấp có thẩm quyền.

Trao đổi với phóng viên, ông Khổng Mạnh Tường, Phó chủ tịch UBND xã Phú Lương, thừa nhận thực trạng trên. Ông Tường cho biết, theo hồ sơ thiết kế được phê duyệt, công trình chỉ đảm bảo tưới cho 25 ha vụ xuân và 30 ha vụ mùa. Từ khi đưa vào sử dụng, hồ đã đảm bảo đúng công năng thiết kế. 

Về 8 ha lúa của người dân chưa có nước sản xuất vào vụ xuân, ông Tường lý giải: "Nguyên nhân là do nguồn kinh phí công trình có hạn và theo số liệu tính toán thủy văn, lưu lượng nước đến công trình theo thực tế chỉ tưới được số diện tích như hồ sơ thiết kế được phê duyệt. Mặt khác, các khu ruộng nói trên chủ yếu nằm trên cao và cách xa tuyến ống dẫn nước tưới của công trình, kinh phí đầu tư lớn".

Mặc dù vậy, ông Tường thông tin, theo hồ sơ thiết kế, để phục vụ tưới các khu ruộng nổi, công trình đã thiết kế một nhánh đường ống sau cống lấy nước để trả lại nguồn nước của dòng suối cũ. Về lâu dài, để đảm bảo công trình phát huy hiệu quả đầu tư, đáp ứng nhu cầu phục vụ tưới theo đề xuất của nhân dân, UBND xã sẽ tiếp tục đề nghị các cấp có thẩm quyền quan tâm bố trí nguồn kinh phí để hoàn thiện.

Đập dâng, đường mất

Không chỉ là câu chuyện về nước tưới, hồ Đồng Trại còn vô tình lấy đi con đường mòn huyết mạch, ảnh hưởng trực tiếp đến sinh kế của hàng chục hộ dân trồng bạch đàn trên đất lâm nghiệp. Ông Hạnh cho hay, gần khu vực hồ có khoảng 80 hộ dân trồng bạch đàn. Trước đây, họ vẫn vận chuyển nguyên liệu theo con đường mòn này. Giờ đập dâng nước, đường đi bị mất, việc khai thác và vận chuyển gỗ trở nên vô cùng khó khăn. Người dân mong muốn chính quyền địa phương mở con đường vành đai để dễ dàng vận chuyển gỗ.

Theo ông Trần Văn Nam, thôn Phú Nhiêu, nhà ông có khoảng 1 ha gỗ bạch đàn, mới đây bán rẻ chỉ được 68 triệu đồng. "Đúng ra thì phải bán được 100 - 110 triệu đồng, nhưng do không có đường vận chuyển nên bị ép giá. Giờ muốn khai thác gỗ thì phải chờ tháng 11 - tháng 12, khi nước hồ cạn, tầm thời điểm này thì nước cao không thể khai thác được", ông Nam phản ánh.

Giải thích về vấn đề này, ông Hầu Văn Nguyên, Trưởng ban Quản lý công trình thủy lợi xã Phú Lương, cho biết tuyến đường sản xuất hiện trạng trước khi xây dựng công trình là đường mòn do các hộ dân tự mở để đi lại qua khu vực lòng hồ. Sau khi công trình được đưa vào khai thác sử dụng, nhân dân vẫn đi lại canh tác, sản xuất bình thường (do đoạn ngập mực nước chỉ sâu trung bình khoảng 1 m). Nhưng khi vào mùa mưa, mực nước trong hồ lên đến cao trình ngưỡng tràn xả lũ thì bị ảnh hưởng đến việc đi lại phục vụ sản xuất của các hộ dân có diện tích đất thuộc khu vực lòng hồ.

Vẫn theo ông Nguyên, ban quản lý đã phối hợp với UBND xã và đại diện thôn tổ chức họp, trao đổi với các hộ dân để đề xuất phương án hoàn trả tuyến đường vào phía trong hồ. Theo đó, các hộ dân sẽ tự nguyện hiến đất, tự nguyện giải phóng mặt bằng và nhà thầu thi công sẽ hỗ trợ máy móc, san gạt tuyến đường đảm bảo cao hơn mực nước trong hồ. Dù vậy, vướng mắc nằm ở chỗ còn 2 hộ dân không đồng ý, không tự nguyện giải phóng mặt bằng và yêu cầu chủ đầu tư phải đền bù theo quy định nên không thể triển khai thi công được.

Còn ông Khổng Mạnh Tường thì chia sẻ, để đảm bảo phục vụ nhu cầu đi lại sản xuất lâm nghiệp theo ý kiến kiến nghị của nhân dân, trước mắt UBND xã sẽ tiếp tục chỉ đạo thôn tổ chức tuyên truyền, vận động nhân dân tự nguyện hiến đất và giải phóng mặt bằng.

"UBND xã thực hiện xã hội hóa, đề nghị các tổ chức, doanh nghiệp, cá nhân trên địa bàn có phương tiện, máy móc hỗ trợ san gạt đường cho nhân dân vào phía trong lòng hồ, để việc khai thác gỗ và hoạt động canh tác của các hộ xung quanh hồ được đảm bảo, không gián đoạn, khai thác tối đa hiệu quả công trình đã được tỉnh quan tâm đầu tư và nhân dân đồng tình ủng hộ", ông Tường nói.