'Thần dược' giải chứng lo âu của giới trẻ Mỹ

"Dường như ai cũng đang bàn tán về nó," cô chia sẻ. Từ những người dẫn podcast Fisher nghe hàng ngày đến cả nam y tá chăm sóc da mặt trước lễ cưới cho cô, tất cả đều nhắc đến propranolol. "Anh ấy đã kê đơn nó cho nhiều cô dâu và họ đều có trải nghiệm tốt", cô gái kể.

Propranolol, một loại thuốc điều trị bệnh tim được Cục Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Mỹ (FDA) phê duyệt từ năm 1967, đang có một cuộc sống thứ hai đầy bất ngờ. Vốn được dùng để kiểm soát các vấn đề tim mạch, giờ đây nó lại trở thành "phao cứu sinh" cho một thế hệ người trẻ đang vật lộn với áp lực xã hội.

Từ những buổi thuyết trình quan trọng, các cuộc phỏng vấn xin việc, đến cả buổi hẹn hò đầu tiên, viên thuốc nhỏ này hứa hẹn một sự giải thoát khỏi các biểu hiện thể chất của sự lo âu: tim đập thình thịch, tay run, giọng nói lạc đi. Bằng cách làm chậm nhịp tim và hạ huyết áp, propranolol giúp xoa dịu các phản ứng của cơ thể trước căng thẳng.

Dù công dụng này chưa bao giờ được FDA chính thức công nhận cho mục đích điều trị lo âu, lượng đơn thuốc cho propranolol đã tăng vọt 28% kể từ năm 2020. Một nghiên cứu trên tạp chí JAMA Internal Medicine cũng chỉ ra rằng việc kê đơn thuốc chẹn beta cho chứng lo âu tình huống (situational anxiety) đã tăng hơn gấp đôi trong thập kỷ qua, đặc biệt ở nhóm bệnh nhân trẻ tuổi.

Trào lưu này được khuếch đại mạnh mẽ bởi văn hóa đại chúng. Giới nghệ sĩ từ lâu đã dựa vào nó như một bí mật nghề nghiệp. "Tôi đã uống một viên thuốc chẹn beta nên mọi chuyện sẽ dễ như ăn kẹo", diễn viên Robert Downey Jr. nói khi nhận giải Quả cầu vàng 2024. Giờ đây, các ngôi sao trẻ đang công khai lan truyền bí quyết này. Trên thảm đỏ Oscar, câu nói của diễn viên Rachel Sennott: "Uống viên thuốc chẹn beta đi cô gái. Nuốt nó vào và tập trung nào", đã trở thành một khẩu hiệu lan truyền, cổ vũ phụ nữ vượt qua áp lực. Thậm chí, podcast nổi tiếng "Giggly Squad" còn tung ra một dòng mũ lưỡi trai mang tên "Beta Blockers".

Sự bùng nổ của các dịch vụ y tế từ xa (telehealth) đã khiến việc tiếp cận "thần dược" này trở nên dễ dàng hơn bao giờ hết. Annabelle Treadwell, 23 tuổi, một nhân viên kinh doanh ở Dallas, quyết định xin đơn thuốc sau khi thấy Khloé Kardashian nhắc đến nó trên truyền hình. Chỉ sau một cuộc tư vấn trực tuyến chớp nhoáng, cô đã có propranolol trong tay. Nhiều người khác cũng mô tả một quy trình tương tự: điền bảng câu hỏi online, tự khai báo các chỉ số sinh tồn như huyết áp, và vài ngày sau, thuốc được giao đến tận nhà.

"Bạn hoàn toàn có thể khai khống nếu muốn, điều này thật đáng sợ. Chẳng có ai xác minh cả", Alta Bloom, một chuyên viên phân tích rủi ro 25 tuổi, thừa nhận.

Các công ty telehealth cũng nhanh chóng nắm bắt cơ hội, quảng cáo rằng thuốc có thể đưa người dùng từ "chế độ hoảng loạn" sang "cực kỳ bình tĩnh". Tuy nhiên, viên thuốc "tưởng chừng nhẹ nhàng" này không hề vô hại. Tiến sĩ Nassir Ghaemi, giáo sư tâm thần học tại Đại học Tufts, giải thích không giống các thuốc chẹn beta khác, propranolol tác động lên các thụ thể beta ở cả tim và não bộ, từ đó làm giảm cảm giác lo âu. Dù không gây nghiện như Xanax (một thuốc trị lo âu), nhưng vì thuốc làm hạ huyết áp và nhịp tim, nó có thể khiến người dùng choáng váng, ngất xỉu nếu các chỉ số này giảm quá mức.

"Nếu không trực tiếp kiểm tra mạch và huyết áp của bệnh nhân, bạn không thể biết chắc nó có phù hợp hay không", Ghaemi cảnh báo, nhấn mạnh thuốc đặc biệt nguy hiểm cho người có tiền sử hen suyễn hoặc tiểu đường.

Những rủi ro là có thật. Tại Anh, nơi thuốc được giám sát chặt chẽ hơn, một cô gái 17 tuổi đã tử vong vào năm 2023 sau khi dùng propranolol quá liều. Người mẫu Delilah Belle Hamlin cũng phải nhập viện năm 2021 do bị kê đơn thuốc quá mức. Brooke Sanders, một nhà thần kinh học 24 tuổi, kể thuốc đã làm trầm trọng thêm hội chứng Raynaud (một chứng rối loạn tuần hoàn máu) của cô. "Vì nó không phải là chất gây nghiện, mọi người sẵn sàng dùng mà không cân nhắc nhiều đến các khía cạnh sức khỏe khác", Sanders nói.

Sự phổ biến của propranolol đặt ra một câu hỏi lớn hơn: liệu những cảm giác hồi hộp thông thường, một phần tự nhiên của trải nghiệm con người, có thực sự đáng để can thiệp y tế? Fisher, cô dâu tương lai, cuối cùng đã quyết định không dùng thuốc. "Một chút hồi hộp lại tốt", cô nói. "Tôi biết mình hoàn toàn có thể tự xử lý được mà không cần trợ giúp. Dùng thuốc gần giống như một mánh gian lận vậy".

Nhưng với những người khác, sự đánh đổi là hoàn toàn xứng đáng. Kylie Darling, một quản lý mạng xã hội 21 tuổi, đã uống viên thuốc chẹn beta đầu tiên trong đời chỉ 30 phút trước khi bước vào lễ đường. Cơn lo lắng và buồn nôn giày vò cô trước đó đã tan biến.

"Nhiều người nói họ không nhớ gì trong khoảnh khắc trọng đại đó", cô chia sẻ. "Nhưng tôi thì nhớ tất cả. Tôi chỉ cảm thấy thật bình tĩnh".

Bình Minh (Theo WSJ)