"Đừng tự giày vò nếu cổ phiếu tiếp tục tăng sau khi bán": Tại sao "chốt lời" lại là kỹ năng khó nhất với nhà đầu tư chứng khoán?

Mua cổ phiếu chỉ là một nửa chặng đường của đầu tư, quyết định khi nào bán ra quan trọng không kém.

Mục tiêu cơ bản của đầu tư là tạo lợi nhuận. Tuy nhiên, nhiều nhà đầu tư mới thường chỉ tập trung tìm cổ phiếu và điểm mua, mà chưa chú trọng đến ngưỡng chốt lời – yếu tố quyết định hiệu quả đầu tư.

Hiện thực hóa lợi nhuận khi đạt kỳ vọng 

Nhà đầu tư F0 dễ bị cuốn vào đà tăng giá của thị trường hoặc đặt kỳ vọng quá cao, muốn chốt lời đúng đỉnh. Khi bán xong mà giá tiếp tục tăng, tâm lý tiếc nuối và lòng tham dễ khiến họ mua lại ở mức giá cao – hệ quả phổ biến là "đu đỉnh".

Thực tế, không ai có thể dự đoán chính xác diễn biến thị trường. Nhà đầu tư huyền thoại William J. O'Neil từng nói: "Bạn sẽ không bao giờ bán được ở đỉnh giá chính xác, do vậy đừng tự giày vò nếu cổ phiếu tiếp tục tăng sau khi đã bán".

Vì thế, kỷ luật là yếu tố then chốt: mua khi giá thấp hơn giá trị, bán khi giá cao hơn giá trị, và "biết đủ". Với nhà đầu tư lướt sóng, lợi nhuận 2-3% mỗi tháng (tương đương khoảng 25%/năm) là mức khả thi. Quan trọng là khi đạt kỳ vọng, cần kiên định chốt lời.

Mua vì lý do gì thì bán vì lý do đó 

Trong đầu tư, việc xác định thời điểm bán ra không hề kém phần quan trọng so với thời điểm mua vào. Chốt lời khi đạt mục tiêu là một biểu hiện của kỷ luật, nhưng biết cắt lỗ đúng lúc lại là yếu tố sống còn giúp bảo toàn vốn. Một nhà đầu tư thông minh luôn song song đặt ra hai ngưỡng: mức lợi nhuận kỳ vọng và mức lỗ tối đa có thể chấp nhận.

Ví dụ, nếu mục tiêu là lãi 20% thì mức cắt lỗ nên giới hạn ở 10%. Điều này đảm bảo tỷ lệ lợi nhuận/rủi ro (Risk/Reward Ratio) tối thiểu 2:1, giúp bạn luôn ở thế có lợi về xác suất. Vấn đề nằm ở chỗ, nhiều người sẵn sàng phá vỡ nguyên tắc khi thị trường biến động, hy vọng cổ phiếu sẽ "quay xe". Nhưng một khi nguyên tắc bị phá vỡ một lần, sự dễ dãi sẽ mở đường cho những lần tiếp theo, biến việc đầu tư thành trò chơi cảm xúc – nơi rủi ro gia tăng theo cấp số nhân.

Nguyên tắc "mua vì lý do gì thì bán vì lý do đó" đóng vai trò như một "kim chỉ nam" chống lại sự lung lay tâm lý. Nếu bạn mua cổ phiếu dựa trên yếu tố cơ bản như doanh nghiệp có tăng trưởng lợi nhuận ổn định, ngành đang thuận lợi, chỉ nên bán khi mục tiêu lợi nhuận đã đạt hoặc oặc yếu tố cơ bản thay đổi theo hướng tiêu cực: doanh thu, lợi nhuận sụt giảm, dòng tiền yếu đi, hoặc ngành gặp khó khăn.

Ngược lại, nếu mua theo phân tích kỹ thuật hay xu hướng dòng tiền ngắn hạn, thì lý do bán cũng phải gắn với tín hiệu kỹ thuật đảo chiều, hoặc dòng tiền rút mạnh.

Điểm mấu chốt là đầu tư kỷ luật không phải để luôn mua đáy, bán đỉnh, mà để loại bỏ yếu tố "may rủi" ra khỏi quyết định. Khi đã xác định rõ lý do mua và điều kiện bán, nhà đầu tư sẽ tránh được vòng luẩn quẩn của việc "bán quá sớm" hay "ôm quá lâu" – hai sai lầm phổ biến khiến lợi nhuận tiềm năng biến mất.