Đừng để buổi diễu binh bị nhốt trong màn hình điện thoại

Thay vì để 5 giác quan cảm nhận, đắm mình trong sự kiện, sống trọn vẹn với cảm xúc, hàng nghìn người lệ thuộc vào việc lưu giữ ký ức bằng điện thoại.

Người dân liên tục giơ điện thoại ghi hình các khoảnh khắc lịch sử, như thể ký ức chỉ tồn tại khi được lưu trữ qua ống kính, theo một số ý kiến trên mạng xã hội. Ảnh: Linh Huỳnh.

Trong đêm tổng hợp luyện ngày 24/8 chuẩn bị cho Lễ kỷ niệm 80 năm Cách mạng Tháng Tám thành công và Quốc khánh nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam, hàng chục nghìn người dân đổ về hai bên đường theo dõi từng khối chiến sĩ đi qua. Khi từng bước chân hùng tráng bước trên mặt đường, những điện thoại cũng lập tức được giơ lên. Gần như mọi người đều ghi hình, chụp ảnh hoặc livestream.

Hình ảnh này nhanh chóng lan rộng trên mạng xã hội, thu hút nhiều ý kiến. Một số người cho rằng đây là dấu hiệu của sự lệ thuộc công nghệ, làm người xem không thể cảm nhận trọn vẹn không khí trang nghiêm và xúc động của sự kiện.

Theo tác giả Cal Newport (Sách Digital Minimalism - Tạm dịch: Tối giản kỹ thuật số), thói quen quay chụp mọi sự kiện là hệ quả của các “thiết kế gây nghiện” từ công nghệ, nỗi sợ bị bỏ lỡ (FOMO) và nhu cầu không ngừng tìm kiếm sự công nhận trên mạng xã hội. Hành vi tưởng như vô hại này cho thấy sự mất cân bằng ngày càng lớn trong mối quan hệ giữa con người và thiết bị kỹ thuật số.

Lệ thuộc điện thoại

Cách hàng nghìn người đồng loạt giơ điện thoại tại buổi hợp luyện A80 không chỉ là phản xạ cá nhân. Theo Digital Minimalism, đây là hệ quả tất yếu của một thời đại mà việc quay, chụp và chia sẻ mọi thứ đã trở thành “chuẩn mực”. Một khoảnh khắc nếu không có ảnh hoặc video kèm theo thì dường như chưa trọn vẹn.

Trong thời đại máy quay có mặt ở khắp nơi và ký ức bị nhốt trong bộ nhớ điện thoại, triết lý sống tối giản giúp con người thực sự sống trọn vẹn bằng mắt, bằng tai và bằng cả trái tim.

Cal Newport

Cal Newport cho rằng công nghệ số đã thâm nhập sâu vào cuộc sống hàng ngày mà người dùng không thực sự nhận ra hoặc cho phép. Chúng ta dần rút lui khỏi đời sống thực để “thường trú” trong thế giới số.

Áp lực phải ghi lại mọi thứ bắt nguồn từ cảm giác bất an, rằng nếu không kịp ghi hình, chúng ta sẽ đánh mất khoảnh khắc đó mãi mãi. Trớ trêu thay, khi chăm chăm quay chụp, người ta lại bỏ lỡ cơ hội trải nghiệm những điều quan trọng.

"Nhiều người không sống trong các khoảnh khắc, mà bận sản xuất nội dung cho một lượng khán giả vô hình", Newport nhận xét.

Thêm vào đó, điện thoại thông minh ngày nay được thiết kế để “gây nghiện”, từ giao diện, âm thanh, đến thông báo. Mỗi lần kiểm tra điện thoại, người dùng như đang “quay xổ số”, hy vọng có thêm lượt thích, bình luận hay tin nhắn mới. Cảm giác không thể đoán trước khi nào sẽ được "thưởng" khiến việc cầm điện thoại trở thành thói quen khó bỏ.

Không hiếm để bắt gặp hình ảnh hàng nghìn chiếc điện thoại được giơ lên để quay, chụp đoàn diễu binh. Ảnh: Việt Linh.

Con người cũng bị chi phối bởi nhu cầu được xã hội công nhận. Khi một bức ảnh được lượt thích, nó tạo cảm giác họ được cộng đồng chấp nhận. Chính điều này khiến nhiều người có xu hướng chia sẻ mọi thứ lên mạng dù đôi khi điều đó làm gián đoạn trải nghiệm cá nhân.

Cuối cùng, điện thoại còn làm giảm bớt các "khoảng lặng" và "sự buồn chán". "Hễ buồn chán, con người sẽ nhìn vào màn hình điện thoại, họ gần như không còn khoảnh khắc nào thực sự ở một mình với suy nghĩ của bản thân", Newport nhấn mạnh.

30 ngày cai nghiện kỹ thuật số

Trong bối cảnh đó, triết lý “tối giản kỹ thuật số” do Cal Newport đề xuất trở thành một lối thoát cần thiết. Thay vì cấm đoán hay tẩy chay công nghệ, ông khuyến khích chúng ta sử dụng công cụ số một cách chọn lọc, có chủ đích, để phục vụ cho những giá trị thật sự ý nghĩa thay vì để nó điều khiển thói quen, cảm xúc và sự chú ý của mình.

"Cốt lõi của triết lý này là nhận thức càng nhiều thiết bị, nền tảng và ứng dụng cùng tồn tại trong cuộc sống, càng dễ khiến thời gian, sự chú ý và năng lượng tinh thần của chúng ta trở nên rời rạc", nhà nghiên cứu chia sẻ.

Digital Minimalism cảnh báo con người có thể đang đánh mất cơ hội trải nghiệm bằng các giác quan khi quá lệ thuộc vào điện thoại, mạng xã hội. Ảnh: Medium.

Newport cho rằng hầu hết người dùng hiện nay đang dừng lại ở bước “thấy cái gì tiện lợi thì dùng”, mà chưa thực sự tối ưu cách sử dụng công nghệ cho phù hợp với mục tiêu sống. Và điều quan trọng nhất khi dùng công nghệ có chủ đích, con người sẽ cảm thấy hài lòng hơn và sống có ý nghĩa hơn.

Để thay đổi, ông đề xuất một quá trình “cai nghiện kỹ thuật số” kéo dài 30 ngày. Trong thời gian này, người dùng tạm gác lại mọi công cụ không thiết yếu để tạo khoảng lặng và cơ hội kết nối với bản thân. Thay vì lấp đầy thời gian rảnh bằng màn hình, họ được khuyến khích tìm lại những hoạt động sống chất lượng cao như đi bộ, viết lách, gặp gỡ bạn bè hoặc tham gia các nhóm sinh hoạt cộng đồng.

Sau kỳ “cai nghiện”, người dùng có thể từ từ đưa một số công cụ trở lại nhưng chỉ khi chúng phục vụ rõ ràng cho một giá trị cốt lõi và được sử dụng theo những quy tắc nghiêm túc do chính họ đặt ra. Từ đó, họ có thể lấy lại quyền làm chủ đối với thời gian và sự chú ý, hai nguồn tài nguyên quý giá đang bị công nghệ bào mòn mỗi ngày.

"Trong thời đại máy quay có mặt ở khắp nơi và ký ức bị nhốt trong bộ nhớ điện thoại, triết lý sống tối giản này giúp con người thực sự sống trọn vẹn bằng mắt, bằng tai và bằng cả trái tim", ông kết luận.