Dùng Bitcoin để thế chấp: "Nếu ngân hàng có nhận thì cũng sẽ nhận rất bảo thủ"

Tại toạ đàm Thế chấp Quyền tài sản nhằm bảo đảm giao dịch vay vốn mới đây, các chuyên gia cho rằng, tài sản số, dữ liệu, quyền sở hữu trí tuệ,…là những tài sản đảm bảo tiềm năng, mở ra nhiều cơ hội, nhưng cũng rất nhiều rủi ro.

Luật sư Nguyễn Tiến Lập cho rằng, định giá tài sản này không hề đơn giản, ngay cả với ngân hàng. Ông Lập nhận xét, tại Việt Nam, ngân hàng là kênh vốn "thống soái", các doanh nghiệp cũng chủ yếu huy động vốn từ ngân hàng chứ không phải từ chứng khoán, trái phiếu. Ở Việt Nam, ngân hàng gần như không phải cạnh tranh huy động vốn với các kênh khác. Do đó, với vị trí "thống soái" như vậy, các ngân hàng có xu hướng "áp đặt". 

Bên cạnh đó, các ngân hàng lại được Ngân hàng Nhà nước kiểm soát chặt, nên họ không thể tự do như một doanh nghiệp bình thường. Nếu định giá không chuẩn dẫn đến mất vốn, cán bộ ngân hàng có thể chịu trách nhiệm hành chính, thậm chí hình sự. Vì vậy, nếu chưa có hướng dẫn của NHNN về cách định giá các loại quyền đa dạng, ngân hàng sẽ không nhận, hoặc nhận rất bảo thủ (tức nhận dưới giá trị rất nhiều). 

Với dữ liệu, nước ngoài đã nhìn thấy giá trị từ sớm, có nhà đầu tư mua tỉ lệ cổ phần nhỏ ở ngân hàng/công ty bảo hiểm chỉ để tiếp cận dữ liệu khách hàng. Tuy nhiên tại Việt Nam hiện tại, để khai thác và định giá loại "tài sản" này thì thị trường chưa quen thuộc. Có thể trong tương lai, điều này sẽ thay đổi. 

"Để định giá những loại tài sản này rất khó, nếu không có giao dịch thì không định giá được. Hiện phương pháp tư vấn định giá ở Việt Nam vẫn căn cứ vào khảo sát, thống kê giao dịch xảy ra, phải có thông tin đầu vào", ông Lập cho biét. 

Thêm nữa, giá trị phụ thuộc 'người cầm', trong tay người này vô giá, người khác lại ít giá trị. Định giá quyền tài sản rất phức tạp, tinh tế và đa dạng. Với ngân hàng thì không phải nơi phù hợp để tiên phong theo kiểu định giá tài sản như vậy, theo vị luật sư. 

Trong khi đó, theo Luật sư Trương Thanh Đức, rủi ro lớn thì cơ hội cũng lớn. Theo Luật, tài sản gồm vật, tiền, giấy tờ có giá, và quyền tài sản. Xu thế kinh tế số cho thấy quyền tài sản sẽ áp đảo trong tương lai. Đó có thể là tài sản số, quyền sở hữu trí tuệ, dữ liệu,…Nhưng chúng rất khó định giá và biến động mạnh nên rủi ro cao nhất. Trong khi vấn đề sự cố, tranh chấp tài sản bảo đảm chủ yếu là định giá, giá có thể phát mại thành tiền.

Về pháp lý, tín dụng là chính, bảo đảm là điều khoản phụ của hợp đồng tín dụng; nhưng thực tế, tín dụng là phụ, sai cũng không nguy hiểm và trầm trọng lắm. Ví dụ dù vô hiệu thì luật luôn luôn cho phép đòi lại đủ gốc.

Nhưng rủi ro ở tài sản bảo đảm lại kéo theo trách nhiệm rất nặng cho ngân hàng, kể cả hình sự. "Vì thế, dù tiềm năng lớn, việc triển khai sẽ chậm và khó để đi vào thực tế. Ngân hàng hiện rất rụt rè với tài sản số. Gần đây tôi dự hội thảo về nhận thế chấp tài sản số, ai cũng thừa nhận 'tương lai tốt', nhưng hiện chưa có hành lang pháp lý, rủi ro pháp lý nhiều, nên rất ít nơi dám nhận", ông Đức nói.

Đối với ý tưởng xem "trí tuệ nhân tạo" là quyền tài sản để thế chấp, ông Trương Thanh Đức phân tích cần phải xem gốc của "trí tuệ nhân tạo" đó là gì. Đó có phải là 'tài sản' không và có quyền sở hữu không. Quyền sở hữu trí tuệ là quyền tài sản và có thể thế chấp. Nếu 'trí tuệ nhân tạo' được hiểu là phần mềm, công nghệ, mô hình do chủ thể tạo ra và sở hữu, thì quyền của chủ thể ấy là có thể dùng làm bảo đảm.