Du học nghề: Có thật 'màu hồng'?

Du học nghề đang được nhiều bạn trẻ xem là 'cánh cửa ngắn nhất' để chạm đến mức thu nhập hàng chục, thậm chí hàng trăm triệu đồng mỗi tháng. Nhưng đằng sau giấc mơ đổi đời ở xứ người là thực tế không 'màu hồng'.

NHỮNG VA CHẠM THỰC TẾ

Ba năm trước, cầm trong tay tấm bằng ĐH ngành thú y, chị Phạm Thị Thanh Trúc (28 tuổi, quê Vĩnh Long) rời VN sang Nhật Bản với hy vọng đổi đời. Chi phí ban đầu chị phải trả cho chuyến đi là gần 180 triệu đồng, chưa kể tiền học, sinh hoạt… và cộng thêm vài ngàn USD tiền môi giới. Thế nhưng thiên đường không như quảng cáo.

"Công việc của tôi là vắt sữa bò và vệ sinh chuồng trại, bắt đầu từ 5 giờ, kết thúc khi hết việc. Mỗi tháng lương khoảng 18 man (1 man = 10.000 yen), tương đương 32 triệu đồng. Sau khi trừ thuế khoảng 6 triệu đồng, tiền nhà và sinh hoạt phí… thì chỉ còn lại chừng hơn chục triệu đồng. Tuy nhiên, nơi tôi sống là vùng núi nên không chi tiêu gì nhiều, nếu ở thành phố chắc chẳng dư nổi đồng nào", chị Trúc bộc bạch.

Theo chia sẻ của chị Trúc, ở Nhật cơ hội kiếm tiền là có thật, nhưng chỉ khi chấp nhận đánh đổi và vất vả: làm đêm, tăng ca liên tục và ít thời gian nghỉ ngơi. "Thực tế, các công ty thường phóng đại mức lương. Khi sang đây rồi ai cũng biết kiếm tiền không hề dễ", chị nói.

Sau gần 2 năm chuẩn bị thủ tục và học ngoại ngữ tại VN, Nguyễn Minh Chính (20 tuổi, quê Quảng Bình cũ, hiện nay là Quảng Trị) đang theo học ngành điều dưỡng ở Đức. Dù mới sang từ tháng 7 năm nay, Chính nhanh chóng cảm nhận được sức nặng của du học nghề.

"Mình học 8 tiếng mỗi ngày, chương trình học cũng khá nặng nên chưa có thời gian đi làm thêm. Chi phí ban đầu để sang Đức học tập là khoảng 200 triệu đồng. Năm đầu tiên, mình được trả lương 1.350 euro (khoảng 38 triệu đồng)/tháng, chưa trừ thuế và tiền nhà, bảo hiểm… Sau khi trừ hết thì cũng đủ sống, mỗi tháng nếu muốn đi cà phê thì chỉ đi 1 - 2 lần, la cà hơn là không đủ tiền trang trải", Chính chia sẻ.

Du học nghề ở Đức không mấy dễ dàng. Khó khăn lớn nhất, theo Chính vẫn là ngôn ngữ. "Nếu không giỏi tiếng, mọi thứ đều khó. Từ học hành đến đi làm thêm, tất cả đều vướng", Chính nói.

Nguyễn Thị Út Thương (27 tuổi) tốt nghiệp xuất sắc ngành ngôn ngữ Anh. Với mong muốn được ra nước ngoài trải nghiệm, cô tìm đến chương trình thực tập nông nghiệp tại Đan Mạch. "Một trong những thách thức lớn nhất là rào cản về ngôn ngữ và văn hóa. Sự khác biệt về văn hóa, cách làm việc và thói quen sinh hoạt cũng đòi hỏi khả năng thích nghi cao. Công việc lao động chân tay yêu cầu sức khỏe tốt và khả năng chịu đựng trong điều kiện làm việc khắc nghiệt, thời tiết lạnh giá ở Đan Mạch", cô chia sẻ.

PHÍA SAU LỜI QUẢNG CÁO "LƯƠNG TRĂM TRIỆU"

Những năm gần đây, cụm từ "du học nghề lương trăm triệu" được quảng cáo dày đặc trên mạng xã hội, website của công ty tư vấn, thậm chí cả trong hội nhóm học sinh, phụ huynh. Các công ty thường vẽ bức tranh "màu hồng": học nghề miễn phí, được hỗ trợ ăn ở, ra trường có việc làm ngay với mức thu nhập từ 50 - 80 triệu đồng/tháng, thậm chí có nơi nâng con số lên đến trăm triệu đồng.

Theo bà Vũ Hồng Thúy, Phòng Công nghiệp và thương mại Đức tại VN (AHK), du học nghề là con đường mở ra nhiều cơ hội, song không phải tấm vé đổi đời dễ dàng.

Hầu hết thông tin quảng cáo lương trăm triệu thường chưa trừ thuế thu nhập cá nhân và các khoản đóng góp an sinh xã hội (brutto) hoặc là mức lương trong một số ngành, địa phương nhất định; không phải tất cả ngành nghề hay tất cả người lao động đều đạt mức đó ngay lập tức. "Mức lương trung bình cho các bạn vừa tốt nghiệp chương trình đào tạo nghề (Ausbildung) thường là vài chục triệu đồng. Mức lương trăm triệu thường chỉ dành cho người lao động ở một số ngành nghề nhất định, có bằng cấp và năng lực phù hợp, làm việc theo dạng lao động có tay nghề và có kinh nghiệm làm việc thực tế", bà Thúy nói thêm.

Ngoài ra, mức miễn học phí chỉ đúng trong chương trình đào tạo nghề chính quy tại Đức (Ausbildung), người học vẫn phải tự chi trả chi phí sinh hoạt: ăn ở, đi lại, bảo hiểm, hành chính... Tất cả chi phí khiến khoản dư thực tế không như kỳ vọng.

Một yếu tố khiến nhiều người vỡ mộng chính là sự khác biệt giữa lương brutto (trước thuế) và netto (sau thuế). "Sau khi trừ thuế thu nhập, bảo hiểm y tế, thất nghiệp… thu nhập thực tế giảm đáng kể. Sống ở thành phố lớn còn tốn kém hơn nhiều. Vì vậy, mức lương nghìn euro nghe hấp dẫn, nhưng không có nghĩa là bạn có thể tiết kiệm được ngay", bà Thúy nói.

Bà Thúy cũng cảnh báo rủi ro từ các công ty tư vấn thiếu uy tín: quảng cáo sai sự thật, thu phí ảo, thậm chí phái cử sai đối tượng. "Nếu có thể, hãy tự tìm hiểu qua các kênh chính thống để tránh rủi ro. Đặc biệt là kiểm tra tính hợp pháp và uy tín của công ty tư vấn mà các bạn ủy thác", bà khuyến nghị.

Cùng quan điểm, bà Lưu Thị Ngọc Túy, Chủ tịch HĐQT Vilaco Group, cho biết không ít gia đình bỏ rất nhiều tiền với hy vọng đi nhanh, nhưng kết quả lại không thực chất. "Thị trường còn phức tạp. Các doanh nghiệp muốn làm tử tế cũng khó, vì có những đơn vị đưa sai đối tượng đi, thậm chí đưa lậu hoặc quảng cáo sai, làm ảnh hưởng đến uy tín chung", bà nêu thực trạng.

HÀNH TRANG ĐỂ MƯU SINH XỨ NGƯỜI

Ở góc độ đào tạo, thạc sĩ Phan Thị Lệ Thu, Phó hiệu trưởng Trường CĐ Viễn Đông, cho rằng rào cản ngôn ngữ là thách thức lớn nhất. "Ngay cả khi có chứng chỉ B1 ở VN, sang Đức vẫn khó giao tiếp vì kỹ năng nghe - nói chỉ đạt khoảng 40%. Thực tế, đạt B2 mới là chuẩn an toàn, nhưng rất ít học sinh VN thi được B2 trước khi xuất cảnh", bà Thu nói.

Theo bà Ngọc Túy, kỹ năng quan trọng hàng đầu mà học sinh, sinh viên VN cần chuẩn bị khi du học nghề chính là ngoại ngữ. Thực tế, học sinh nước ta thường thiếu sức cạnh tranh so với quốc tế do thiếu ngoại ngữ.

Từ kinh nghiệm thực tế, bà Hoàng Vân Anh, Tổng giám đốc An Dương Group (đơn vị đang thực hiện dự án VJC - phái cử lao động sang Nhật Bản với chi phí dịch vụ 0 đồng), chia sẻ ngôn ngữ và khác biệt văn hóa là rào cản lớn nhất của học sinh, sinh viên khi du học nghề. Bên cạnh đó là sự khác biệt về tác phong, kỷ luật. "Sai lầm phổ biến nhất là chưa tìm hiểu kỹ chương trình, lựa chọn đơn vị phái cử không uy tín, dẫn đến phát sinh nhiều chi phí không cần thiết hoặc không được chuẩn bị đầy đủ về hồ sơ, ngôn ngữ, kỹ năng. Bên cạnh đó, nhiều bạn có tâm lý đi làm để kiếm tiền nhanh mà chưa xác định rõ mục tiêu học nghề và phát triển lâu dài, nên dễ gặp khó khăn, thậm chí bỏ dở giữa chừng", bà Vân Anh phân tích.

Theo bà Vân Anh, nghề lương cao thường là nghề vất vả, như điều dưỡng, chế biến thực phẩm, xây dựng.