Động lực thúc đẩy ông Trump tiếp tục gặp thượng đỉnh ông Putin

Tổng thống Mỹ Donald Trump hôm 16/10 cho biết đã có cuộc điện đàm "rất hiệu quả" với người đồng cấp Nga Vladimir Putin, nhất trí sẽ gặp thượng đỉnh tại Hungary trong hai tuần tới. Đây sẽ là lần thứ hai lãnh đạo Mỹ - Nga gặp trực tiếp kể từ khi ông Trump nhậm chức.

Thông tin về cuộc gặp xuất hiện không lâu sau khi Mỹ làm trung gian thúc đẩy thành công lệnh ngừng bắn giữa Israel và Hamas, giúp giải cứu các con tin ở Gaza và chấm dứt cuộc xung đột đã kéo dài hai năm.

Giới quan sát cho rằng kết quả tích cực có được từ vấn đề Trung Đông đang tiếp thêm động lực để Tổng thống Mỹ thúc đẩy hơn nữa nỗ lực tìm giải pháp cho chiến sự Ukraine, vấn đề ông từng cam kết giải quyết rất nhanh nhưng chưa thể thực hiện được.

Chấm dứt chiến sự ở Ukraine và Gaza là những lời hứa trọng tâm mà ông Trump đưa ra khi tranh cử năm 2024, liên tục chỉ trích cách ông Joe Biden xử lý hai cuộc xung đột. Sau khi nhậm chức, Tổng thống Trump đã đẩy mạnh nỗ lực trung gian, gây sức ép với cả Tổng thống Putin lẫn Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky.

Cuộc gặp thượng đỉnh lần thứ nhất giữa Tổng thống Mỹ - Nga ngày 15/8 ở bang Alaska được kỳ vọng tạo ra đột phá cho nỗ lực hòa bình, nhưng những diễn biến sau đó cho thấy triển vọng hòa đàm rất mong manh.

Tổng thống Trump đầu tháng 9 từng phàn nàn việc chưa thể chấm dứt xung đột Ukraine là "nỗi thất vọng lớn nhất" của ông. Ông vốn cho rằng có thể dễ dàng giải quyết xung đột Ukraine nhờ mối quan hệ cá nhân với Tổng thống Putin, nhưng thực tế không như vậy.

Những diễn biến ở Trung Đông sau đó khiến ông Trump chuyển hướng sang thúc đẩy hòa đàm giữa Israel - Hamas, giúp thiết lập thành công một lệnh ngừng bắn.

Phát biểu trước quốc hội Israel hồi đầu tuần, ông Trump tin lệnh ngừng bắn ở Gaza sẽ tạo nền tảng để Mỹ giúp Israel bình thường hóa với các nước láng giềng Trung Đông. Ông tuyên bố trở lại ưu tiên hàng đầu trong chính sách đối ngoại là chấm dứt cuộc xung đột lớn nhất ở châu Âu kể từ Thế chiến II.

"Trước tiên, chúng ta phải giải quyết vấn đề Nga", ông Trump nói, quay sang đặc phái viên Mỹ về Trung Đông Steve Witkoff, cũng là đại diện cấp cao của Nhà Trắng khi trao đổi với ông Putin. "Chúng ta phải hoàn tất chuyện đó. Nếu ông không phiền, Steve, hãy tập trung vào Nga trước nhé. Được chứ?".

Ông Trump từ lâu đã tìm cách tiếp cận ông Putin, nhưng cũng chỉ trích ông chủ Điện Kremlin vì chưa chấm dứt chiến tranh. Thư ký báo chí Nhà Trắng Karoline Leavitt ngày 16/10 cho biết Tổng thống Trump vẫn tin ông có thể đưa Tổng thống Putin và người đồng cấp Zelensky vào chung bàn đàm phán, dù nỗ lực này từng bất thành hồi tháng 8.

"Tổng thống luôn sẵn sàng cho cơ hội ngoại giao", bà Leavitt trả lời khi được hỏi liệu có điều gì thay đổi khiến ông Trump tin rằng cuộc gặp thứ hai với ông Putin sẽ thành công hơn hội nghị thượng đỉnh ở Alaska.

Theo giới quan sát, Tổng thống Trump đang có một số yếu tố thuận lợi để gây sức ép với người đồng cấp Nga.

Tổng thống Trump ngày 15/10 thông báo ông đã nhận được cam kết từ Thủ tướng Ấn Độ Narendra Modi rằng nước này sẽ dừng mua dầu từ Nga, dù quá trình có thể kéo dài hàng tháng, thậm chí nhiều năm. Ấn Độ chưa xác nhận thông tin này.

Một nhóm nghị sĩ lưỡng đảng đã ký thư kêu gọi ông Trump đồng ý chuyển giao tên lửa hành trình Tomahawk cho Ukraine, áp thêm lệnh trừng phạt với Nga. Họ cho rằng bước đi này giúp củng cố chiến lược "hòa bình bằng sức mạnh" của Tổng thống Trump.

Các lãnh đạo tại quốc hội Mỹ nói họ khả năng cao sẽ thông qua dự luật để siết trừng phạt Nga và những bên mua năng lượng của nước này.

"Tôi không muốn phải cứng rắn, nhưng sẽ sớm thôi", lãnh đạo Cộng hòa tại Thượng viện John Thune, nói ngày 16/10, dự kiến bỏ phiếu về dự luật "trong 30 ngày tới".

Tổng thống Trump cùng ngày cho biết dự luật này có thể không cần thiết nếu ông giúp Nga - Ukraine đạt được thỏa thuận. "Tôi không phản đối điều gì cả. Đây chưa phải thời điểm hoàn hảo, nhưng mọi chuyện có thể xảy ra trong một hoặc hai tuần tới. Dù sao thì quyết định vẫn là ở tôi", ông phát biểu với báo giới.

Nỗ lực của ông chủ Nhà Trắng lập tức được Nga hưởng ứng. Điện Kremlin hoan nghênh cuộc điện đàm "cực kỳ thẳng thắn và đáng tin cậy" giữa ông Putin và ông Trump, xác nhận Nga đang chuẩn bị cho hội nghị thượng đỉnh giữa hai lãnh đạo.

Một số chuyên gia lưu ý một cuộc gặp thượng đỉnh như vậy có diễn ra hay không còn tùy thuộc vào kết quả trao đổi giữa các quan chức cấp cao hai nước. Số khác cảnh báo cuộc gặp thượng đỉnh lần hai với ông Putin tiềm ẩn rủi ro đáng kể đến ông Trump, nếu không có đột phá.

"Nếu cuộc gặp kết thúc mà không tạo ra thỏa thuận nào có thể chấp nhận, sự kiện sẽ mở ra cơ hội để Tổng thống Putin gửi thông điệp đến thế giới rằng ông ấy mới là người kiểm soát câu chuyện", Celeste Wallander, nhà nghiên cứu tại Trung tâm An ninh Mỹ Mới, nói.

Như Tâm (Theo Washington Post, Politico, Reuters)