Doanh nhân người Mỹ 13 năm đau đáu vì 'thương vụ cá ngừ Việt Nam'

Hơn 10 năm qua, ông Byron Scott McLaughlin (71 tuổi, quốc tịch Mỹ, Tổng giám đốc USPC) cùng cấp dưới vẫn miệt mài gõ cửa các cơ quan chức năng để kêu cứu vì bị khởi tố liên quan đến thỏa thuận sản xuất gia công và xuất khẩu 11.062,04 kg cá ngừ Việt Nam đông lạnh với giá trị xuất khẩu khoảng 3 tỉ đồng.

Cuối năm 2014, khi Công ty USPC (trụ sở tại Khu công nghiệp Đồng An, phường Bình Hòa, TP.HCM) đang trên đà phát triển thì bà Nguyễn Thị Minh Trang (50 tuổi, là Phó tổng giám đốc Công ty) bị khởi tố, bắt tạm giam về các hành vi "trốn thuế", "lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản". Vụ án liên quan đến thỏa thuận hợp tác sản xuất gia công và xuất khẩu 11.062,04 kg cá ngừ đông lạnh giữa USPC và Công ty CP Tuna Fish Bình Định (gọi tắt Tuna Fish Bình Định).

Sau khi xảy ra sự việc trên, đầu tháng 5.2015, ông Byron Scott McLaughlin (71 tuổi, quốc tịch Mỹ, là Tổng giám đốc Công ty USPC) đã đến Báo Thanh Niên trình bày và kêu cứu cho bà Nguyễn Thị Minh Trang.

Đến năm 2025, ông Byron và bà Trang lại tìm đến Báo Thanh Niên tiếp tục vì vụ việc vẫn chưa được giải quyết dứt điểm.

Lằng nhằng "thương vụ cá ngừ Việt Nam"

Công ty USPC là doanh nghiệp sản xuất và xuất khẩu các sản phẩm hải sản đông lạnh từ năm 2003. Năm 2014, sau khi bà Trang bị bắt thì dường như hoạt động của công ty phải ngưng.

Theo hồ sơ vụ án, ngày 18.11.2014, bà Trang bị Công an tỉnh Bình Dương bắt. Đầu tháng 5.2015, ông Byron đến Báo Thanh Niên cầu cứu vì việc bà Trang bị tạm giam đã ảnh hưởng đến hoạt động kinh doanh của công ty, được phản ánh trong bài viết Tổng giám đốc người nước ngoài kêu cứu cho cấp phó trên Báo Thanh Niên. Đến ngày 14.6.2015, bà Trang được thay thế biện pháp tạm giam bằng bảo lãnh.

Sau đó, CQĐT và Viện KSND tỉnh Bình Dương khởi tố, truy tố bà Trang về tội "trốn thuế" và "lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản". Theo công an, Công ty USPC khai sai nguồn gốc lô hàng cá ngừ khi nhập khẩu để trốn thuế 470 triệu đồng và cố ý chiếm đoạt lô hàng, giá trị hơn 3 tỉ đồng của Tuna Fish Bình Định.

Ngược lại, quá trình tố tụng vụ án, bà Trang và phía USPC trình bày ngày 28.7.2012, USPC và Tuna Fish Bình Định ký hợp đồng gia công đông lạnh cá ngừ; ngày 25.9.2012, USPC và Tuna Fish Bình Định ký hợp đồng ủy thác xuất khẩu, trong đó USPC sẽ xuất khẩu ủy thác và bán hộ lô hàng cho Tuna Fish Bình Định và sẽ chuyển khoản thanh toán sau khi bên mua hàng ở Mỹ thanh toán.

Tuy nhiên, USPC cho biết quá trình bán hộ lô hàng, tháng 10.2012, bà Trịnh Thị Ngọc Sâm (Chủ tịch HĐQT Tuna Fish Bình Định) thay đổi ý định và yêu cầu USPC phải thanh toán tiền mặt. USPC không đồng ý và cho biết phải thực hiện theo hợp đồng. Từ đó, Tuna Fish Bình Định yêu cầu trả lại lô hàng, nếu không sẽ tố cáo USPC.

Sau đó, USPC yêu cầu Tuna Fish Bình Định xuất hóa đơn để USPC thanh toán, nhưng phía bà Sâm không đồng ý và tiếp tục tố cáo USPC có hành vi chiếm đoạt lô hàng trên khi cho rằng hàng trả về không phải là lô hàng của công ty bà, đồng thời bà Sâm cũng không nhận hàng.

Đến tháng 4.2017, TAND tỉnh Bình Dương (cũ) xét xử sơ thẩm. Tại phiên tòa, USPC và Tuna Fish Bình Định đã được thẩm vấn và tòa cũng đã làm sáng tỏ nhiều nội dung của vụ án. Đặc biệt, giám định viên tư pháp của Cục hải quan Bình Dương khẳng định nghĩa vụ nộp thuế nhập khẩu của lô hàng (nếu có) là của Công ty USPC chứ không phải của cá nhân bà Trang.

Sau đó, tòa ra quyết định trả hồ sơ yêu cầu điều tra bổ sung, yêu cầu chứng minh một số vấn đề, đặc biệt là phải xác minh rõ bà Trang có hưởng lợi gì từ lô hàng của gia công của Tuna Fish Bình Định hay không.

Vào ngày 12.7.2018, Cơ quan CSĐT Công an tỉnh Bình Dương khởi tố ông Byron với các tội danh "trốn thuế" và "lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản" cùng với bà Trang.

Đến ngày 30.10.2024, Cơ quan CSĐT Công an tỉnh Bình Dương đình chỉ điều tra vụ án "trốn thuế" do hết thời hiệu truy cứu trách nhiệm hình sự.

Mới đây nhất, vào ngày 27.2.2025, Cơ quan CSĐT Công an tỉnh Bình Dương ban hành kết luận điều tra bổ sung, đề nghị Viện KSND tỉnh truy tố bà Trang và ông Byron tội "lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản".

Nhận được kết luận điều tra bổ sung, bà Trang và ông Byron tiếp tục khẳng định không phạm tội như Cơ quan CSĐT cáo buộc, khiếu nại nội dung kết luận không đúng sự thật khách quan và tài liệu, hồ sơ vụ án.

Nhà xưởng 3,2 triệu USD bỏ hoang

Theo ông Byron, năm 2002, ông cùng các nhà đầu tư đã rót hơn 3,2 triệu USD để xây dựng nhà máy này. Vào thời điểm ổn định, USPC tạo công ăn việc làm cho hơn 500 nhân công, sản xuất ra hàng ngàn đơn hàng để xuất khẩu đến hơn 40 quốc gia trên thế giới. Đến giữa năm 2014, tức thời điểm trước khi khởi tố vụ án, nhà máy của USPC được định giá lên đến 10 triệu USD.

Tuy nhiên, từ khi khởi tố vụ án, các đối tác đều đã chấm dứt hợp đồng làm ăn với USPC. Do đó, nhà máy buộc phải đóng cửa. Hàng trăm máy móc có xuất xứ từ Nhật Bản, Mỹ… cùng nhiều thiết bị phục vụ cho sản xuất nằm trơ trọi, chờ được thanh lý.

Từ một nhà máy đông đúc, nhộn nhịp, USPC trở thành một nhà máy hoang tàn, chỉ còn 1 bảo vệ trông coi.

Nhìn tâm huyết gây dựng bao năm rơi vào cảnh hoang tàn, ông Byron không khỏi xót xa.

"Thành thật mà nói, vụ án đã kéo dài hơn 13 năm, khiến tôi vô cùng kiệt sức. Công ty USPC của chúng tôi đã từng được định giá hơn 10 triệu USD, giờ đã phải đóng cửa. Tuy nhiên, tôi vẫn tin vào Việt Nam và tôi hy vọng rằng các cơ quan chức năng sẽ xem xét kỹ lưỡng vụ việc để xóa bỏ sự bất công này đối với chúng tôi", ông Byron bày tỏ.