Doanh nghiệp tư nhân và hành trình phát triển bền vững: Đừng chỉ là khẩu hiệu

Phát triển bền vững, kinh tế xanh, trách nhiệm xã hội – liệu có đang trở thành những cụm từ thời thượng nhưng xa rời thực tế?

Theo Phi Hoa – Founder, CEO của công ty tư vấn chiến lược đầu tư - M&A ONE-VALUE, phát triển bền vững không phải là lựa chọn “nên có” mà là điều “phải làm” nếu muốn doanh nghiệp tồn tại lâu dài.

Phát triển bền vững đang là một trong những chủ đề nóng của cộng đồng doanh nghiệp. Theo bà, các doanh nghiệp tư nhân Việt Nam hiện nay có thực sự theo đuổi mục tiêu này không?

Tôi nghĩ đã có một sự chuyển biến đáng kể, nhưng vẫn còn khoảng cách giữa nhận thức và hành động. Rất nhiều doanh nghiệp đã bắt đầu nói về ESG (ESG là viết tắt của Environmental – Social – Governance, nghĩa là Môi trường – Xã hội – Quản trị. Đây là bộ tiêu chí dùng để đánh giá mức độ phát triển bền vững và trách nhiệm xã hội của một doanh nghiệp ), về mô hình kinh tế tuần hoàn, nhưng để thật sự đưa vào chiến lược kinh doanh thì chưa nhiều.

Phát triển bền vững không chỉ là slogan trên slide, mà phải là một hệ giá trị xuyên suốt trong cách điều hành, tuyển dụng, sản xuất và hợp tác.

Tại ONE-VALUE, chúng tôi có cơ hội tiếp cận rất nhiều doanh nghiệp thông qua các thương vụ M&A xuyên quốc gia Việt - Nhật, các dự án đào tạo nhân lực và cả những chương trình phát triển do chính phủ Nhật Bản tài trợ. Từ trải nghiệm đó, tôi thấy rõ: những doanh nghiệp đi xa được là những doanh nghiệp biết cân bằng giữa lợi nhuận và trách nhiệm.

Một điều rất đáng chú ý là các nhà đầu tư Nhật Bản – đặc biệt là các quỹ đầu tư dài hạn và tập đoàn trong lĩnh vực sản xuất, dịch vụ – đang ngày càng đánh giá cao những đối tác có định hướng phát triển bền vững rõ ràng.

Tại Nhật, ESG không còn là khái niệm mới, mà đã trở thành một trong những tiêu chí quan trọng trong quá trình thẩm định doanh nghiệp trước đầu tư. Họ không chỉ nhìn vào báo cáo tài chính, mà còn xem doanh nghiệp đối tác đã làm gì để giảm phát thải, đối xử ra sao với người lao động, quản trị nội bộ có minh bạch không.

Chính vì vậy, khi các doanh nghiệp Việt muốn kết nối với nhà đầu tư Nhật, việc thể hiện được tư duy phát triển bền vững – dù ở mức cơ bản – sẽ là một lợi thế rất lớn. Và ngược lại, nếu chỉ nói về tăng trưởng mà thiếu đi yếu tố bền vững, rất khó để tạo được niềm tin dài hạn từ phía đối tác Nhật Bản.

Chìa khóa để doanh nghiệp đã thành công trong phát triển bền vững là gì, thưa bà?

Để trả lời câu hỏi của bạn, trước hết tôi muốn nhấn mạnh: Việt Nam có nhiều doanh nghiệp tư nhân thực sự “xanh”, và số lượng này vẫn đang tăng lên nhưng vẫn còn khiêm tốn. Trong các dự án mà ONE-VALUE tham gia – từ kết nối doanh nghiệp Việt Nam với nhà đầu tư Nhật Bản, đến tư vấn chiến lược, tái cấu trúc cho các công ty nội địa để nâng cao giá trị – chúng tôi nhận thấy rằng ESG dần trở thành yếu tố được nhà đầu tư cân nhắc nghiêm túc. Vì thế tôi khẳng định, đây không phải là câu chuyện “đi theo trend”, mà là chiến lược giúp họ đứng vững khi thị trường thay đổi.

Tôi nhận thấy rằng các doanh nghiệp thành công trong hướng đi này đều có điểm chung là tư duy dài hạn. Họ không bị cuốn theo mục tiêu lợi nhuận ngắn hạn mà luôn đặt câu hỏi: “mình sẽ để lại gì sau 5 năm, 10 năm nữa?”. Đồng thời, họ rất coi trọng đạo đức kinh doanh. Đó là sự lựa chọn làm điều đúng đắn, kể cả khi chi phí ban đầu có thể cao hơn, bởi họ tin rằng điều đúng sẽ bền.

Một minh chứng rất rõ ràng là những gì tôi học được từ AEON – tập đoàn bán lẻ hàng đầu Nhật Bản mà tôi có cơ hội hợp tác nhiều năm qua. Khi triển khai dự án AEON Mall ở Huế, sau trận lụt lịch sử năm 2020, họ đã quyết định thay đổi thiết kế và nâng nền móng công trình lên thêm 5 mét, với kỳ vọng: nếu sau này có thiên tai, người dân Huế có thể đến AEON Mall để trú ẩn. Họ làm điều đó không vì bắt buộc, mà vì họ thực sự đặt yếu tố cộng đồng lên hàng đầu.

Còn tại Nhật, AEON có một hoạt động thiện nguyện rất đặc biệt: khuyến khích các em nhỏ viết ra ước mơ của mình, và họ sẽ tìm cách giúp các em thực hiện những ước mơ đó. Có thể đó là việc mời một cầu thủ bóng chày nổi tiếng đến chơi với em nhỏ, hay tổ chức một sự kiện đặc biệt... Những hành động như vậy không phải để quảng bá thương hiệu, mà xuất phát từ triết lý kinh doanh: kiếm tiền để thực hiện ước mơ của trẻ em.

Từ câu chuyện đó, tôi càng tin rằng: sự phát triển bền vững không thể có nếu thiếu một “ý chí nội tại” – tức là cam kết thật sự từ bên trong. Những doanh nghiệp mà tôi từng hỗ trợ tham gia chuỗi cung ứng Nhật Bản, nếu họ sẵn sàng minh bạch dữ liệu, cải tiến sản xuất theo hướng tiết kiệm năng lượng dù là điều rất nhỏ, thì họ đều nhận được phản hồi tích cực và có cơ hội hợp tác lâu dài. Đó là giá trị của sự bền bỉ, của việc đi đúng hướng – không ồn ào nhưng hiệu quả.

Theo bà, chính sách nào từ phía nhà nước có thể giúp doanh nghiệp tư nhân bền vững hơn?

ONE-VALUE từng có cơ hội tham gia cùng các cơ quan Chính phủ Nhật Bản và Việt Nam trong một số chương trình như phát triển vùng nông nghiệp thông minh, hay các chương trình nâng cao chất lượng đào tạo nhân lực hội nhập. Qua đó, tôi nhận thấy chính sách không chỉ là định hướng mà còn là công cụ mạnh mẽ thúc đẩy hành vi doanh nghiệp.

Tôi cho rằng nhà nước cần có những chính sách khuyến khích tài chính cụ thể như miễn giảm thuế, hỗ trợ tiếp cận tín dụng xanh hoặc trợ giá công nghệ sạch. Bên cạnh đó, việc xây dựng bộ tiêu chuẩn ESG dành riêng cho doanh nghiệp vừa và nhỏ cũng rất quan trọng. Những tiêu chuẩn này cần dễ áp dụng, thực tế, nhưng vẫn bảo đảm tính minh bạch. Cuối cùng, hệ sinh thái đào tạo và tư vấn là không thể thiếu, giúp doanh nghiệp – đặc biệt là doanh nghiệp nhỏ – hiểu được phát triển bền vững không phải gánh nặng mà là cơ hội.

Với tư cách là một doanh nghiệp tư vấn chiến lược, ONE-VALUE đang thực hiện điều gì để phát triển bền vững?

Là một công ty khởi đầu từ Nhật Bản, ONE-VALUE chịu ảnh hưởng rất nhiều từ văn hóa doanh nghiệp Nhật – đặc biệt là ý thức về phát triển bền vững, đạo đức kinh doanh và ESG. Từ những ngày đầu, chúng tôi đã đặt mục tiêu truyền tải tinh thần này về văn phòng Việt Nam, không chỉ trong dịch vụ tư vấn mà cả trong cách chúng tôi xây dựng văn hóa nội bộ.

Và tôi cũng tin rằng, phát triển bền vững không chỉ đến từ những dự án lớn hay tầm nhìn dài hạn, mà bắt đầu từ những điều rất nhỏ, trong cách chúng tôi vận hành hàng ngày. Tại ONE-VALUE, chúng tôi thực hành từ việc giới hạn nhiệt độ điều hòa để tiết kiệm năng lượng, xây dựng văn hóa học tập nội bộ, đến tổ chức các hoạt động kết nối – vì tôi luôn tin rằng một tổ chức chỉ bền vững khi từng con người trong đó cảm thấy được phát triển cùng nhau. Mỗi nhân viên hiểu mình có thể tạo ra tác động tích cực – dù là nhỏ nhất – thì công ty cũng đã có một nền móng bền vững rồi.

ONE-VALUE cũng lựa chọn phát triển bền vững ngay từ cách chúng tôi xác định trọng tâm hoạt động: không mở rộng quá nhiều ngành nghề, không dàn trải nguồn lực, mà chọn tập trung vào những lĩnh vực mà chúng tôi tin là trụ cột cho tương lai.

Nhiều người từng hỏi tôi: tại sao lại chọn một thị trường vốn đã ngách như Việt Nam, lại còn tập trung vào những lĩnh vực ngách, thì liệu có đủ khách hàng để duy trì hoạt động công ty không? Nhưng sau gần 10 năm, tôi tin rằng sự phát triển hiện tại của ONE-VALUE chính là câu trả lời rõ ràng nhất. Thực tế, trong gần 2 thập kỷ sống tại Nhật, tôi đã quan sát thấy xu hướng nhà đầu tư Nhật ngày càng quan tâm đến các ngành mang tính bền vững – những lĩnh vực vừa giải quyết bài toán môi trường, xã hội, vừa tạo ra tăng trưởng kinh tế. Và tại Việt Nam, tôi cũng thấy rất rõ rằng: nếu không bắt đầu từ bây giờ, chúng ta sẽ bỏ lỡ cơ hội xây dựng một tương lai phát triển đúng nghĩa.

Mỗi năm tôi gặp khoảng 1.500 doanh nghiệp Nhật Bản muốn tìm hiểu, đầu tư hoặc mở rộng sang Việt Nam. Câu hỏi tôi nhận được nhiều nhất luôn là: “Lĩnh vực nào có tiềm năng nhất ở Việt Nam?”. Nếu nhìn ở góc độ lợi nhuận ngắn hạn thì câu trả lời có thể thay đổi, nhưng nếu nhìn từ góc độ phát triển bền vững, thì tôi luôn trả lời: năng lượng tái tạo và nông nghiệp công nghệ cao.

Gần đây, ONE-VALUE đã hỗ trợ Bộ Nông – Lâm – Ngư nghiệp Nhật Bản (MAFF) tổ chức các Diễn đàn Hợp tác Nông nghiệp Thông minh tại Việt Nam và các quốc gia Đông Nam Á, cũng như tham gia vào dự án tiên phong về tín chỉ carbon (CO₂) ứng dụng công nghệ ICT trong đo lường và quản lý. Những nỗ lực này không chỉ là hoạt động chuyên môn, mà còn là cách chúng tôi góp phần thúc đẩy chuyển đổi xanh cho hệ sinh thái doanh nghiệp tại Việt Nam.

Bà có lời khuyên nào cho các nữ lãnh đạo doanh nghiệp đang muốn hướng đến phát triển bền vững?

Tôi luôn tin rằng phụ nữ có một trực giác rất tự nhiên với những gì thuộc về giá trị bền vững – không phải vì chúng ta yếu mềm, mà vì chúng ta có khả năng nhìn xa, đồng cảm và cân bằng nhiều yếu tố cùng lúc.

Có nhiều khảo sát quốc tế cũng đã khẳng định điều này. Ví dụ, một nghiên cứu do Portfolio Adviser công bố cho thấy phụ nữ có xu hướng quan tâm và ưu tiên các yếu tố ESG gần gấp đôi so với nam giới khi ra quyết định đầu tư. Điều này phản ánh khá đúng những gì tôi quan sát được trong thực tế làm việc: khi phụ nữ giữ vai trò lãnh đạo, họ thường đặc biệt chú trọng đến môi trường làm việc, đến đời sống nhân viên, đến sự gắn kết văn hóa – những yếu tố nền tảng của phát triển bền vững.

Với tôi, đây là một lợi thế rất lớn. Các doanh nghiệp có nữ lãnh đạo đã thuận lợi hơn về mặt tư duy ngay từ đầu. Sự nhạy cảm, khả năng lắng nghe và mong muốn tạo ra giá trị tích cực cho người khác là những phẩm chất rất tự nhiên của phụ nữ – và hoàn toàn phù hợp để dẫn dắt doanh nghiệp đi theo định hướng phát triển bền vững.

Một điểm nữa mà tôi rất trân trọng là: phụ nữ làm lãnh đạo thường rất thích chia sẻ và truyền đạt. Tôi thấy rõ điều này qua chính tôi và các CEO nữ mà tôi có cơ hội làm việc cùng. Chúng tôi không ngần ngại lan tỏa kiến thức, kinh nghiệm, và tạo điều kiện để những người khác cũng được phát triển cùng.

Bản thân tôi, khi bắt đầu khởi nghiệp tại Nhật rồi mở rộng sang Việt Nam, từng không ít lần đối mặt với lựa chọn giữa “tăng trưởng nhanh” và “đi chậm nhưng chắc”. Tôi chọn cái thứ hai. Và chính lựa chọn đó đã giúp ONE-VALUE tồn tại và phát triển gần 10 năm qua, không chỉ là một công ty tư vấn M&A, mà còn là cầu nối giữa con người – thị trường – và những giá trị bền lâu giữa Việt Nam và Nhật Bản.

Tôi muốn nhắn gửi rằng: phát triển bền vững không phải là một “chuẩn quốc tế” xa vời. Đó là những điều chúng ta đã và đang làm mỗi ngày – bằng cách tử tế với nhân viên, minh bạch với khách hàng và trung thực với chính mình. Nữ lãnh đạo có thể ít lý tính hơn trong một số quyết định, nhưng chính sự mềm mại, linh hoạt và quan tâm sâu sắc ấy lại là điều khiến doanh nghiệp phát triển bền vững hơn. Hãy biến đó thành điểm mạnh – để xây dựng văn hóa doanh nghiệp, môi trường làm việc, và cả một hệ sinh thái lan tỏa giá trị thật sự.