Dinh thự màu trắng bên bờ biển và câu chuyện ít người biết về vua Thành Thái

Không chỉ là công trình kiến trúc châu Âu đặc sắc bên bờ biển ở phường Vũng Tàu (TPHCM), Bạch Dinh còn gắn liền với cuộc đời trầm luân của vua Thành Thái, vị vua yêu nước triều Nguyễn, bị thực dân Pháp giam lỏng suốt nhiều năm.

Bạch Dinh được khởi công vào năm 1898, mãi đến năm 1902 mới hoàn thành, được người Pháp dùng làm nơi nghỉ dưỡng cho Toàn quyền Đông Dương. Công trình có tên gốc là Villa Blanche, dựa theo tên của con gái Toàn quyền Paul Doumer là bà Blanche Richel Doumer. Do màu sơn bên ngoài cũng như tên gọi Villa Blanche nên người Việt quen gọi dinh thự này là Bạch Dinh.

Có hai lối lên Bạch Dinh, một đường đi bộ qua hơn 100 bậc tam cấp cổ xưa, kín đáo nằm giữa hai hàng sứ nhiều năm tuổi và đường thứ hai dành cho xe hơi, nằm uốn quanh chạy dưới rừng cây giá tỵ dẫn lên tới tiền sảnh.

Trước khi xây Bạch Dinh, nơi này được biết đến là pháo đài Phước Thắng của triều Nguyễn. Ngày nay trong khuôn viên vẫn còn một số khẩu súng thần công và đại bác được trưng bày.

Tọa lạc trên sườn Núi Lớn, Bạch Dinh ở vị trí cao 27m so với mực nước biển, là công trình nghệ thuật đặc sắc theo kiến trúc châu Âu cuối thế kỷ XIX được xây bằng gạch, sơn màu trắng, mái lợp ngói đỏ. Dinh cao 19m, rộng 15m, dài 28m, gồm 3 tầng.

Tầng hầm làm nơi nấu nướng, với khu nhà bếp và phòng ăn. Nơi đây còn lưu lại những vật dụng tái hiện lại cuộc sống ở dinh.

Tầng trệt vừa làm nơi khánh tiết vừa dùng để trưng bày nhiều hiện vật cổ xưa như song bình bách điểu chầu phụng, bộ tràng kỷ hoàng gia có niên đại Khải Định (năm 1921), cặp ngà voi châu Phi dài 170cm. Ảnh trên: Du khách tham quan khu vực tầng trệt tại Bạch Dinh.

Tầng lầu thoáng đạt dành làm nơi nghỉ dưỡng. Lối chính lên lầu với cầu thang có những tay vịn bằng sắt, trang trí hoa văn tinh xảo. Ngoài ra trong tòa nhà còn có cầu thang phụ làm bằng gỗ cho người phục vụ.

Điểm nhấn ấn tượng của dinh thự là 8 bức chân dung tạc các vị thần Hy Lạp thời cổ đại gắn trên một đường thẳng bao quanh ba mặt tường chính của tòa nhà. Từ gương mặt, mắt, mũi đến sắc thái của các bức tượng đá này đều biểu hiện rõ ràng, sắc nét và tinh tế.

Theo nhân viên thuyết minh tại di tích, Bạch Dinh gắn với câu chuyện cuộc đời của vua Thành Thái (1879 - 1954) vị vua thứ 10 của triều Nguyễn, trong những năm bị giam lỏng nơi đây.

Tháng 9/1907, Bạch Dinh được dùng làm nơi giam lỏng vua Thành Thái. Ông có tinh thần yêu nước và quyết chí kháng Pháp đến cùng. Giặc lo sợ ép ông thoái triều và đưa ông từ Huế vào Vũng Tàu quản thúc. Hàng ngày, ông quanh quẩn trong rừng hoa bên sườn núi Lớn, đọc sách và ngắm cảnh non xanh nước biếc, không được liên hệ với ai. Gia đình chỉ có mấy người đi cùng giúp việc và chăm lo ăn uống nghỉ ngơi.

Ông sống tại đây trong gần 10 năm. Dân địa phương kính trọng ông, nên còn gọi Bạch Dinh là Dinh ông Thượng.

Trải qua hơn 100 năm, ngày nay Bạch Dinh vẫn giữ nguyên sự sang trọng, hài hòa, uy nghiêm và trở thành điểm du lịch nổi tiếng, thu hút du khách. Từ năm 1991 đến nay, một phần của Bạch Dinh được dùng làm bảo tàng, trưng bày 8.000 hiện vật độc bản nằm trong bộ sưu tập cổ vật gốm sứ có niên hiệu Khang Hy (thế kỷ XVII) được trục vớt từ Hòn Cau - Côn Đảo, cùng nhiều hiện vật có giá trị khác được tìm thấy qua các đợt khai quật khảo cổ ở Bà Rịa - Vũng Tàu.

Bạch Dinh được Bộ Văn hóa Thông tin (nay là Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch) công nhận là Di tích lịch sử - văn hóa quốc gia ngày 4/8/1992.