Định kiến về sự thông minh cản trở khả năng của con

Cuốn sách được viết bởi TS Bùi Thị Thanh Nga, một người phụ nữ tự nhận mình là “một người mẹ nhỏ bé như bao người mẹ khác” về cách thức chị giáo dục con mình. Chị mong muốn được đồng hành cùng con để tạo nên một cuộc sống hạnh phúc, giúp con luôn có quan điểm sống tích cực, biết yêu thương, chăm sóc bản thân và những người xung quanh.

Với những đứa trẻ có trí thông minh vận động, các bé yêu thích việc chơi thể thao từ nhỏ. Ảnh: J.P.

Trước giờ các bậc phụ huynh hay có thói quen đánh giá trẻ theo hướng có giỏi giang, thông minh hay không. Có lẽ chúng ta nên thay đổi cách đánh giá trẻ theo hướng trẻ thông minh và có thế mạnh ở mặt nào.

Các nhà nghiên cứu như Howard Gardner (1993) và Thomas Armstrong (1999) đã nói về thuyết đa trí tuệ hay còn gọi là thuyết đa thông minh, giúp chúng ta hiểu trẻ hơn để từ đó có thể kích thích trẻ phát triển hiệu quả hơn.

Thuyết đa thông minh nêu ra tám loại hình trí thông minh và gần đây có bổ sung thêm loại hình thứ chín là Trí thông minh Triết học.

- Trí thông minh Ngôn ngữ: năng lực liên quan đến sử dụng ngôn từ.

- Trí thông minh Logic/Toánhọc: năng lực liên quan đến xử lý số và dữ liệu.

- Trí thông minh Thị giác (Không gian - Hìnhảnh): năng lực liên quan đến trí tưởng tượng và không gian.

- Trí thông minh Âm nhạc: năng lực liên quan đến âm thanh và giai điệu.

- Trí thông minh Vận động: năng lực liên quan đến điều khiển cơ thể.

- Trí thông minh Giao tiếp xã hội: năng lực liên quan đến con người.

- Trí thông minh Nội tâm: năng lực liên quan đến nội tâm bản thân.

- Trí thông minh Thiên nhiên: năng lực liên quan đến các yếu tố trong thiên nhiên, động vật, thực vật…

- Trí thông minh Triết học (Hiện sinh - Tâm linh): năng lực liên quan đến tư duy trừu tượng và nghiên cứu sâu.

Tương ứng với mỗi loại hình trí thông minh, trẻ sẽ có đặc điểm khác nhau cả về cách học, cách tiếp nhận và giải quyết vấn đề.

[...]

Cha mẹ cần phân biệt rõ trí thông minh và những thói quen có sẵn của con. Ở thế giới hiện đại ngày nay, con rất nhanh nhạy và có thể cùng lúc làm nhiều việc khá hiệu quả, ví như vừa nghe nhạc vừa làm bài.

Nếu kết luận theo lý thuyết của Howard Gardner và Thomas Amrstrong thì con có năng khiếu âm nhạc nên có thể vừa học tập vừa nghe nhạc. Nhưng thực tế không phải thế mà là do con đã quen xử lý công việc đa nhiệm. Hoặc có nhiều người sẽ có kỹ năng vận động tốt nhờ quá trình tập luyện chứ không phải do có trí thông minh về vận động.

Bạn lớn nhà tôi có khả năng tập trung rất cao, khả năng ghi nhớ rất tốt, khi làm chủ được vấn đề thì khả năng giải quyết vấn đề và phát triển sâu vấn đề sẽ rất ổn. Tuy nhiên, con lại là người để ý quá nhiều thứ, hay quan sát và thích suy nghĩ, phân tích về mọi vấn đề xảy ra xung quanh nên dường như khi học trên lớp con khá mất tập trung, do đó dễ bị trôi và không nắm được kiến thức.

Tôi cũng từng trải qua thời kỳ học phổ thông như thế, và tôi nghĩ rằng nhiều bạn nhỏ cũng sẽ như thế. Khi đi học, đầu óc của nhiều học sinh thường xuyên trên mây trên gió nên các con thường không nắm bắt được vấn đề thầy cô giáo giảng dạy trên lớp. Nếu bố mẹ thấy con cái mình như vậy thì đừng mắng con để con bị áp lực mà hãy kiên nhẫn chấp nhận rằng sau vài lần được nhắc đi nhắc lại, con sẽ hiểu vấn đề hơn.

Tôi hiểu hai đứa con tôi để áp dụng cách học cho phù hợp. Bạn lớn có trí thông minh hình ảnh nên nếu chỉ nghe thôi sẽ không dễ nhập tâm bằng việc viết ra và làm nổi bật những thông tin cần ghi nhớ. Bạn bé lại thiên về trí thông minh âm thanh, con có thể tập trung nghe và tiếp nhận thông tin gần như hoàn hảo.

Tôi đã từng rất ngạc nhiên khi bạn bé nhà tôi đi học toán, học tiếng Anh không cần chép bài. Không phải là do con lười mà vì con nghe cô giảng đã nhớ hết rồi. Sự thực là con nhớ như in những kiến thức thầy cô truyền tải ngay từ lần đầu tiên.

Tất nhiên, nếu sau đó không có sự lặp lại thì kiến thức sẽ bị mai một đi nên tôi vẫn phải nhắc nhở con ghi chép bài đầy đủ, cẩn thận nhưng khả năng ghi nhớ và tiếp nhận thông tin qua âm thanh ở con là nổi trội thật.

Tôi là người có trí thông minh về hình ảnh nên ban đầu thấy câu chuyện của bạn bé rất khó hiểu nhưng rồi tôi đã hiểu và tin rằng đúng là những người sở hữu các loại hình trí thông minh khác nhau sẽ có năng lực khác nhau và cách thức học tập cũng khác nhau.