Đền cổ 145 năm ở phường Sài Gòn, dấu ấn thương nhân Ấn cho vay tiền

Đền cổ Sri Thenday Yutthapani hơn 1 thế kỷ ở TP.HCM, mang kiến trúc Hindu Nam Ấn độc đáo, gắn liền cộng đồng thương nhân Ấn Độ và dấu ấn Sài Gòn xưa.

Đền cổ Ấn Độ độc đáo ở trung tâm TP.HCM

Trong cái nắng oi ả của buổi chiều tháng 8.2025, chúng tôi len lỏi theo dòng xe cộ tấp nập đến 66 Tôn Thất Thiệp, phường Sài Gòn (phường Bến Nghé, quận 1 cũ) giao với đường Pasteur để tìm 1 trong 3 ngôi đền cổ Ấn Độ độc đáo ở TP.HCM.

Giữa khu phố sầm uất, đền Ấn giáo Sri Thenday Yutthapani (hay còn gọi là chùa Ông) lặng lẽ ẩn mình. Sự kín đáo đến mức nếu không để ý kỹ, nhiều người có thể dễ dàng lướt qua mà chẳng hay biết nơi đây đã hiện diện hơn 1 thế kỷ.

Theo Danh mục kiểm kê di tích lịch sử - văn hóa, danh lam thắng cảnh trên địa bàn TP.HCM giai đoạn 2016 - 2020 của UBND TP.HCM, đền thờ thần Murugan là vị thần chiến tranh, chiến thắng, trí tuệ và tình yêu trong Hindu giáo.

Tài liệu nghiên cứu của Trường đại học Khoa học Xã hội và nhân văn TP.HCM (Đại học Quốc gia TP.HCM) cho hay, đền cổ Sri Thenday Yutthapani xuất hiện năm 1880 bởi cộng đồng thương nhân Ấn giàu có, phần lớn đến từ miền Nam Ấn Độ.

Họ di cư đến khu phố Ohier (nay là đường Tôn Thất Thiệp), từng là trung tâm thương mại nhộn nhịp của cộng đồng Nattukkottai Chetty, nổi tiếng với hoạt động ngân hàng, cho vay và đổi tiền.

Không chỉ là nơi hành lễ, đền cổ này xưa kia còn được xem như "ngân hàng trung tâm" của cộng đồng người Ấn, nơi gắn liền với hoạt động tài chính và sự gắn kết cộng đồng. Đối diện ngôi đền từng có trụ sở hội người Chà Chetty.

So với đền Mariamman trên đường Trương Định (phường Bến Thành, TP.HCM) với cổng chính rực rỡ, đền cổ Sri Thenday Yutthapani mang vẻ kín đáo, giản dị hơn nhưng vẫn đậm dấu ấn Hindu truyền thống.

Kiến trúc Hindu hơn 1 thế kỷ

Từ bên ngoài nhìn vào, cổng chính mang màu sắc vàng cam đặc trưng, được xây theo dạng vòm cao, 2 bên là hàng cau kiểng thẳng tắp.

Phía trên là tháp cổng nhiều tầng (gopura) quen thuộc của kiến trúc Nam Ấn, được chia thành các ô vuông nhỏ, trong mỗi ô đặt tượng thờ các vị thần Hindu. Những gam màu trắng, xanh, vàng nổi bật trên nền đỏ cam khiến mặt tiền thêm sinh động, vừa linh thiêng vừa gần gũi.

Bước vào bên trong chính điện của chùa Ấn giáo trang nghiêm nhưng gần gũi, với các bức tranh thờ thần Ganesha, Krishna, Lakshmi do nghệ nhân miền Nam Ấn vẽ.

Điểm nhấn của công trình là mái vòm hình nón, trang trí bằng tượng chạm khắc tinh xảo. Sau lần trùng tu, tháp chính trở nên cầu kỳ hơn với hàng loạt tượng thờ Hindu giáo.

Trong không gian đền yên tĩnh, bà Sáu (68 tuổi) người gắn bó nhiều năm với nơi đây, chia sẻ bà là con lai Việt - Ấn và đã gắn bó với ngôi đền cổ này suốt 30 năm.

Bà Sáu kể: "Ngôi đền này lâu đời lắm rồi, do cộng đồng Ấn Độ di cư lập nên. Trước kia, khách đến đông để tham quan, chụp hình, nhưng để giữ sự tôn nghiêm và yên tĩnh, vài năm trở lại đây chúng tôi không cho chụp ảnh nữa".

Dấu ấn cộng đồng người Ấn ở Sài Gòn xưa

Người Ấn đã đặt chân đến Sài Gòn từ thập niên 70 thế kỷ 19, sống và buôn bán chủ yếu quanh khu chợ Cũ, trên các con phố Rue Ohier (đường Tôn Thất Thiệp), Catinat (đường Đồng Khởi), Rue d'Adran (đường Hồ Tùng Mậu).

Khi chợ Bến Thành mới hình thành, họ lại tìm đến lập nghiệp quanh các tuyến đường Lê Thánh Tôn, Phan Bội Châu, Phan Châu Trinh, Nguyễn An Ninh, Lưu Văn Lang…

Cộng đồng này được người Việt gọi thân quen là "Chà" hoặc "Chà Và" và chia thành 2 nhóm chính: Chà Bombay và Chà Chetty. Dấu tích của họ vẫn hiện hữu đến nay qua những ngôi đền Hindu như Mariamman hay Sri Thenday Yutthapani.

Ngày nay, mỗi dịp cuối tuần, đền Ấn Độ Sri Thenday Yutthapani vẫn tấp nập người đến. Không chỉ có thương nhân Ấn Độ, nhiều gia đình Việt cũng đưa con nhỏ ghé dâng hương, tham gia các lễ nghi giản dị. Trong ánh sáng rực rỡ của chính điện, câu chuyện giao thoa văn hóa vẫn tiếp diễn qua từng thế hệ.

Bà Trinh (80 tuổi) mưu sinh bằng nghề bán vé số. Ngày nào đi ngang qua đền Ấn Độ, bà cũng ghé và viếng các vị thần. Bà Trinh cho hay, mình là người gốc Ấn và sinh ra tại TP.HCM; ông bà và cha mẹ đều từ Ấn Độ di cư sang lập nghiệp từ thế kỷ trước.

Hơn 1 thế kỷ tồn tại, ngôi đền cổ Ấn Độ này vẫn lặng lẽ kể câu chuyện về cộng đồng người Ấn, về một mảnh ký ức Sài Gòn xưa ngay giữa trung tâm TP.HCM.