Đề xuất mở trung tâm dữ liệu gắn với điện tái tạo ở địa phương

Đại biểu Quốc hội đề xuất phát triển trung tâm dữ liệu điện tái tạo, mở hướng "đổi điện xanh lấy tăng trưởng công nghệ" tại các địa phương có lợi thế vượt trội về năng lượng.

Nhiều địa phương có lợi thế về năng lượng tái tạo vẫn khó phát triển vì điểm nghẽn về cơ chế giá và vận hành. Ảnh: Quỳnh Danh.

Đây là đề xuất được đại biểu Nguyễn Minh Tâm (đoàn Quảng Trị) đưa ra tại phiên thảo luận về tình hình kinh tế - xã hội của Quốc hội.

Cụ thể, đại biểu Tâm cho hay Quy hoạch điện VIII và bản điều chỉnh năm 2025 đã thể hiện rõ sự chuyển dịch ưu thế năng lượng tái tạo; ưu tiên phát triển hạ tầng chuyển tải, thúc đẩy lưu trữ, liên kết nguồn lưới khu vực; cơ chế thị trường điện cạnh tranh của nước ta đã trở nên rõ ràng; khung pháp lý thị trường cũng đang được hoàn thiện.

Tuy nhiên, lĩnh vực năng lượng vẫn còn nhiều điểm nghẽn cần tháo gỡ. Đại biểu chỉ rõ việc phân vùng chỉ tiêu nguồn lưới theo tỉnh còn thiếu linh hoạt, khiến một số địa phương có lợi thế về gió trời khó đưa dự án vào quy hoạch, chậm chuyển thành công suất vận hành, đơn cử là tỉnh Quảng Trị.

Điểm nghẽn về cơ chế giá điện và vận hành

Đại biểu Nguyễn Minh Tâm cho biết nhiều địa phương có tiềm năng lớn về năng lượng tái tạo như Khánh Hòa, cũng đang gặp vướng mắc khi các dự án thủy điện, điện tái tạo và hạ tầng lưu trữ chậm triển khai, chủ yếu do cơ chế giá và cơ chế vận hành thị trường điện chưa rõ ràng.

Bà đánh giá cơ chế mua bán điện hiện nay chưa khuyến khích tối đa việc khai thác nguồn năng lượng tái tạo cho phụ tải tiêu thụ mới. Trong khi đó, cơ chế mua bán điện trực tiếp cũng đang cần có hướng dẫn thực hiện chuẩn mực hợp đồng đo đếm cân bằng năng lượng theo thời gian thực.

Điểm nghẽn tiếp theo được đại biểu nêu ra trước Quốc hội là vấn đề liên kết khu vực và mua bán điện ở nước ngoài. Bà nhắc lại chỉ đạo của Thủ tướng là không để thiếu điện trong bất cứ hoàn cảnh nào trước dự tính nhu cầu tiêu thụ điện tăng mạnh khoảng 12-14%/năm.

Theo bà Tâm, để bảo đảm an ninh năng lượng trong dài hạn, việc tháo gỡ các điểm nghẽn về cơ chế tại những địa phương có lợi thế phát triển năng lượng tái tạo là rất cần thiết. Đây có thể xem là giải pháp đặc thù của địa phương, giúp hình thành cực tăng trưởng mới thu hút đầu tư vào năng lượng sạch.

Đại biểu Nguyễn Minh Tâm (đoàn Quảng Trị) đề xuất xây dựng các trung tâm dữ liệu gắn với điện tái tạo ở các địa phương có thể mạnh về điện gió, mặt trời. Ảnh: N.L/Báo Quảng Trị.

Đại biểu đoàn Quảng Trị dẫn chứng các địa phương như Quảng Trị, Khánh Hòa, Cà Mau… có dải gió tốt, quỹ đất và mặt bằng năng lượng sạch, có tiềm năng bờ biển để tiếp nhận công nghệ gió ngoài khơi.

"Nếu các tỉnh này được mở khóa cơ chế thì có thể trở thành điểm sáng đầu tư cho chuỗi dự án gió, mặt trời, lưu trữ hydrogen xanh, tạo việc làm chất lượng cao và nguồn nhân lực bền vững", đại biểu nói và nhấn mạnh những địa phương này còn là địa điểm lý tưởng để thí điểm mô hình trung tâm dữ liệu gắn nguồn điện tái tạo tại chỗ, rút ngắn thời gian đầu tư, giảm tổn thất truyền tải, tối ưu chi phí năng lượng cho AI…

Thí điểm trung tâm dữ liệu điện toán hiệu năng cao

Trước những điểm nghẽn trong lĩnh vực năng lượng kể trên, đại biểu Nguyễn Minh Tâm đề nghị Chính phủ xem xét điều chỉnh phương thức phân bổ, quy hoạch theo vùng hành lang năng lượng tái tạo thay cho dàn hàng ngang theo tỉnh.

Bà kiến nghị cho phép các địa phương có lợi thế vượt trội được ứng trước chỉ tiêu công suất gió, mặt trời nếu đáp ứng đầy đủ các điều kiện về mặt bằng, hoàn tất đánh giá môi trường, có quy hoạch nguồn lưới đồng bộ, cam kết tỷ lệ lưu trữ tối thiểu và kết nối với phụ tải chiến lược.

Đại biểu nhấn mạnh cơ chế này phù hợp với định hướng điều chỉnh quy hoạch và mục tiêu trở thành cực tăng trưởng mới.

Đại biểu Nguyễn Minh Tâm cũng đề nghị Chính phủ thí điểm xã hội hóa một số đoạn đường trục 220-500 kV nhằm giải tỏa công suất năng lượng tái tạo trọng điểm.

Bên cạnh đó, bà kiến nghị Chính phủ phát hành khung, giá dịch vụ truyền tải theo chuẩn mực quốc tế, đi kèm cơ chế kiểm soát an ninh hệ thống; sớm hoàn thiện cơ chế giá và cơ chế vận hành cho thủy điện tích năng lượng, hệ thống pin lưu trữ.

Đáng chú ý, đại biểu đề xuất Chính phủ xem xét mạnh dạn cho phép hình thành khu chức năng chuyên biệt tại những địa phương có lợi thế năng lượng tái tạo như Khánh Hòa, Quảng Trị, Cà Mau.

Các khu chức năng này có thể được quy hoạch trở thành trung tâm dữ liệu điện toán hiệu năng cao, xưởng đóng gói IL (công nghiệp hỗ trợ), đi kèm với cơ chế giá điện thỏa thuận theo mô hình mua bán điện trực tiếp (DPPA ) và ưu đãi đất đai thuế, cùng chuẩn hóa yêu cầu sử dụng điện xanh.

"Đây là mô hình đổi điện xanh lấy tăng trưởng công nghệ, tạo cực tăng trưởng mới cho miền Trung", bà Tâm nhấn mạnh và đề nghị rà soát lại khung giá nhập khẩu điện sau năm 2025, bảo đảm hài hòa lợi ích giữa các bên và đồng bộ với quy hoạch lưới đấu nối biên giới đường trục 500 kV, tận dụng hiệu quả nguồn gió và thủy điện từ Lào trong giờ cao điểm.

Vị đại biểu cũng đề nghị Chính phủ chỉ đạo các bộ, ngành liên quan sớm ban hành hợp đồng mẫu và nguyên tắc đo đếm cân bằng năng lượng theo thời gian thực; xây dựng cơ chế bảo hành thanh toán tối thiểu, khuyến khích hợp đồng song phương giữa nhà máy điện gió, mặt trời tại Quảng Trị với trung tâm dữ liệu khu công nghiệp số.

Theo bà Tâm, năng lượng là nền tảng tăng trưởng, nếu "mở khoá" đúng điểm nghẽn, quy hoạch linh hoạt, đi trước một bước về lưới truyền tải và hạ tầng lưu trữ, đồng thời xây dựng thị trường năng lượng xanh minh bạch, thông thoáng, những địa phương có lợi thế sẽ trở thành cực tăng trưởng xanh.

"Khi đó, công nghiệp số, dữ liệu logistic và dịch vụ giá trị cao cũng sẽ phát triển theo, đóng góp thực chất cho mục tiêu tăng trưởng năm 2026-2030, đặc biệt có ý nghĩa đối với những địa phương xác định năng lượng là trụ cột phát triển kinh tế", bà Tâm khẳng định.