Đánh đổi để ở lại, nỗi lo vẫn còn - Thách thức lực hút lao động nhập cư, Kỳ 4

Sau đại dịch, nhiều công nhân từng rời TP.HCM về quê, rồi một phần trong số họ không quay lại nữa. Những người còn ở lại thì liên tục chông chênh với câu hỏi: đi hay ở? Đây không chỉ là câu chuyện cơm áo, mà còn là lựa chọn cuộc đời.

Chiều tan ca, hàng ngàn công nhân lặng lẽ rời khỏi cổng công ty PouYuen, thuộc phường Tân Tạo, TP.HCM (Q.Bình Tân trước đây), đây là một trong những công ty có lượng lao động lớn nhất TP.HCM.

Không ồn ào, không đòi hỏi nhiều, cuộc sống của họ cứ thế trôi đi, bằng những bữa cơm tối đơn sơ, bằng đồng lương tháng nào cũng phải “gói ghém” mới đủ. Và ước mơ tưởng chừng nhỏ bé, lại là điều trông ngóng lớn nhất: được tăng lương, đều đặn, mỗi năm.

Và còn rất nhiều công nhân khác cũng rơi vào tình cảnh tương tự. Thành phố có việc làm, nhưng chi phí sinh hoạt quá cao. Quê nhà lương thấp hơn, nhưng chi phí rẻ hơn, lại có gia đình bên cạnh.

Theo khảo sát của Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) phối hợp Tổ chức Di cư quốc tế (IOM) năm 2022 cho thấy, 15,5% lao động nhập cư muốn về quê làm lâu dài, còn 44,6% đang đắn đo suy nghĩ. Sự phân vân ấy phản ánh đúng thực tế rằng lựa chọn nào cũng đầy rủi ro.

Ở một góc độ khác, theo tổng hợp báo cáo thị trường lao động TP.HCM, trong 8 tháng đầu 2024, nhu cầu tuyển lao động phổ thông tăng khoảng 30% so với cùng kỳ, nhưng 85% doanh nghiệp thông báo khó tuyển dụng, thể hiện rõ nghịch lý: “việc cần người” nhưng “người cân nhắc rời đi”, và lý do chính vẫn là do chi phí sống tại đô thị quá cao.

Theo PGS.TS. Nguyễn Đức Lộc, chính sách an sinh vốn gắn chặt với nơi cư trú, nhưng nhiều lao động nhập cư lại không đăng ký tạm trú, tạm vắng. Thói quen này khiến họ dễ bị bỏ qua việc hỗ trợ và cũng làm cơ quan quản lý thiếu dữ liệu chính xác để thiết kế chính sách phù hợp.

Ở lại, nhiều công nhân có thể trông chờ vào đồng lương đều đặn nhưng phải đánh đổi sức khỏe và thời gian cho gia đình. Về quê, chi phí rẻ hơn và có người thân kề bên, nhưng thu nhập lại bấp bênh. Lựa chọn nào cũng đầy rủi ro, khiến bước chân thêm dè dặt.

MỜI XEM LẠI KỲ 3: Vắng người thuê, chủ trọ lao đao

Từng tấp nập tiếng cười nói công nhân sau ca làm, nay nhiều khu trọ rơi vào cảnh cửa đóng, then cài. Chủ trọ vốn sống nhờ tiền thuê từng phòng, giờ ngồi nhìn hàng loạt phòng trống, lòng đầy lo lắng.

Những khu trọ quanh khu công nghiệp Đồng An, phường Bình Hòa, TP.HCM (tỉnh Bình Dương trước đây) từng tấp nập người qua lại, giờ thưa vắng lạ thường. Và sự vắng lặng ấy không chỉ là khoảng trống của một căn phòng, mà là khoảng trống trong lòng những người chủ trọ từng sống nhờ vào dòng người lao động nhập cư suốt bao năm qua.