Đảng ở Nhật Bản định chọn AI làm lãnh đạo

Một đảng nhỏ ở Nhật Bản gây bão khi công bố chatbot hình chim cánh cụt là “ứng viên” lãnh đạo, mở ra cuộc tranh luận gay gắt về việc AI tham gia và định hình chính trị tương lai.

Ông Shinji Ishimaru giải thích Con đường Tái sinh - đảng chính trị khu vực do ông sáng lập - tại một cuộc họp báo ở quận Minato, Tokyo, ngày 15/1. Ảnh: Asahi Shimbun.

Đầu tuần này, đảng “Path to Rebirth” (Con đường Tái sinh) gây xôn xao khi công bố kế hoạch đưa một chatbot hình chim cánh cụt lên làm “lãnh đạo AI” sau khi kết quả bầu cử đáng thất vọng buộc người sáng lập nhường ghế, theo CNN.

Người kế nhiệm là Koki Okumura - nghiên cứu sinh tiến sĩ ngành AI tại Đại học Kyoto. Tuy nhiên, anh lại tuyên bố một hướng đi khác ngay trong họp báo: “Lãnh đạo mới của đảng sẽ là AI. Tôi sẽ chỉ đóng vai trò trợ lý”.

Theo Okumura, hình tượng lãnh đạo AI sẽ là một avatar chim cánh cụt nhằm gợi nhắc tình yêu động vật của người Nhật. Song, chatbot này sẽ không ra tranh cử vì luật bầu cử quy định ứng cử viên phải là công dân Nhật Bản.

“Về mặt pháp lý, người đại diện phải là cá nhân tự nhiên, vì vậy trên danh nghĩa vẫn là con người đại diện”, Okumura nói.

Anh cho biết mục tiêu cuối cùng là trao toàn bộ quá trình ra quyết định liên quan đến hoạt động của đảng cho AI. “Tôi tin AI có khả năng thực hiện chính xác hơn con người, cân nhắc cẩn thận những tiếng nói thường bị bỏ qua, từ đó tạo ra môi trường tham gia chính trị bao trùm và nhân văn hơn”, Okumura chia sẻ với CNN.

Hiện chưa có thời gian cụ thể cho việc “chuyển giao quyền lực” cho AI, song Okumura tiết lộ đang lập ban chuẩn bị. Hình ảnh chính thức của chú chim cánh cụt cũng chưa được công bố.

Đảng “Path to Rebirth” thành lập tháng 1 năm nay bởi Shinji Ishimaru - cựu thị trưởng thành phố Akitakata (26.000 dân) miền tây Nhật Bản.

Ông Ishimaru từng gây chú ý khi về nhì trong cuộc bầu cử Thống đốc Tokyo năm ngoái nhờ chiến dịch trực tuyến thành công, nhưng đã từ chức lãnh đạo đảng hồi tháng 8 sau khi không giành được ghế nào trong bầu cử hội đồng địa phương ở Tokyo cũng như Thượng viện, dù đã tranh cử hơn 50 ghế.

Dù những “chính khách chim cánh cụt” có thể nghe lạ lẫm, chính phủ Nhật Bản nhiều năm qua đã đẩy mạnh khuyến khích ứng dụng AI - yếu tố được các chuyên gia xem là chìa khóa khắc phục tình trạng lực lượng lao động suy giảm do già hóa dân số.

Nhiều bộ ngành đã dùng AI hỗ trợ công việc, từ hành chính, mai mối cho đến phát hiện nhà bỏ hoang, nhưng chưa nơi nào tiến xa như kế hoạch của Okumura.

Dẫu vậy, giới quan sát vẫn tỏ ra hoài nghi. Giáo sư khoa học chính trị Hiroshi Shiratori (Đại học Hosei, Tokyo) nhận định cử tri Nhật chưa sẵn sàng cho một đảng dựa quá nhiều vào AI.

“Cử tri chọn người mà họ tin cậy, chọn đảng phù hợp với cảm xúc của mình. AI hoàn toàn tách biệt khỏi điều đó”, ông cho biết.

Theo giáo sư, khó có khả năng thí nghiệm của Okumura trở thành xu hướng rộng rãi vì Nhật Bản là nền dân chủ đa nguyên, coi trọng ý kiến đa dạng. Nếu các đảng phó mặc mọi quyết định cho AI, rất có thể tất cả sẽ trở nên giống nhau.

Okumura cũng không phải người đầu tiên muốn đưa AI vào chính trường. Năm ngoái, Victor Miller - ứng viên thị trưởng Cheyenne, Wyoming (Mỹ) - đưa chatbot VIC ra tranh cử, còn một người Anh ở Brighton cũng tham gia bầu cử Quốc hội với “AI Steve”. Cả hai mô hình ban đầu vận hành trên ChatGPT, quảng bá lợi thế “làm việc không giới hạn thời gian” và “giao tiếp trực tiếp với công chúng”.

Theo tiến sĩ Thomas Ferretti – giảng viên cao cấp về đạo đức và kinh doanh bền vững (Đại học Greenwich, Anh), dù AI giúp phân tích dữ liệu nhanh và nâng cao hiệu quả quản trị, công nghệ này không thể tự đưa ra quyết định chính trị, thậm chí có nguy cơ thành vấn đề đạo đức.

“Con người có giá trị và bất đồng khác nhau về mục tiêu xã hội. AI không thể thay thế điều đó”, ông nói với CNN.