'Đại phẫu' từ mầm non đến đại học

Đây được xem là thời điểm đặc biệt trong lịch sử ngành giáo dục bởi sẽ có cuộc “đại phẫu” từ trường mầm non đến trường đại học để Việt Nam có hệ thống giáo dục vững mạnh.

Từ mầm non

Bộ GD&ĐT vừa gửi dự thảo hướng dẫn sắp xếp, tổ chức các trường mầm non, phổ thông phù hợp với chính quyền 2 cấp. Bộ đề nghị cơ bản giữ nguyên các trường THPT, THCS, tiểu học, các trường liên cấp, mầm non công lập hiện có, đề xuất sắp xếp, điều chỉnh nếu thấy cần thiết theo hướng thuận tiện phục vụ nhu cầu của người dân, học sinh.

Dự thảo nêu nguyên tắc khi tiến hành rà soát, sáp nhập các cơ sở giáo dục phải bảo đảm không làm giảm cơ hội tiếp cận giáo dục; an toàn, thuận lợi trong quá trình đến trường của người học; không thực hiện sáp nhập nếu khoảng cách địa lí giữa nơi ở và trường học quá xa hoặc điều kiện giao thông không phù hợp. Có lộ trình rõ ràng, kế hoạch cụ thể, lấy ý kiến của cộng đồng và các bên liên quan nhằm hạn chế tối đa sự xáo trộn, ảnh hưởng đến đội ngũ cán bộ quản lí, giáo viên, nhân viên, người học.

Chỉ thực hiện sáp nhập trường, điểm trường trong phạm vi một xã; ưu tiên giữ lại các điểm trường có điều kiện thuận lợi (cơ sở vật chất, giao thông, dân cư tập trung); giải thể các điểm trường lẻ không đạt chuẩn, hoạt động kém hiệu quả.

Bảo đảm mỗi xã có ít nhất một trường mầm non, một trường tiểu học (TH) và một trường THCS. Trường hợp đặc biệt có thể tổ chức trường liên cấp TH và THCS, nhưng phải bố trí khu vực riêng biệt cho từng cấp học để đảm bảo điều kiện dạy học.

Bộ GD&ĐT yêu cầu các địa phương không sáp nhập trường mầm non với trường phổ thông; không sáp nhập cơ sở giáo dục thường xuyên với trường phổ thông…

Cả nước có hơn 23 triệu trẻ mầm non và học sinh phổ thông với hơn 12.100 trường TH, 10.700 trường THCS, và 2.455 trường THPT. Theo quy định hiện nay, tiêu chuẩn của trường mầm non phải có tối thiểu 9 nhóm, lớp (sĩ số mỗi nhóm là 20-35 học sinh); tối đa là 30 nhóm. Ở bậc TH, số lớp tối thiểu là 10 (sĩ số lớp là 35 học sinh), tối đa 30 lớp; riêng khu vực khó khăn là 5 lớp.

UBND TP Hà Nội vừa ban hành Công văn số 5200 về việc sắp xếp đơn vị sự nghiệp công lập, doanh nghiệp Nhà nước, tổ chức bên trong hệ thống hành chính nhà nước. UBND TP yêu cầu Sở GD&ĐT Hà Nội chịu trách nhiệm căn cứ định hướng của Ban Chỉ đạo về tổng kết thực hiện Nghị quyết số 18 đề xuất phương án sắp xếp, điều chỉnh mô hình tổ chức các trường THPT (nếu cần thiết) theo hướng thuận tiện phục vụ nhu cầu của người dân, học sinh. Thành phố giao UBND xã, phường đề xuất phương án sắp xếp, điều chỉnh mô hình tổ chức các trường THCS, TH, các trường liên cấp, mầm non công lập hiện có.

Hà Nội là một trong những địa phương có quy mô giáo dục lớn nhất cả nước. Theo thống kê của Sở GD&ĐT Hà Nội, năm học 2025-2026, toàn TP Hà Nội có tổng số 2.954 trường mầm non và phổ thông các cấp với tổng số khoảng 70.500 lớp, đáp ứng nhu cầu của hơn 2,3 triệu học sinh (tăng khoảng 60.000 học sinh so với năm học 2024-2025). Trong đó, khối công lập là 2.337 trường, còn lại là tư thục. Hà Nội còn có 29 trung tâm GDNN - GDTX với khoảng 29.000 học viên học bổ túc THPT và 28.000 học viên học hệ liên kết GDTX.

Mỗi tỉnh/thành phố không quá 3 trường nghề

Theo Kế hoạch 130/KH-BCĐTKNQ18 của Chính phủ (về sắp xếp đơn vị sự nghiệp công lập, doanh nghiệp nhà nước, tổ chức bên trong hệ thống hành chính nhà nước), các tỉnh thành phải sắp xếp lại các đầu mối đơn vị sự nghiệp thuộc lĩnh vực giáo dục - đào tạo trong tháng 10 tới. Chính phủ yêu cầu các địa phương sắp xếp cơ sở giáo dục đào tạo để mỗi tỉnh thành có không quá 3 trường dạy nghề, nhưng các trường tự đảm bảo chi thường xuyên (công lập tự chủ), không thuộc diện bị sắp xếp. Tối đa mỗi tỉnh, thành phố có không quá 3 trường dạy nghề, không tính các trường tự chủ.

Đối với đơn vị thuộc các bộ, ngành, việc sắp xếp được triển khai theo hướng xây dựng một số trường, trung tâm đào tạo chuyên sâu về trí tuệ nhân tạo. Việc sáp nhập trường nghề theo Kế hoạch 130 của Chính phủ là một bài toán không dễ của các địa phương sau khi sáp nhập địa giới hành chính.

Ví dụ, trước sáp nhập, các trường nghề thuộc hệ thống giáo dục nghề nghiệp trên địa bàn TPHCM có 301 cơ sở giáo dục nghề nghiệp tư thục, gồm 32 trường cao đẳng, 40 trường trung cấp, 49 trung tâm giáo dục nghề nghiệp và 180 cơ sở hoạt động đào tạo nghề. Sau sáp nhập với tỉnh Bình Dương, Bà Rịa - Vũng Tàu, TPHCM có khoảng 400 cơ sở giáo dục nghề nghiệp, gồm 74 trường cao đẳng, 71 trường trung cấp và phần còn lại là các trung tâm giáo dục nghề nghiệp, giáo dục thường xuyên. Trong số này có nhiều trường nghề công lập chưa tự chủ. Với một số lượng lớn trường, thực hiện theo yêu cầu chỉ còn 3 trường là một bài toán không dễ với các cấp quản lí.

Tính đến năm 2025, cả nước có 1.800 cơ sở giáo dục nghề nghiệp, bao gồm 400 trường cao đẳng, 400 trường trung cấp, 1.000 trung tâm giáo dục nghề nghiệp. Như vậy, số lượng trường nghề của cả nước hiện nay là 800 trường (bao gồm trung cấp, cao đẳng, cả tư thục và công lập).

140 cơ sở giáo dục ĐH công lập cần sắp xếp, sáp nhập

Bộ trưởng Bộ GD&ĐT Nguyễn Kim Sơn cho rằng, ngành giáo dục đang chuẩn bị cuộc đại sắp xếp lại các cơ sở giáo dục (hiện nay Bộ GD&ĐT quản lí ngành dọc từ hệ thống giáo dục phổ thông (mầm non đến THPT), hệ thống giáo dục chuyên nghiệp (trung tâm giáo dục thường xuyên đến cao đẳng), hệ thống giáo dục ĐH).

Về việc sắp xếp như thế nào để giảm đầu mối, Bộ trưởng cho biết, các trường gần nhau về lĩnh vực sẽ nhập vào để khắc phục tình trạng manh mún nhỏ lẻ và không phát triển được.

Tại Kế hoạch 130 của Chính phủ, với ngành giáo dục, Ban chỉ đạo yêu cầu sắp xếp lại hệ thống giáo dục, y tế, doanh nghiệp nhà nước; trong đó sáp nhập hoặc giải thể các trường đại học không đạt chuẩn. Như vậy, tiêu chí đầu tiên để sáp nhập, giải thể trường ĐH là không đạt chuẩn.

Năm 2024, Bộ GD&ĐT đã ban hành bộ tiêu chuẩn để bảo đảm chất lượng và hoạt động của một trường đại học gồm 6 tiêu chuẩn: Tổ chức và quản trị, giảng viên, điều kiện dạy và học, tài chính, tuyển sinh và đào tạo, nghiên cứu và đổi mới sáng tạo.

Hiện Bộ GD&ĐT chưa công bố danh sách các trường sẽ sáp nhập, giải thể nhưng lãnh đạo Bộ cho biết, sẽ có nhiều phương án thực hiện: trường trung ương chuyển về địa phương quản lí, trường địa phương nhập vào trường trung ương, sáp nhập ngang cấp giữa các trường nhỏ, giải thể những cơ sở không đáp ứng tiêu chuẩn tối thiểu.

Có thể thấy, ngành nghề đào tạo trong trường ĐH khá chồng chéo. Ví dụ, tại Hà Nội, các cụm trường với các nhóm ngành nghề giống nhau hoặc có thể bổ trợ cho nhau như khối Kinh tế - Luật ở các trường công lập: ĐH Kinh tế Quốc dân, Học viện Tài chính, Trường ĐH Thương mại, Trường ĐH Ngoại thương, Trường ĐH Luật Hà Nội; khối trường hạ tầng kiến trúc có: Trường ĐH Xây dựng Hà Nội, Trường ĐH Kiến trúc Hà Nội, Trường ĐH Thủy lợi, Trường ĐH Giao thông vận tải, Trường ĐH Công nghệ Giao thông Vận tải; khối trường y dược có: Trường ĐH Y Hà Nội, Trường ĐH Y tế công cộng, Trường ĐH Dược Hà Nội, Học viện Y học cổ truyền…