Đại biểu Quốc hội lo ngại báo chí bị 'bất bình đẳng ngay trên sân nhà'

“Nếu Luật Báo chí không đặt ra các nghĩa vụ pháp lý tối thiểu, báo chí Việt Nam sẽ mãi ở thế bất bình đẳng ngay trên chính sân nhà của mình”, đại biểu Quốc hội Lê Thu Hà nói.

Chiều 24/11, Quốc hội thảo luận tại hội trường về dự án Luật Báo chí (sửa đổi).

Góp ý vào dự thảo luật, đại biểu Lê Thu Hà (Lào Cai) cần làm rõ khái niệm “sản phẩm thông tin có tính chất báo chí”, để làm căn cứ quản lý hệ sinh thái hàng triệu kênh cá nhân vận hành như cơ quan báo chí, thậm chí có kênh còn tác động lớn hơn báo chí. Nếu không có các tiêu chí để quản lý, sẽ tiếp tục phải đối mặt với tình trạng “báo hóa mạng xã hội” và “mạng xã hội hoá báo chí”, gây nhiễu loạn nghiêm trọng không gian thông tin.

ĐBQH Lê Thu Hà. Ảnh: Như Ý.

Đặc biệt, bà Hà nêu rõ các nền tảng xuyên biên giới đang sử dụng nội dung báo chí để thu lợi; chi phối thuật toán phân phối thông tin; tự động tổng hợp, lập chỉ mục và trích đoạn tin tức mà không cần xin phép; không chia sẻ doanh thu; không chịu trách nhiệm pháp lý; và không thực hiện gỡ bỏ tin sai theo yêu cầu của cơ quan có thẩm quyền.

“Nếu Luật Báo chí không đặt ra các nghĩa vụ pháp lý tối thiểu, báo chí Việt Nam sẽ mãi ở thế bất bình đẳng ngay trên chính sân nhà của mình”, bà Hà nói, đồng thời đề nghị bổ sung 3 nhóm nghĩa vụ bắt buộc đối với các nền tảng xuyên biên giới, gồm:

Nghĩa vụ chia sẻ doanh thu - bảo vệ giá trị đầu tư của báo chí: “Bất kỳ tổ chức, cá nhân nào sử dụng lại nội dung báo chí trên không gian mạng - dưới hình thức tổng hợp, lập chỉ mục, trích dẫn, hiển thị đoạn trích hoặc khai thác dữ liệu báo chí - đều phải được sự đồng ý của cơ quan báo chí và tuân thủ cơ chế chia sẻ lợi ích theo thỏa thuận”. Đây là nguyên tắc công bằng tối thiểu, nhằm bảo đảm báo chí không bị biến thành “nhà sản xuất nội dung không công” cho các nền tảng xuyên biên giới.

Nghĩa vụ gỡ bỏ nội dung sai phạm trong thời hạn nhất định: Nền tảng xuyên biên giới khi cung cấp nội dung mang tính báo chí tại Việt Nam phải thực hiện gỡ bỏ nội dung sai sự thật, xuyên tạc hoặc xâm phạm quyền và lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân theo yêu cầu của cơ quan có thẩm quyền, trong thời hạn nhất định.” Nghĩa vụ này, theo bà Hà, là tối quan trọng để bảo vệ trật tự thông tin và quyền công dân.

Nghĩa vụ hiện diện pháp lý tại Việt Nam: Mọi nền tảng cung cấp nội dung mang tính báo chí cho công chúng Việt Nam phải có đại diện pháp lý tại Việt Nam để chịu trách nhiệm trước pháp luật và phối hợp với cơ quan quản lý trong xử lý vi phạm”, bởi “nếu không có đại diện pháp lý, thì mọi nghĩa vụ chỉ dừng lại trên giấy và không thể thực thi”.

ĐBQH Hà Sỹ Đồng. Ảnh: Như Ý.

Đề nghị bổ sung quy định về cơ chế phối hợp bảo vệ nhà báo

Góp ý vào dự thảo, đại biểu Hà Sỹ Đồng (Quảng Trị) đề cập đến điều kiện cấp phép hoạt động báo chí và điều kiện cấp thẻ nhà báo. Theo ông Đồng, các quy định hiện nay tương đối chặt, nhưng có nguy cơ tạo thêm tầng nấc thủ tục, nhất là với báo chí địa phương, đề nghị chuyển hướng đánh giá theo mức độ tuân thủ pháp luật, chất lượng nội dung và hiệu quả phục vụ nhiệm vụ chính trị - xã hội, thay vì nặng về điều kiện kỹ thuật.

“Tôi đề nghị bỏ quy định bắt buộc phải tham gia lớp bồi dưỡng nghiệp vụ trước khi cấp thẻ lần đầu. Thực tiễn cho thấy vi phạm đạo đức nghề nghiệp không xuất phát từ “thiếu lớp học”, mà từ sự buông lỏng quản lý của người đứng đầu cơ quan báo chí. Nếu duy trì quy định này, luật sẽ vô tình tạo thêm “giấy phép con”, tăng chi phí, tăng thủ tục và đi ngược tinh thần cải cách hành chính”, ông Đồng nói, đồng thời cho rằng, luật cần tập trung quy định rõ trách nhiệm của cơ quan báo chí trong tuyển dụng, đào tạo, đánh giá định kỳ và đề nghị cấp thẻ - đây mới là giải pháp căn cơ để nâng cao chất lượng đội ngũ và phòng ngừa vi phạm.

Đáng chú ý, ông Đồng nhấn mạnh, hoạt động báo chí điều tra, phòng chống tham nhũng, thiên tai, vùng sâu vùng xa… vẫn tiềm ẩn nhiều rủi ro. Ông Đồng đề nghị bổ sung quy định về “cơ chế phối hợp bảo vệ nhà báo” giữa cơ quan báo chí - chính quyền địa phương - lực lượng công an khi có dấu hiệu đe dọa, cản trở tác nghiệp; đồng thời, hoàn thiện quy trình xử lý nghiêm các hành vi vi phạm quy định để bảo đảm tính răn đe.

“Tình trạng chậm phát ngôn, né tránh cung cấp thông tin khiến dư luận bị dẫn dắt trên mạng xã hội. Đề nghị bổ sung chế tài cụ thể đối với cơ quan nhà nước chậm cung cấp thông tin, đặc biệt đối với các vụ việc liên quan đến an toàn xã hội, thiên tai, dịch bệnh, môi trường, dự án lớn. Minh bạch thông tin sớm là giải pháp quan trọng để hạn chế tin giả và củng cố niềm tin của Nhân dân”, ông Đồng nêu.