Đà Nẵng tiến biển: Vận hội mới trong kỷ nguyên mới

Sau 28 năm vươn lên trở thành thủ phủ kinh tế miền Trung, Đà Nẵng đang đứng trước cơ hội đột phá tiến vào kỷ nguyên mới, trở thành đô thị đáng sống vươn tầm châu Á từ mở rộng không gian biển.

Lợi thế vượt trội nhờ mở không gian biển

Hai năm trước, khi bàn về câu chuyện phát triển Đà Nẵng, chuyên gia quy hoạch Ngô Viết Nam Sơn đã bày tỏ tiếc nuối khi trung tâm đô thị tại miền Trung có tiềm năng rất lớn nhưng tốc độ tăng trưởng những năm qua chững lại rõ rệt. Nguyên nhân do quỹ đất cạn kiệt, không gian phát triển đã chạm giới hạn, cùng hệ thống cơ chế như chiếc áo chật chội bó buộc. Thế nên, khi Nghị quyết thí điểm cơ chế, chính sách đặc thù phát triển TP.Đà Nẵng được Quốc hội bấm nút thông qua vào tháng 6 năm ngoái mở cơ hội để Đà Nẵng hình thành trung tâm thương mại tự do đầu tiên của cả nước cùng những mô hình đô thị lấn biển chưa từng có, ông Ngô Viết Nam Sơn đã kỳ vọng đây sẽ là "liều thuốc thần" đưa kinh tế Đà Nẵng bứt sang giai đoạn phát triển mới.

"Tầm nhìn phát triển kết nối vùng, vào Quảng Nam (cũ), ra Huế sẽ giúp Đà Nẵng lột xác diện mạo thành phố về cả quy mô và tầm vóc. Sau sáp nhập, mạng lưới sân bay quốc tế gồm Cảng Đà Nẵng - cửa ngõ vùng duyên hải miền Trung, và sân bay Chu Lai - trung tâm logistics - công nghiệp phía nam cùng hệ thống 5 cảng biển nước sâu tạo thành trục logistics kết nối từ Bắc Trung bộ đến Nam Trung bộ; kết hợp hệ thống đường cao tốc - quốc lộ - đường ven biển - đường sắt sẽ cộng hưởng tạo nên lợi thế cực mạnh để Đà Nẵng thu hút đầu tư, du lịch chất lượng cao", ông Ngô Viết Nam Sơn nhận xét.

PGS-TS Nguyễn Chu Hồi, Phó chủ tịch thường trực Hội Thủy sản VN (VINAFIS), đại biểu Quốc hội khóa XV, cũng khẳng định Đà Nẵng sở hữu những lợi thế vượt trội để phát triển kinh tế biển. Nằm ở trung độ của dải ven biển VN và thuộc tiểu vùng Trung Trung bộ, biển, đảo được xem là lợi thế vượt trội của TP.Đà Nẵng trước đây với dải đồng bằng hẹp ven biển, bờ biển dài 92 km cùng các vùng vịnh, cửa sông ven bờ, bán đảo và biển. Sau sáp nhập với Quảng Nam, đường bờ biển của Đà Nẵng hiện kéo dài hơn 215 km, cung cấp khả năng tiếp cận trực tiếp, đặc biệt thuận lợi đến các tuyến hàng hải quốc tế then chốt như Á - Âu và Á - Mỹ, nơi chiếm tới 40% tổng lưu lượng vận tải biển và 60% tổng lượng vận tải container toàn cầu.

Bên cạnh đó, nối kết phần đất liền của TP.Đà Nẵng (khoảng 11.554,59 km²) với đặc khu Hoàng Sa (khoảng 305 km²) là một vùng biển thuộc cấu trúc chuyển tiếp giữa cửa vịnh Bắc Bộ và một phần tây bắc bồn trũng nước sâu Biển Đông, nơi được xem là có tiềm năng lớn về các nguồn năng lượng biển đa dạng và nguồn lợi thủy sản phong phú.

Theo PGS-TS Nguyễn Chu Hồi, do địa hình tương phản mạnh trong một không gian hẹp chiều ngang, nên yếu tố "biển" (cả về mặt tự nhiên và phát triển) đều có ảnh hưởng bao trùm, tương tác sâu rộng vào toàn bộ đất liền của TP.Đà Nẵng và ngược lại. Ngoài ra, Đà Nẵng còn là trung tâm chính trị, văn hóa, tài chính, khoa học - công nghệ và giáo dục - đào tạo lớn nhất của khu vực miền Trung - Tây nguyên với các cơ quan trung ương, đại diện nước ngoài, nhiều viện, trường đại học, cao đẳng…, đóng vai trò chủ đạo trong việc đào tạo nguồn nhân lực và nghiên cứu khoa học - công nghệ.

"Có thể nói, TP.Đà Nẵng đang sở hữu đầy đủ lợi thế vượt trội để phát triển thành một trung tâm kinh tế biển lớn của cả nước; một đô thị biển đẳng cấp quốc tế: thông minh, bền vững, đáng sống. Trong giai đoạn phát triển mới từ nay đến 2030, biển đảo tiếp tục là lợi thế vượt trội; kinh tế biển hiệu quả, bền vững là động lực quan trọng góp phần đưa Đà Nẵng phát triển bứt phá theo tinh thần Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng. Sự phát triển đúng hướng, hiệu quả, thực chất của TP.Đà Nẵng sẽ góp phần thúc đẩy hội nhập kinh tế quốc tế của không chỉ cho Đà Nẵng mà còn cho khu vực và cả nước", PGS-TS Nguyễn Chu Hồi nhấn mạnh.

Giành lại vị thế thương cảng sầm uất cho vịnh Đà Nẵng

Nhìn lại lịch sử, từ thế kỷ 16 - 17, thương nhân từ khắp nơi đã biết đến vùng biển Đà Nẵng; đặc biệt là từ năm 1633, người Bồ Đào Nha do Abraham Duijker đại diện đã được chúa Nguyễn cho phép lập thương điếm buôn bán ở vịnh Đà Nẵng. Vùng vịnh này đã trở thành nơi tàu thuyền nước ngoài có trọng tải lớn tụ hội thường xuyên, là "tiền cảng", "âu thuyền" trên biển trong hải trình đến Hội An. Theo Lược sử Đà Nẵng 700 năm của Lê Duy Anh, kể từ khi trở thành nơi hội tụ của cư dân, nhất là có sự lui tới của người nước ngoài vào hải cảng buôn bán, vịnh Đà Nẵng càng có vị thế thương mại lớn, cho đến đầu thế kỷ 19 thì chiếm lĩnh, thay thế vai trò của Hội An về thương mại.

Đến nay, khu vực này đang dần được tái thiết trở lại để phát huy vai trò đặc biệt quan trọng của nó. Cảng biển Liên Chiểu đang được đầu tư xây dựng trở thành cảng đặc biệt với quy mô tiếp nhận tàu tổng hợp, hàng rời trọng tải đến 100.000 tấn, tàu container có sức chở từ 6.000 - 8.000 TEU… Theo Quy hoạch TP.Đà Nẵng đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2050 đã được Chính phủ phê duyệt, tổ hợp đô thị cảng biển Liên Chiểu, trung tâm dịch vụ logistics gắn với cảng Liên Chiểu, là 1 trong 6 khu vực có vai trò động lực của thành phố biển Đà Nẵng.

Tuy nhiên, theo các chuyên gia, vịnh Đà Nẵng vẫn chưa được phát triển xứng tầm. "Vịnh Đà Nẵng rất đẹp nhưng vẫn không khai thác được vì không có điểm dừng, không cho lặn biển, trong khi một số địa phương có vịnh họ khai thác rất tốt. Đây là điều đáng tiếc", Chủ tịch Hiệp hội Du lịch TP.Đà Nẵng Cao Trí Dũng nói.

TS Dư Văn Toán (Viện Khoa học môi trường, biển và hải đảo, thuộc Bộ NN-MT) nhìn nhận: theo vị trí địa lý, khu Liên Chiểu nằm ở phía tây bắc vịnh Đà Nẵng, tiệm cận với QL1. Phía bắc là đèo Hải Vân thuộc dãy núi Hải Vân và cũng còn khá hoang sơ. Tuy nhiên, diện tích mặt bằng ở đây tương đối nhỏ, chỉ có vài trăm ha, trong khi không gian yêu cầu cho khu vực cảng biển kết hợp với khu thương mại tự do là rất lớn. Thông thường, có thể hàng trăm, hàng nghìn công ty sẽ đến để sản xuất, chế biến, cung ứng các dịch vụ logistics. Với khu vực cảng, địa thế ở đây là có luồng biển vào tương đối sâu, từ 9 - 12 m nên tàu lớn, tàu nhỏ có thể ra vào, vận chuyển hàng hóa. Song nơi tập kết hàng hóa hiện tại còn tương đối nhỏ. Để phát triển thành khu đón chờ đến hàng trăm, hàng nghìn nhà đầu tư vào, cần phải bổ sung diện tích.

"Về dư địa thì khu vực ven bờ, gần cảng Liên Chiểu vẫn còn khá nhiều diện tích có thể lấn biển. Khu vực dự kiến lấn biển tại vịnh Đà Nẵng không nằm trong khu bảo tồn thiên nhiên, không có nhiều sinh vật, hệ thảm cỏ biển quan trọng. Tương lai, vẻ đẹp của nơi này không chỉ dựa trên các điều kiện thiên nhiên sẵn có mà chúng ta có thể phối kết hợp với các cảnh quan nhân tạo, đảo nhân tạo, rồi khu thương mại tự do mới. Từ đó có thể tạo dựng nên một vịnh Đà Nẵng hoàn toàn mới về không gian, có sự cuốn hút của các công trình biển mới", TS Dư Văn Toán nói.