Đã ký với Trung Quốc nhưng quyết hủy rồi làm lại từ đầu sau 9 năm, dự án 1.700km suýt đắp chiếu chốt lại nhà thầu, công nghệ nào được chọn?

Tuyến đường sắt liên kết quan trọng cho các kênh xuất khẩu ở Đông Phi đang được nỗ lực thi công.

Dự án Đường sắt khổ tiêu chuẩn (SGR) đầy tham vọng của Uganda đã bước sang một trang mới khi quốc gia này chính thức ký kết hợp đồng trị giá 3 tỷ USD với nhà thầu Thổ Nhĩ Kỳ Yapı Merkezi vào tháng 10/2024, theo Reuters. Hợp đồng này đánh dấu bước ngoặt quan trọng cho tuyến SGR dài 273 km nối thị trấn biên giới Malaba (giáp Kenya) đến thủ đô Kampala, sau nhiều năm trì hoãn và thay đổi nhà thầu thi công.

Ban đầu, Uganda đã ký kết hợp tác với Công ty TNHH Kỹ thuật và Cảng Trung Quốc vào năm 2015. Tuy nhiên, đến năm 2023, hợp đồng bị hủy bỏ sau nhiều năm bất động do phía nhà thầu Trung Quốc không đáp ứng được điều kiện để thi công.

Ngay sau đó, Uganda chuyển hướng sang Yapı Merkezi, một trong những tập đoàn xây dựng lớn nhất Thổ Nhĩ Kỳ với kinh nghiệm thi công hàng loạt tuyến đường sắt ở châu Á và châu Phi. Phía nhà thầu cho biết, đây là “một trong những dự án lớn nhất mà Thổ Nhĩ Kỳ từng thực hiện ở nước ngoài”, đồng thời khẳng định vai trò chiến lược của dự án đối với cả Uganda lẫn toàn bộ khu vực Đông Phi.

Dự án nối Malaba với Kampala nằm trong mạng lưới SGR rộng 1.700 km mà Uganda đang xây dựng, nhằm kết nối trực tiếp với tuyến Naivasha–Mombasa của Kenya và tiếp cận cảng Mombasa – cửa ngõ xuất nhập khẩu chiến lược.

Tuyến đường sẽ được xây dựng theo chuẩn khổ 1.435 mm, hoàn toàn điện khí hóa, với tốc độ thiết kế 120 km/h cho tàu khách và 100 km/h cho tàu hàng, trục tải lên tới 25 tấn. Đáng chú ý, đoàn tàu sẽ sử dụng toa xe hai tầng dành cho khách và hàng hóa – một cấu hình hiện đại hiếm thấy trong khu vực. Tổng công suất thiết kế đạt tới 25 triệu tấn hàng hóa mỗi năm.

Tuyến đường sẽ bao gồm 2 nhà ga chính, 4 nhà ga trung bình, 3 ga hàng hóa, một bãi tập kết quy mô lớn, cùng các cơ sở hạ tầng phụ trợ như cầu lớn, đường dân sinh và trạm bảo trì. Hệ thống này được kỳ vọng không chỉ giúp rút ngắn thời gian vận chuyển giữa Kampala và Mombasa xuống dưới 12 giờ, mà còn giảm chi phí logistics đến 30% cho các doanh nghiệp xuất khẩu cà phê, chè, thủy sản và hàng công nghiệp nhẹ của Uganda.

Dự kiến công trình sẽ kéo dài 48 tháng thi công, huy động khoảng 5.000 lao động địa phương, đi kèm các chương trình đào tạo kỹ thuật và chuyển giao công nghệ. Chính phủ Uganda đồng thời đặt mục tiêu phát triển các cụm công nghiệp hỗ trợ, tạo điều kiện cho các doanh nghiệp vừa và nhỏ trong ngành cơ khí, vận tải và hậu cần tham gia chuỗi giá trị.

Để xây dựng tuyến đường sắt tiêu chuẩn tại Uganda, Thổ Nhĩ Kỳ, thông qua Tập đoàn Yapi Merkezi, áp dụng nhiều công nghệ kỹ thuật số tiên tiến nhằm tối ưu hóa tiến độ, tăng độ chính xác và đảm bảo chất lượng cho dự án.

Yapi Merkezi sử dụng BIM để tạo ra các mô hình 3D chi tiết về toàn bộ dự án. BIM cho phép các kỹ sư và kiến trúc sư mô phỏng cấu trúc và tiến trình xây dựng của tuyến đường sắt, giúp phát hiện các vấn đề thiết kế và kỹ thuật trước khi triển khai thực tế. Nhờ BIM, mọi thay đổi đều được cập nhật theo thời gian thực, giảm thiểu rủi ro và chi phí phát sinh.

Drones và GIS được sử dụng để khảo sát địa hình và giám sát tiến độ dự án. Drones thu thập dữ liệu hình ảnh và video từ không trung, cung cấp cái nhìn tổng thể và cập nhật chi tiết về các khu vực thi công. Hệ thống GIS giúp lập bản đồ chính xác địa hình, hỗ trợ trong việc lên kế hoạch tuyến đường và đánh giá các điều kiện thực địa.

Yapi Merkezi sử dụng các công cụ giám sát thông minh để thu thập và phân tích dữ liệu lớn từ các hoạt động xây dựng. Những dữ liệu này giúp tối ưu hóa quy trình, cải thiện an toàn lao động và đánh giá hiệu quả sử dụng tài nguyên, từ đó giúp điều chỉnh kế hoạch và tăng hiệu suất xây dựng.

Việc Uganda chọn Yapı Merkezi thay thế cho nhà thầu Trung Quốc không chỉ là một quyết định kỹ thuật, mà còn thể hiện sự chuyển hướng chiến lược trong chính sách hạ tầng của quốc gia này.

Dự án này được kỳ vọng sẽ đóng vai trò là xương sống cho tăng trưởng kinh tế khu vực, đồng thời giúp Uganda mở rộng xuất khẩu, thu hút đầu tư và nâng cao vị thế trong chuỗi cung ứng toàn cầu.

Engineering News-Record cho biết, sự háo hức hoàn thành dự án của Uganda phần lớn được thúc đẩy bởi việc phát hiện gần đây về một lượng lớn dầu mỏ cũng như trữ lượng khoáng sản như quặng sắt, phốt phát, berili, crom, đồng và coban. Chính phủ rất muốn sử dụng vận tải đường sắt mở rộng để khai thác kinh tế các nguồn tài nguyên này.

Tuy nhiên, có lẽ quan trọng hơn là dự án của Uganda dự kiến sẽ cung cấp tuyến đường sắt rất cần thiết tới các nguồn tài nguyên khoáng sản khổng lồ đang được khai thác tại Congo, bao gồm quặng sắt, nhôm, đồng và coban, vốn cho đến nay chỉ có thể được vận chuyển ra thị trường toàn cầu thông qua mạng lưới đường bộ quá tải.

Uganda cho biết dự án đường sắt này sẽ đóng vai trò là tuyến đường trung chuyển khoáng sản vì sẽ dễ dàng và nhanh chóng hơn để tiếp cận thị trường Trung Quốc, Ấn Độ, Châu Âu và Châu Mỹ.