Cuộc chiến của ngành y tế giữa tâm lũ: Cần chương trình quản lý khẩn cấp và thảm họa

Với khí hậu và thiên tai phức tạp, ngành y tế cần xem ứng phó thảm họa là ưu tiên chiến lược. Đồng thời, người dân cũng cần nâng cao nhận thức, biết cách 'tự cứu mình trước'.

Trong các đợt lũ lụt thời gian qua, nhiều cơ sở y tế (CSYT) bị ảnh hưởng nặng nề: có nơi bị cuốn trôi, có nơi mất điện khiến mọi hoạt động đình trệ, ảnh hưởng đến cấp cứu và điều trị. Song cũng có cơ sở duy trì hoạt động tốt nhờ chuẩn bị chu đáo, đặc biệt khi có tòa nhà cao tầng.

KỊCH BẢN ỨNG PHÓ LÀ YẾU TỐ THIẾT YẾU

Theo các chuyên gia về y tế, nhiều CSYT ở thế bị động trước thiên tai bất ngờ, xuất phát từ việc chưa chủ động xây dựng kế hoạch. Vì vậy, việc xây dựng chương trình quản lý khẩn cấp và thảm họa cho CSYT, gồm kế hoạch chi tiết, huấn luyện, bảo vệ hạ tầng, dự trữ nguồn lực và kịch bản ứng phó là yếu tố thiết yếu để bảo vệ tính mạng bệnh nhân (BN), nhân viên (NV) y tế và duy trì hoạt động trong mọi tình huống. Nếu làm tốt, khi mưa lũ hay bão đến, CSYT vẫn giữ được khả năng cấp cứu, điều trị, hạn chế thiệt hại, giảm tử vong và bảo vệ tài sản, thiết bị, thuốc men.

Bác sĩ (BS) Phan Thị Ngọc Linh, Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu cải tiến y tế (CHIR), chia sẻ hình ảnh người dân chống chọi tìm sự sống trong lũ lụt rất đau lòng. Theo BS Linh, các tiêu chuẩn quốc tế như JCI (Mỹ) nhấn mạnh an toàn của BN, NV và cộng đồng luôn là ưu tiên hàng đầu. Vì vậy CSYT phải xây dựng "chương trình quản lý khẩn cấp và thảm họa".

Thứ nhất, cần xác định các tình huống khẩn cấp và thảm họa có thể xảy ra tại khu vực: động đất, bão, lũ lụt, thậm chí rủi ro nhân tạo; đồng thời phân tích tác động của chúng đối với bệnh viện (BV), từ cơ sở vật chất đến nguy cơ ngừng hoạt động.

Thứ hai, muốn ứng phó hiệu quả cần 6 yếu tố, gồm: Truyền thông: đảm bảo liên lạc rõ ràng, kịp thời; quản lý tài nguyên và tài sản: sử dụng hiệu quả nguồn lực; an toàn và an ninh: bảo vệ BN và NV; xác định trách nhiệm NV: ai cũng biết rõ vai trò của mình; quản lý tiện ích: đảm bảo điện, nước và các hệ thống thiết yếu hoạt động liên tục; hỗ trợ và chăm sóc BN: duy trì điều trị không gián đoạn.

Thứ ba, đánh giá và cải thiện cơ sở hạ tầng, gồm cả yếu tố kết cấu (móng, cột, dầm) và phi kết cấu (cửa, hệ thống điện nước) để đảm bảo tòa nhà vận hành an toàn trong mọi tình huống.

Thứ tư, luôn duy trì sự sẵn sàng: tổ chức kiểm tra chương trình khẩn cấp hằng năm, diễn tập thực tế để mọi bộ phận thuần thục; khi xảy ra sự cố thật, BV kích hoạt chương trình và rút kinh nghiệm để cải thiện.

"Việc chuẩn bị tốt không chỉ giúp BV hoạt động liên tục mà còn đảm bảo an toàn cho tất cả mọi người trong bất kỳ tình huống nào", BS Linh nhấn mạnh.

NGƯỜI DÂN CẦN BÌNH TĨNH ỨNG PHÓ

Theo chuyên gia kỹ năng sinh tồn Phạm Thành Nhân (thuộc Survival Skills Vietnam - SSVN), từ kinh nghiệm của đại dịch Covid-19 cho thấy một khi thảm họa xuất hiện, hệ thống y tế lập tức quá tải; số lượng NV y tế không đủ đáp ứng. Và có những tình huống như chấn thương nhẹ, chảy máu, nhiễm lạnh, đuối nước… nếu được sơ cứu đúng, thiệt hại sẽ giảm thiểu và áp lực lên các y BS sẽ giảm đi nhiều.

Do đó, cần có thêm nhiều sơ cứu viên, người có thể làm sơ cấp cứu ngoại viện - những tình nguyện viên, những người có kiến thức về sơ cấp cứu để có thể xử lý tốt những tình huống phát sinh trước và trong khi nạn nhân được đưa tới BV. Mỗi gia đình sẽ có ít nhất 1 người biết sơ cấp cứu và 1 người biết kiến thức kỹ năng về sơ cứu sức khỏe tinh thần, kỹ năng lắng nghe thấu hiểu cơ bản để tự giúp bản thân, gia đình trước khi có sự hỗ trợ chuyên môn từ các nguồn lực bên ngoài.

Theo chuyên gia Phạm Thành Nhân, khi tai nạn, thảm họa xảy ra, "việc số 1" luôn được nhắc (nhưng ít người nhớ) là phải bình tĩnh. Chỉ khi bình tĩnh mới có thể suy nghĩ mạch lạc, ra quyết định đúng và thực hiện việc di tản, ứng phó hiệu quả. "Chúng tôi vẫn luôn nói sinh tồn không phải là trò chơi; và kể cả khi ta xem đó như một game thì game sinh tồn là trò chơi chỉ có 1 mạng, không thể quay lại, không thể hồi sinh. Hãy luôn sẵn sàng bỏ chạy thay vì cố níu giữ tài sản hoặc chủ quan cho rằng thảm họa sẽ không đến mức quá nguy hiểm. Hãy luôn nghĩ rằng thực tế sẽ có thể tệ hơn dự báo để không bị động", ông Nhân chia sẻ.

PHẢI HỌC CÁCH CỨU MÌNH TRƯỚC

"Là đơn vị đào tạo kỹ năng sơ cấp cứu và kỹ năng sinh tồn, chúng tôi biết rằng khi có sự cố thì người dân cần chủ động chứ không thể trông chờ toàn bộ vào nhà nước. Tuy nhiên, hiện kiến thức và các kỹ năng sơ cấp cứu, sinh tồn trong điều kiện hạn chế, nhận diện mối nguy để phòng tránh trong người dân còn thấp", bà Nguyễn Thị Thùy Trang, Phó giám đốc SSVN, nhìn nhận.

Theo bà Trang, trong tình huống khẩn cấp cũng như không khẩn cấp, khi có tai nạn hoặc bệnh lý như ngưng thở, ngưng tim do đuối nước, hóc dị vật đường thở, đột quỵ, nhồi máu cơ tim, bị mất máu nhiều, bỏng lớn, gãy xương lớn... đều thuộc nhóm gây tử vong nhanh cần được sơ cấp cứu tại chỗ trong vài phút vàng. Không có xe cấp cứu hay lực lượng y tế nào có thể có mặt tại địa điểm trong vòng 3 - 8 phút vàng được, việc sơ cấp cứu này cần được thực hiện bởi những người gần nhất. Vì vậy mỗi gia đình, mỗi cá nhân cần được trang bị kiến thức và kỹ năng sơ cấp cứu sớm nhất có thể. Những kỹ năng này cần được ôn nhắc định kỳ 6 - 12 tháng để trở thành phản xạ có thể ứng cứu khi sự cố không may xảy ra hiệu quả.

Bà Trang cho rằng cần có chính sách từ các cấp liên quan để triển khai các nhóm kỹ năng sống còn này rộng rãi đến các gia đình, nhà trường, hội nhóm; truyền thông trên các kênh báo đài, phát thanh truyền hình... kết hợp online, app (ứng dụng) video. Việc này để người dân ôn tập trở thành kiến thức nền, kỹ năng thuần thục để chủ động phòng, tránh và ứng phó khi có các thiên tai sự cố xảy ra.

Cùng với đó, mỗi người nên chuẩn bị sẵn ba lô sinh tồn di tản khẩn cấp, trong đó có túi sơ cứu cá nhân và cần biết cách sử dụng. Túi sơ cứu tối thiểu gồm: băng thun, băng tam giác, gạc tiệt trùng, mền giữ nhiệt, túi ni lông… cùng một số thuốc cơ bản như hạ sốt, tiêu chảy, chống dị ứng và thuốc điều trị bệnh nền (huyết áp, tim mạch…) đủ dùng từ 5 - 7 ngày.

Ngoài ra, ba lô cần có các dụng cụ thiết yếu: nhiệt kế, đèn pin, pin dự phòng, còi, khẩu trang, chai nước sạch và các giấy tờ quan trọng để bảo đảm an toàn khi phải sơ tán khẩn cấp.