Cú lột xác ngoạn mục tạo sức mạnh cho Hàn Quốc

Sau cuộc khủng hoảng tài chính 1997, Hàn Quốc đã biến văn hóa đại chúng thành mũi nhọn xuất khẩu, giúp quốc gia này định vị hình ảnh và xây dựng ảnh hưởng toàn cầu.

Năm 2022, Hàn Quốc là nền kinh tế lớn thứ 10 thế giới với tổng GDP đạt 1.741 tỷ USD, theo Ngân hàng Thế giới. Với GDP bình quân đầu người hơn 33.700 USD, quốc gia này nằm trong nhóm nước phát triển có thu nhập cao, người tiêu dùng sở hữu sức mua lớn. Thành quả ấy càng đáng chú ý nếu nhớ rằng chỉ vài thập kỷ trước, đất nước này từng là một trong những quốc gia nghèo ở châu Á, GDP bình quân đầu người năm 1960 chưa đến 100 USD. Chiến tranh đã để lại cho Hàn Quốc nhiều hậu quả nặng nề như thiếu thốn tài nguyên, buộc phải phụ thuộc viện trợ nước ngoài. Nhiều người Hàn khi ấy rời quê hương để tìm việc làm ở nước ngoài, hình ảnh Hàn Quốc trong mắt thế giới cũng gắn liền với nghèo đói và bất ổn. Trong Giải mã Hàn Quốc sành điệu (The Birth of Korean Cool), nhà báo, nhà văn Euny Hong lý giải cú lột xác ngoạn mục ấy không chỉ nhờ phát triển công nghiệp nặng hay công nghệ, mà còn nhờ một chiến lược "quyền lực mềm" bài bản. Chính phủ đã biến văn hóa đại chúng, từ K-pop, K-drama đến kimchi và điện ảnh, thành mũi nhọn xuất khẩu, giúp Hàn Quốc không chỉ giàu có mà còn “ngầu” hơn trong mắt thế giới. Cuốn Giải mã Hàn Quốc sành điệu của Euny Hong phân tích chiến lược quyền lực mềm đưa Hàn lưu ra thế giới. Chiến lược chưa từng có trong lịch sử thế giớiCuộc khủng hoảng tài chính châu Á năm 1997, mà người Hàn gọi là “khủng hoảng IMF”, từng đẩy nền kinh tế nước này đến bờ vực sụp đổ. Khi đó, Tổng thống Kim Dae-jung không chỉ tập trung khắc phục hậu quả kinh tế, mà còn nghĩ xa hơn về cách tái xây dựng thương hiệu quốc gia.Tháng 2/1998, ông gọi điện từ Nhà Xanh cho TH Lee, giám đốc chi nhánh Hàn Quốc của tập đoàn PR toàn cầu Edelman. Lee bất ngờ: “Gọi tôi làm gì? Tôi chỉ là dân PR thôi”. Tổng thống muốn ông dẫn dắt một chiến dịch tái định vị hình ảnh Hàn Quốc, “có thể nói là lớn nhất trong lịch sử thế giới”. Thay vì che giấu khủng hoảng, Lee đề xuất biến nó thành thông điệp người Hàn giỏi đối phó nghịch cảnh, như cách đất nước tồn tại sau nhiều cuộc xâm lược. Từ Ký sinh trùng đến Squid Game, điện ảnh và truyền hình Hàn Quốc liên tục tạo ra hiện tượng văn hóa toàn cầu. Ảnh: Netflix. Chỉ một tháng sau, họ xuất bản cuốn Korea: On Course and Open for Business, gửi tới các nhà đầu tư toàn cầu, kể về những lao động được đào tạo và tái thiết cuộc sống. Đây là bước mở màn cho chiến lược quyền lực mềm mà Euny Hong, tác giả The Birth of Korean Cool, mô tả với France24 là “chưa từng có trong lịch sử thế giới khi một chính phủ biến xuất khẩu văn hóa đại chúng thành ưu tiên quốc gia”.Từ nền móng đó, Hàn Quốc đầu tư mạnh vào Internet băng thông rộng, tạo điều kiện cho K-pop, K-drama, điện ảnh và game online bùng nổ. Ngành giải trí áp dụng mô hình “nhà máy sản xuất sao”, đào tạo thần tượng nhiều năm trước khi ra mắt, còn sản phẩm Hàn lưu thì được “đo ni đóng giày” cho từng thị trường. Kimchi, bibimbap, Oldboy, Ký sinh trùng, Gangnam Style hay BTS đều trở thành những biểu tượng toàn cầu.Hong nhận xét: “Công thức đó đã hiệu quả, ngành K-pop được tài trợ, phòng karaoke được trợ cấp và ngay cả cuộc bùng nổ ẩm thực Hàn Quốc cũng là một sáng kiến của chính phủ”. Sự kết hợp giữa khát vọng quốc gia và chiến lược bài bản đã biến Hàn lưu thành một ngành xuất khẩu tỷ USD, đưa hình ảnh Hàn Quốc phủ sóng toàn cầu.Chăm chỉ gấp đôi để trở nên toàn diệnSau hơn hai thập kỷ thăng hoa, Hàn lưu không chỉ đem về hàng tỷ USD xuất khẩu mà còn tạo dựng vị thế “cường quốc văn hóa” cho Hàn Quốc. Song, theo tác giả Euny Hong, ánh hào quang ấy đi kèm không ít góc khuất.Áp lực học tập khốc liệt, tình trạng nghiện Internet và ngành công nghiệp phẫu thuật thẩm mỹ phát triển quá mức là ba vấn đề xã hội nổi bật. “Tỷ lệ phẫu thuật thẩm mỹ trên đầu người của Hàn Quốc là cao nhất thế giới”, Hong nhấn mạnh. Bà coi đây là mặt trái của một xã hội đặt nặng tiêu chuẩn ngoại hình. Bên cạnh đó, nền kinh tế vẫn phụ thuộc sâu vào các “chaebol” (Tạm dịch: tập đoàn tài phiệt) như Samsung và Hyundai, tạo ra rủi ro nếu một “gã khổng lồ” thất bại.Chính phủ đã khởi xướng chiến lược “kinh tế sáng tạo” nhằm giảm sự lệ thuộc vào các tập đoàn, khuyến khích doanh nghiệp vừa và nhỏ nhưng vẫn chưa mang lại hiệu quả tức thì. Nhóm nhạc BlackPink được ưa chuộng rộng rãi trên thế giới. Bà thừa nhận với France24: “Đây là một quốc gia khó sống và không phải môi trường lành mạnh để cho đời sống tinh thần, tôi phải nói vậy”. Bà cho rằng ngay cả khi các cải cách giáo dục được áp dụng, người Hàn Quốc “chỉ làm việc chăm chỉ gấp đôi để trở nên ‘toàn diện’. Động lực phấn đấu của họ dường như không hề giảm sút ngay cả khi cuộc sống đã hiện đại và bình đẳng hơn”.Dù vậy, Hong tin Hàn lưu đã vượt qua ranh giới của một phong trào tức thời, bước vào trạng thái “Permacool” (Cách chơi chữ của permanent - vĩnh viễn, và cool - sành điệu - PV), nơi “sự cool ngầu” có khả năng tự phát triển và phổ biến mạnh mẽ trong thời gian tới.Euny Hong là nhà báo, nhà văn giàu kinh nghiệm người Mỹ gốc Hàn. Bà thông thạo bốn thứ tiếng: Anh, Pháp, Đức và Hàn. Tốt nghiệp cử nhân Triết học tại Đại học Yale và nhận học bổng Fulbright, Euny Hong là tác giả tiểu thuyết Kept: A Comedy of Sex và nhiều bài viết đăng trên New York Times, Washington Post, Wall Street Journal Europe và New Republic.Đọc được sách hay, hãy gửi review cho ZnewsBạn đọc được một cuốn sách hay, bạn muốn chia sẻ những cảm nhận, những lý do mà người khác nên đọc cuốn sách đó, hãy viết review và gửi về cho chúng tôi. Znews mở chuyên mục “Cuốn sách tôi đọc”, là diễn đàn để chia sẻ review sách do bạn đọc gửi đến qua Email: books@zingnews.vn. Bài viết cần gửi kèm ảnh chụp cuốn sách, tên tác giả, số điện thoại.

Trân trọng.