'Cột mốc sống' Hòn Chuối trên biển Tây Nam: Ngư dân bám biển mưu sinh, giữ chủ quyền

Giữa biển Tây Nam, cụm đảo Hòn Chuối không chỉ là 'cột mốc sống' khẳng định chủ quyền, mà còn có tiềm năng phát triển kinh tế biển gắn với bảo tồn sinh thái.

Những ngày giữa tháng 9, đoàn công tác của Chi cục Biển, Hải đảo và Kiểm ngư tỉnh Cà Mau cùng Trung tâm Bảo tồn sinh vật biển và Phát triển cộng đồng (MCD) đã có chuyến khảo sát thực địa tại đảo Hòn Chuối (xã Sông Đốc, Cà Mau). Kết quả bước đầu không chỉ phản ánh bức tranh sinh kế ngư dân gắn, mà còn mở ra tầm nhìn phát triển bền vững khi kết hợp bảo tồn rạn san hô và nguồn lợi thủy sản.

Sinh kế của cư dân Hòn Chuối 

Hòn Chuối hiện là nơi cư trú của hàng trăm hộ dân sống chủ yếu bằng nghề khai thác và nuôi trồng thủy sản. Đảo nằm ở vị trí chiến lược, án ngữ tuyến hải phận quan trọng trên biển Tây Nam đồng thời là ngư trường rộng lớn, giàu tiềm năng và là tuyến hàng hải kết nối vùng biển này với vịnh Thái Lan.

Cùng với Hòn Khoai, Hòn Chuối đã góp phần hình thành thế trận phòng thủ vững chắc ở cực nam Tổ quốc; đồng thời là những "cột mốc sống" giúp bảo vệ ngư trường, để hàng nghìn tàu cá ngày đêm yên tâm vươn khơi, bám biển. Bên cạnh đó, Hòn Chuối còn có tiềm năng rất lớn trong phát triển kinh tế biển khi có thể trở thành điểm trung chuyển hậu cần nghề cá, dịch vụ hàng hải và du lịch sinh thái biển đảo trong tương lai.

Những năm gần đây, mô hình nuôi cá bớp lồng bè quanh đảo đã trở thành nguồn thu nhập chính của nhiều gia đình, giúp họ cải thiện đời sống.

Ông Lê Ngọc Quang, ngư dân khóm 6, xã Sông Đốc, cho biết: "Gia đình tôi và nhiều hộ khác gắn bó với nghề nuôi cá bớp lồng bè. Cá nuôi thương phẩm chuẩn bị thu hoạch thường đạt trọng lượng lớn, bán được giá cao. Nhưng khó khăn lớn nhất của chúng tôi vẫn là vốn và kỹ thuật".

Thực tế khảo sát cho thấy phần lớn hộ dân nuôi biển còn hoạt động tự phát, quy mô nhỏ lẻ, chưa gắn với quy hoạch tổng thể. Việc thiếu vốn vay ưu đãi, công nghệ và kỹ thuật phòng bệnh khiến hiệu quả kinh tế chưa cao, rủi ro mùa vụ lớn.

Theo ông Phạm Văn Mười, Phó Giám đốc Sở NN-MT tỉnh Cà Mau, tiềm năng phát triển nuôi thủy sản trên biển ở Hòn Chuối rất lớn. Tuy nhiên, để nuôi biển trở thành ngành kinh tế mũi nhọn, địa phương cần quy hoạch lại khu vực nuôi, đồng thời hướng dẫn ngư dân áp dụng quy trình kỹ thuật an toàn, thân thiện với môi trường.

"Chúng tôi sẽ phối hợp với các đơn vị chuyên môn để xây dựng mô hình nuôi biển bền vững, sản xuất thủy sản sạch, an toàn sinh thái. Đây vừa là hướng đi nâng cao giá trị sản phẩm, vừa giúp ngư dân yên tâm gắn bó lâu dài với nghề", ông Mười nhấn mạnh.

Hướng phát triển nuôi cá lồng bè gắn với quy hoạch tổng thể còn giúp Hòn Chuối hình thành các khu dịch vụ hậu cần nghề cá, góp phần tạo việc làm và tăng thu nhập cho cộng đồng dân cư trên đảo.

"Tài sản ngầm" cần được bảo vệ

Song song với khảo sát nuôi biển, đoàn công tác đã lặn khảo sát hệ sinh thái rạn san hô trong phân khu chức năng Khu bảo tồn biển tỉnh tại cụm đảo Hòn Chuối. Đây là cơ sở quan trọng để đánh giá đa dạng sinh học và tình trạng nguồn lợi thủy sản.

Kết quả bước đầu ghi nhận rạn san hô quanh đảo vẫn duy trì được nhiều mảng sống tốt. Tuy nhiên, nguồn lợi thủy sản có dấu hiệu suy giảm do áp lực khai thác và môi trường. Nếu không có biện pháp bảo vệ, hệ sinh thái này có thể đối mặt nguy cơ suy thoái.

Theo các nhà nghiên cứu, rạn san hô không chỉ là "ngôi nhà" của vô số loài hải sản, mà còn đóng vai trò quan trọng trong việc bảo vệ bờ biển, điều hòa môi trường và phát triển du lịch sinh thái biển. Vì vậy, cân bằng giữa khai thác và bảo tồn là nguyên tắc bắt buộc trong chiến lược phát triển biển đảo lâu dài.

Hướng tới phát triển hài hòa kinh tế và bảo tồn

Hoạt động khảo sát lần này không chỉ dừng ở việc thu thập dữ liệu khoa học, mà còn mở ra định hướng xây dựng hệ thống theo dõi lâu dài cho Hòn Chuối. Các kết quả nghiên cứu sẽ là nền tảng để phát triển mô hình du lịch sinh thái gắn với bảo tồn đa dạng sinh học và nuôi biển bền vững.

Ông Phạm Văn Mười khẳng định: "Để khai thác hiệu quả tiềm năng của Hòn Chuối, cần có sự chung tay của chính quyền, nhà khoa học và cộng đồng ngư dân. Mục tiêu là vừa phát triển kinh tế, vừa giữ gìn hệ sinh thái biển, yếu tố sống còn cho tương lai đảo".

Trong tầm nhìn chiến lược, Hòn Chuối không chỉ là "chốt chặn" về an ninh quốc phòng, mà còn có thể trở thành điểm nhấn phát triển kinh tế biển Tây Nam. Khi nuôi trồng thủy sản, bảo tồn san hô và du lịch sinh thái được gắn kết chặt chẽ, nơi đây sẽ thực sự trở thành biểu tượng của sự hài hòa giữa sinh kế con người và thiên nhiên.