Công nghệ đệm giữa giúp runner giảm chấn thương thế nào - Báo VnExpress

Trong những năm gần đây, khi lượng VĐV phong trào gia tăng nhanh chóng, ngành sản xuất giày chạy bộ đặt trọng tâm vào bộ phận tưởng như đơn giản nhưng quyết định trải nghiệm của runner: phần đệm giữa (midsole). Đây được xem như "trái tim" của đôi giày hiện đại, hội tụ nhiều công nghệ tiên tiến bậc nhất ngành thể thao.

Theo chuyên trang RunRepeat, đệm giữa hấp thụ lực tác động của mỗi bước chân, giảm tải lên khớp, đồng thời hoàn hồi năng lượng, giúp người chạy tiết kiệm sức hơn. Nói cách khác, cảm giác êm không chỉ tạo sự thoải mái mà còn liên quan trực tiếp đến hiệu suất vận động.

Các nghiên cứu đăng trên Exercise and Sport Sciences Reviews và Nature cho thấy mỗi bước chạy có thể tạo ra lực gấp 2-3 lần trọng lượng cơ thể. Nếu giày không hấp thụ đủ tốt, lực phản hồi này truyền ngược lên khớp, tăng nguy cơ chấn thương như viêm gân Achilles hay đau đầu gối mạn tính.

Cấu trúc foam và nguyên lý hoạt động

Phần đệm giữa thường được làm từ các loại vật liệu như EVA (ethylene-vinyl acetate), TPU (thermoplastic polyurethane) hoặc TPEE. Sự khác biệt nằm ở cách xử lý các hạt polymer để đạt độ đàn hồi, độ nảy và khối lượng tối ưu.

Một số hãng bơm khí vào cấu trúc foam nhằm giảm khối lượng và tăng độ nảy. Cơ chế này giúp đệm vừa hoạt động như bộ giảm xóc, vừa như lò xo hoàn hồi. Khi người chạy tiếp đất, phần đệm nén lại để hấp thụ lực, sau đó giãn ra, hoàn trả một phần năng lượng cho bước tiếp theo.

Nghiên cứu trên Sports Medicine Open chỉ ra đệm dày hơn và đàn hồi tốt hơn có thể tăng chiều dài sải chân tự nhiên, đồng thời giảm tiêu hao năng lượng cho mỗi bước chạy. Tuy nhiên, đệm quá mềm có thể khiến người chạy mất cảm giác ổn định khi đổi hướng nhanh.

Vật liệu mới và giới hạn công nghệ

Một số nghiên cứu đăng trên PubMed cho thấy PEBA foam - vật liệu nhẹ và đàn hồi cao - đang được dùng phổ biến trong các dòng giày hiệu suất cao, giúp cải thiện hiệu quả vận động so với EVA truyền thống. Tuy nhiên, hiệu quả này giảm sau khoảng 450 km sử dụng, cho thấy tính hao mòn vẫn là giới hạn công nghệ.

Trong hơn một thập kỷ qua, ngành giày thể thao chứng kiến nhiều đột phá. Hãng Puma phát triển công nghệ Nitrofoam bằng cách tiêm khí nitơ vào cấu trúc polymer, giúp tăng độ bật nhưng vẫn giảm trọng lượng. Theo Running Magazine (Canada), công nghệ này mang lại cảm giác "bứt nhịp tự nhiên mà không đánh đổi sự ổn định".

Nghiên cứu hợp tác giữa Đại học Massachusetts Amherst và Puma cũng ghi nhận mẫu giày marathon ứng dụng Nitrofoam cải thiện hiệu suất chạy 3,6% so với đế truyền thống.

Trải nghiệm thoải mái, nguy cơ chấn thương thấp hơn

Theo dữ liệu của The British Journal of Sports Medicine (2023), 60-70% chấn thương ở người chạy bộ đến từ yếu tố lặp lại, do tải lực quá mức lên cơ và khớp. Việc sử dụng đệm giữa có độ đàn hồi phù hợp giúp giảm lực phản hồi mỗi khi tiếp đất, qua đó làm giảm căng thẳng cơ học tích tụ.

Runner cũng cảm nhận được sự khác biệt khi chuyển sang giày có foam nhẹ và bật hơn. Cảm giác êm khiến bước chân tự tin, giảm mỏi, từ đó duy trì tư thế ổn định hơn trên quãng dài. Các nhà khoa học cho rằng yếu tố tâm lý này cũng góp phần gián tiếp giảm nguy cơ chấn thương do sai tư thế.

Tuy nhiên, không có loại foam nào phù hợp cho tất cả. Runner có bàn chân lệch hoặc tiếp đất gót nặng cần loại đệm ổn định hơn. Trong khi đó, người chạy mũi hoặc giữa bàn chân thường ưa chuộng foam có độ hoàn hồi cao, giúp tối ưu phản lực đẩy.

Bài toán giữa hiệu năng và an toàn

Theo The British Journal of Sports Medicine (2023), 60-70% chấn thương ở runner đến từ tải lực lặp lại. Lớp đệm có độ đàn hồi phù hợp giúp giảm phản lực mỗi lần tiếp đất, từ đó giảm căng thẳng cơ học tích tụ.

Tuy nhiên, không có loại foam nào phù hợp cho tất cả. Người tiếp đất bằng gót cần giày có đệm ổn định, trong khi runner chạy mũi hoặc giữa bàn chân thường chọn loại đệm bật hơn để tối ưu phản lực đẩy.

Các chuyên gia khuyến nghị runner nên chọn giày phù hợp với trọng lượng, kiểu tiếp đất và cự ly luyện tập. Theo American College of Sports Medicine, sau 500-800 km, đệm giữa mất 25–30% khả năng đàn hồi, dù bề ngoài giày còn mới. Thay giày đúng thời điểm giúp duy trì hiệu quả giảm chấn và giảm nguy cơ chấn thương.

Lan Anh