Có nên tận dụng gầm cầu làm bãi đậu xe?

Đề xuất tận dụng gầm cầu tại TP.HCM làm bãi đậu xe tiêu chuẩn để giải quyết khan hiếm chỗ đỗ đang gây nhiều ý kiến trái chiều.

Theo quy định hiện hành, gầm cầu nằm trong phạm vi bảo vệ công trình hạ tầng giao thông, không được phép khai thác. Tuy nhiên, thực tế cho thấy nhiều đoạn gầm cầu trên địa bàn thành phố đã bị chiếm dụng tự phát làm nơi giữ xe, tập kết vật liệu, thậm chí kinh doanh nhỏ lẻ. Điều này không chỉ gây mất mỹ quan đô thị mà còn tiềm ẩn nhiều nguy cơ mất an toàn.

Gầm cầu đang bị chiếm dụng

Theo ghi nhận của PV Thanh Niên tại một số khu vực như gầm cầu Ông Lớn, Rạch Ông, Him Lam, Lò Gốm hay cầu vượt Phú Mỹ, tình trạng để xe tự phát đã diễn ra nhiều năm. Các bãi xe "chui" mọc lên dưới gầm cầu, chủ yếu phục vụ nhu cầu đỗ xe của người dân quanh khu vực nhưng hoàn toàn không đáp ứng tiêu chuẩn kỹ thuật. Không có hệ thống phòng cháy chữa cháy, không có lối thoát hiểm, thậm chí điện thắp sáng cũng được câu kéo tạm bợ. Thực tế, Hà Nội từng phải di dời bãi giữ xe dưới gầm cầu Vĩnh Tuy sau một vụ hỏa hoạn lớn, để lại bài học nhãn tiền về sự lỏng lẻo trong quản lý.

Chưa kể các bãi giữ xe chui dưới gầm cầu còn kéo theo những hệ lụy khác. Tình trạng mất trật tự, tranh chấp không gian, lộn xộn trong quản lý khiến bộ mặt đô thị trở nên nhếch nhác. Nhiều gầm cầu trở nên tối tăm, ẩm thấp, vừa gây mất mỹ quan, vừa khiến người dân e ngại. Trong khi đó, thành phố lại đang đối diện thực tế khan hiếm bãi đỗ xe nghiêm trọng. Theo Sở Xây dựng, hiện diện tích các bãi giữ xe mới chỉ đạt 2,69 ha, tức chưa tới 0,5% so với quy hoạch 550 ha. Sự thiếu hụt này khiến việc đỗ xe ở trung tâm thành phố trở nên căng thẳng, kéo theo tình trạng đậu xe tràn lan dưới lòng đường, càng làm ùn tắc thêm nghiêm trọng.

Từ những bất cập nêu trên, Sở Xây dựng TP.HCM mới đây kiến nghị sửa đổi quy định, cho phép tận dụng không gian dưới gầm cầu để xây dựng các công trình công cộng, trong đó có bãi đỗ xe. Điểm khác biệt là thay vì để tự phát, thiếu kiểm soát như hiện nay, việc sử dụng gầm cầu sẽ được quy hoạch, quản lý chặt chẽ và phải đáp ứng đầy đủ tiêu chuẩn kỹ thuật. Cụ thể, những bãi giữ xe hợp pháp dưới gầm cầu sẽ được thiết kế bảo đảm không ảnh hưởng đến kết cấu công trình, có hệ thống phòng cháy chữa cháy, an ninh trật tự và yếu tố mỹ quan đô thị.

Nếu được triển khai, đây sẽ là giải pháp "hai trong một": vừa tận dụng hiệu quả quỹ đất vốn bị bỏ trống hoặc lấn chiếm sai mục đích, vừa đáp ứng nhu cầu bức thiết về chỗ đỗ xe cho người dân. Quan trọng hơn, việc đưa các bãi giữ xe dưới gầm cầu vào quản lý chính thức sẽ giúp loại bỏ tình trạng "chui", giảm nguy cơ cháy nổ, nâng cao an toàn và cải thiện hình ảnh đô thị văn minh, hiện đại.

Cần quy hoạch tổng thể

Nhà quy hoạch cảnh quan Nguyễn Mạnh Bình San đánh giá cao đề xuất tận dụng không gian dưới gầm cầu cho bãi đậu xe, nhưng nhấn mạnh việc triển khai phải có quy hoạch và tiêu chuẩn rõ ràng.

Theo ông San, bãi giữ xe dưới gầm cầu chỉ nên xem là giải pháp tình thế trong bối cảnh thành phố khan hiếm chỗ đậu xe. Trên thế giới, nhiều nơi đã khai thác gầm cầu để làm quán cà phê, cửa hàng…, nhưng tất cả đều phải tuân thủ tiêu chuẩn phòng cháy chữa cháy, đảm bảo an toàn và mỹ quan. Bãi đậu xe lộ thiên hay dưới gầm cầu cũng vậy, phải khang trang, sạch sẽ, không thể mang tính tạm bợ như bãi phế thải giữa lòng đô thị. "Tận dụng gầm cầu làm bãi xe là hướng đi phù hợp, nhưng phải đặt yếu tố an toàn, kết cấu và mỹ quan đô thị lên hàng đầu", ông San nhấn mạnh.

Kiến trúc sư Ngô Viết Nam Sơn cũng đồng tình tận dụng gầm cầu để làm bãi giữ xe là giải pháp có thể tính đến, nhưng cần đặt trong quy hoạch cảnh quan đô thị tổng thể, thay vì xử lý mang tính tình thế. "Thực tế, nhiều gầm cầu hiện nay khá lộn xộn, bị chiếm dụng làm bãi xe tự phát, nơi chứa đồ, thậm chí chỗ ngủ cho người vô gia cư. Nếu có quy hoạch đàng hoàng, chúng ta có thể biến không gian này thành các công trình phục vụ cộng đồng: bãi xe tiêu chuẩn, trạm sạc xe điện, khu trồng cây xanh giảm ô nhiễm, hay một số tiện ích công cộng khác tùy theo nhu cầu khu vực. Như vậy vừa giải quyết được nhu cầu thiết yếu, vừa cải thiện mỹ quan đô thị", ông Sơn đề xuất

Tuy nhiên, kiến trúc sư Ngô Viết Nam Sơn cũng nhấn mạnh vấn đề thiếu bãi giữ xe ở TP.HCM từ lâu không chỉ là câu chuyện diện tích đất chật hẹp, mà quan trọng hơn là do cơ chế quản lý lỏng lẻo trong cấp phép xây dựng và kinh doanh. Nếu không chấn chỉnh từ gốc, việc tận dụng gầm cầu hay mở thêm một vài bãi xe lộ thiên chỉ là giải pháp tình thế, không thể giải quyết căn cơ bài toán nan giải này.

"Ở nhiều nước, khi xin giấy phép xây dựng hay giấy phép kinh doanh, doanh nghiệp bắt buộc phải chứng minh có bãi giữ xe tương ứng với quy mô hoạt động. Nhờ vậy, mỗi công trình đều tự giải quyết chỗ đỗ xe cho mình và cho khách hàng. Trong khi đó, ở TP.HCM, rất nhiều trung tâm thương mại, nhà hàng, trường học mới xây không hề đủ chỗ giữ xe, đẩy gánh nặng ra ngoài đường phố", ông Sơn dẫn chứng

Kiến trúc sư Tôn Thất Liêm, chuyên gia kiến trúc và quy hoạch đô thị (Hội Kiến trúc sư TP.HCM), thì khuyến cáo việc tận dụng gầm cầu làm bãi giữ xe cần được cân nhắc kỹ lưỡng, bởi đây không phải là giải pháp lâu dài và có thể gây ra nhiều hệ lụy. Theo ông, gầm cầu chỉ dành cho tuần tra, kiểm tra kết cấu và bảo đảm an toàn công trình. Hầu hết các cầu ở TP.HCM được xây dựng từ nhiều năm trước, không tính toán đến kịch bản phòng cháy chữa cháy hay khả năng chịu nhiệt khi xảy ra sự cố. Nếu cố tình tận dụng làm bãi xe, nguy cơ cháy nổ sẽ rất lớn, có thể làm biến dạng dầm, trụ cầu. Luật cũng đã quy định rõ gầm cầu là hành lang an toàn phải được bảo vệ. Vấn đề bãi đỗ xe phải được đặt trong quy hoạch giao thông và đô thị tổng thể, gắn với các hệ thống vận tải công cộng như metro và vành đai. "Ở nhiều nước như Nhật Bản, các nước châu Âu, bãi giữ xe thường được bố trí ở ngoại vi thành phố, gắn với các nhà ga để hạn chế xe cá nhân vào trung tâm. Cách làm đó giúp giảm ùn tắc và phát huy tối đa hiệu quả hệ thống giao thông công cộng. Nếu chỉ chạy theo giải pháp tình thế như đưa xe xuống gầm cầu sẽ gây phiền toái cho quy hoạch lâu dài", ông Liêm phân tích.