Có nên miễn xử phạt khi hộ kinh doanh vi phạm hóa đơn?

VCCI vừa có kiến nghị miễn xử phạt vi phạm hóa đơn đối với hộ kinh doanh trong 2 năm. Tuy nhiên, đề xuất này không nhận được sự ủng hộ của nhiều người dù đa số ủng hộ có giải pháp hỗ trợ các hộ.

Không nên miễn phạt, chỉ giảm hình thức phạt

Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp VN (VCCI) vừa có văn bản góp ý gửi Bộ Tài chính về Dự thảo Nghị định sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định 125/2020 của Chính phủ quy định xử lý vi phạm hành chính trong lĩnh vực thuế và hóa đơn. Cụ thể, VCCI đề xuất không áp dụng chế tài xử lý phạt hành chính với các hộ kinh doanh (HKD) vi phạm quy định về hóa đơn trong khoảng thời gian đầu, có thể cân nhắc 2 năm. HKD có trách nhiệm giải quyết các vi phạm và tính số tiền thuế (nếu thiếu) phát sinh từ các vi phạm này.

Theo VCCI, Nghị định 70/2025 đã bổ sung quy định yêu cầu hộ, cá nhân kinh doanh có doanh thu từ 1 tỉ đồng/năm trở lên phải sử dụng hóa đơn điện tử từ máy tính tiền có kết nối cơ sở thuế. Đây là thay đổi lớn trong chính sách quản lý với nhóm đối tượng này. Dù là chủ trương đúng đắn, cần thiết nhưng cũng còn những thách thức cần giải quyết. Khảo sát nhanh 1.368 hộ kinh doanh trên toàn quốc trong tháng 6 của VCCI cho thấy 68% số hộ chỉ nắm sơ bộ hoặc chưa biết làm gì; 21% chưa hiểu. Các HKD gặp nhiều thách thức trong việc triển khai quy định nhưng lớn nhất vẫn là thiếu kiến thức, kỹ năng công nghệ (73%) và khó thay đổi thói quen quản lý cũ (49%).

"Các thách thức trên cùng đặc thù nguồn lực hạn chế dẫn đến tình trạng trong thời gian đầu tuân thủ, các HKD dễ vi phạm một số quy định về hóa đơn, đặc biệt là các lỗi về hình thức như sai chỉ tiêu, lập hóa đơn chưa đúng thời điểm… Đây là những lỗi vô ý do HKD chưa quen với cách làm mới, chưa thành thạo về công nghệ… chứ không phải do cố tình không tuân thủ quy định của Nhà nước, cố tình trốn thuế. Do vậy, pháp luật cần có chính sách xử phạt vi phạm nhân văn, hợp tình hợp lý để giúp các HKD an tâm tuân thủ quy định mới, đồng thời cũng nuôi dưỡng nguồn thu lâu dài cho ngân sách", VCCI đề xuất.

Ông Nguyễn Văn Được - Tổng giám đốc Công ty TNHH kế toán và tư vấn thuế Trọng Tín, Ủy viên thường trực Hội Tư vấn thuế VN, cho rằng đề xuất miễn tiền phạt vi phạm hóa đơn có thể phát huy hiệu quả trong ngắn hạn, song cần đồng bộ các giải pháp mang tính căn cơ trong trung và dài hạn để giải quyết căn nguyên vấn đề này. Thừa nhận HKD hiện nay lo lắng bị phạt khi áp dụng sai các quy định về hóa đơn, đặc biệt các mức xử phạt hiện nay là rất cao nhưng ông Được đặt ra vấn đề là sau 2 năm được miễn phạt, các HKD mới ra đời cũng vấp phải những vướng mắc như các HKD đi trước thì giải quyết thế nào. "Đã là pháp luật thì cần phải tuân thủ kèm theo chế tài xử lý nghiêm minh. HKD hay doanh nghiệp cần có sự công bằng, bình đẳng, không thể HKD vi phạm được miễn còn doanh nghiệp bị phạt", ông Được nói.

TS Nguyễn Ngọc Tú, giảng viên Trường ĐH Kinh doanh và công nghệ Hà Nội, cũng đồng ý rằng HKD thuộc nhóm yếu thế trong khối kinh doanh, ít được tiếp cận công nghệ, am hiểu về thuế ở mức nhất định, cộng thêm thói quen hoạt động khi còn đóng thuế khoán nên không quan tâm đến sổ sách, dẫn đến nhiều nỗi lo. Hơn nữa, quy định phạt về hóa đơn hiện nay rất nặng, số tiền phạt lên tới vài triệu đồng tính trên mỗi tờ hóa đơn. Nếu chẳng may vi phạm nhiều hóa đơn thì số tiền phạt lên vài chục, thậm chí hàng trăm triệu đồng, quá sức đối với họ. "Thế nhưng, nguyên tắc là đã vi phạm thì không thể miễn phạt, trừ trường hợp người đó mất năng lực hành vi dân sự. Do đó, kiến nghị miễn phạt vi phạm này là không có căn cứ. Tuy nhiên xét về tình thì có thể trong giai đoạn đầu, cơ quan chức năng có thể du di để họ tập làm quen dần với việc xuất hóa đơn. Hình thức phạt là có thể nhắc nhở họ trong giai đoạn này khi lỗi lặp đi lặp lại", ông Nguyễn Ngọc Tú đề xuất.

Tăng cường hỗ trợ, tư vấn

Để hỗ trợ các HKD, ông Nguyễn Văn Được cho rằng trước tiên cần rà soát quy định nào chưa cần thiết thì chưa thực hiện; quy định nào khó hiểu, khó thực hiện thì sửa cho đơn giản, dễ hiểu, dễ thực hiện hơn. Bên cạnh đó, cơ quan thuế cần có sự hỗ trợ, tuyên truyền mạnh mẽ, thực chất và hiệu quả đến HKD như đào tạo, huấn luyện, thiết lập kênh tư vấn trực tuyến và trực tiếp ở các địa phương để có thể tháo gỡ những khó khăn, vướng mắc trong quá trình thực hiện. Ngoài ra cơ quan thuế có thể sử dụng các nguồn lực của đại lý thuế, công ty tư vấn thuế, kế toán, kiểm toán và các đơn vị có liên quan như ngân hàng thương mại, đơn vị cung cấp giải pháp phần mềm, hóa đơn cùng chung tay tham gia hỗ trợ HKD. Khi HKD được trang bị kiến thức, công cụ áp dụng thì họ sẽ yên tâm thực hiện. Đây là giải pháp lâu dài cần hướng tới.

Ông Nguyễn Ngọc Tú cũng đồng tình công tác tuyên truyền, hỗ trợ HKD làm quen với việc xuất hóa đơn cần được triển khai ngay bây giờ. Ngoài ra, cơ quan thuế có thể nghiên cứu triển khai ngay một phần mềm hóa đơn mô phỏng giống thực tế để HKD có thể tập dượt thao tác trên đó, giúp họ làm quen, nhập dữ liệu thông tin khi xuất hóa đơn trong quá trình kinh doanh. Nếu được, phần mềm có thể phát hiện những lỗi sai hay thiếu khi HKD nhập hóa đơn để cảnh báo khách hàng điều chỉnh cho đúng. "Để HKD thành thạo và không vi phạm xuất hóa đơn trong hoạt động kinh doanh, ngoài tư vấn và hỗ trợ phần mềm cho họ, cơ quan chức năng nên nghiên cứu giảm cho HKD từ 20 - 30% số thuế phải nộp khi chuyển từ khoán thuế sang kê khai. Phần hỗ trợ này coi như bù đắp vào những chi phí đầu tư, phát sinh trong quá trình thực hiện chuyển đổi", ông Nguyễn Ngọc Tú kiến nghị.