Chuyên gia: 'Nguyên tắc của STEM là học sinh phải được làm thật'

Theo chuyên gia từ một tình huống STEM, học sinh được dẫn dắt qua các bước xác định vấn đề, nghiên cứu - đề xuất giải pháp, lựa chọn, chế tạo - thử nghiệm và chia sẻ - đánh giá sản phẩm.

Trong hai ngày 14 và 15-8 tại TP.HCM, Kenan Foundation Asia phối hợp với Bộ Giáo dục và Đào tạo tổ chức khóa tập huấn giáo dục STEM cho các giáo viên thuộc nhiều trường THCS trên địa bàn TP.

Khóa tập huấn cung cấp cho giáo viên kiến thức, kỹ năng và nguồn tài liệu thực tiễn để áp dụng ngay vào kế hoạch giảng dạy bộ môn và kế hoạch chung của nhà trường năm học 2025-2026.

TS Nguyễn Thị Thu Trang - Giám đốc Trung tâm nghiên cứu và ứng dụng giáo dục STEM, Trường ĐH Sư phạm TP.HCM - chia sẻ một bài học STEM thành công trước hết phải "đứng" vững trên nền tảng chương trình giáo dục phổ thông, đồng thời xuất phát từ những vấn đề thực tiễn mà học sinh có thể quan sát, cảm nhận và muốn tìm lời giải.

Từ tình huống cụ thể, học sinh được dẫn dắt vào các bước thiết kế kỹ thuật từ xác định vấn đề, nghiên cứu kiến thức nền và đề xuất giải pháp, lựa chọn giải pháp, chế tạo - thử nghiệm và cuối cùng là chia sẻ, đánh giá để hoàn thiện sản phẩm.

TS Nguyễn Thị Thu Trang cho rằng nguyên tắc cốt lõi của STEM là học sinh phải được làm thật: thực hành, trải nghiệm, chế tạo hoặc cải tiến mô hình, thiết bị. Quá trình này luôn khuyến khích các em làm việc nhóm, phân công nhiệm vụ, đưa ra nhiều phương án giải quyết và coi thất bại là một phần tự nhiên của học tập.

Theo cô, giá trị của một bài học STEM không đo bằng sự hoàn hảo của mô hình hay thiết bị học sinh tạo ra, mà nằm ở chính hành trình các em trải qua.

Từ việc phân tích vấn đề, thử nghiệm ý tưởng, tranh luận trong nhóm cho đến những lần thất bại và điều chỉnh, mỗi bước đều rèn cho học sinh tư duy phản biện, khả năng hợp tác và kỹ năng giải quyết vấn đề.

Về điều kiện tổ chức, TS Nguyễn Thị Thu Trang cũng cho rằng bài học STEM không nhất thiết phải gắn với thiết bị đắt tiền. Ưu tiên những vật liệu, công cụ sẵn có và dễ tiếp cận giúp mọi trường, mọi lớp đều có thể triển khai.

Cô khuyến nghị các trường khai thác tối đa hệ sinh thái STEM từ phòng chức năng, thư viện, vườn trường đến các đối tác bên ngoài như doanh nghiệp, trường đại học để bài học vừa sâu về kiến thức, vừa giàu trải nghiệm thực tiễn.

Trong khi đó, TS Đặng Thị Thu Huệ - chuyên gia toán học, Viện Khoa học Giáo dục Việt Nam - nhấn mạnh rằng một bài học STEM không đơn thuần chỉ "thêm" yếu tố khoa học, công nghệ, kỹ thuật và toán vào nội dung giảng dạy, mà là một quá trình tái cấu trúc hoàn toàn cách dạy - học.

Cô gợi ý một bài học STEM bắt đầu từ một vấn đề thực tiễn gần gũi, đủ sức khơi gợi hứng thú của học sinh.

TS Đặng Thị Thu Huệ lưu ý điểm cốt lõi là sự dịch chuyển vai trò, từ giáo viên giảng - học sinh nghe, sang giáo viên là người thiết kế trải nghiệm và học sinh là nhân vật chính của hành trình giải quyết vấn đề.

Với giáo viên, việc xây dựng một kế hoạch bài dạy STEM đòi hỏi sự thay đổi tư duy soạn bài: từ chọn thử thách gọn, xác định tiêu chí sản phẩm, thiết kế tiến trình 5 hoạt động, đến tính toán vật liệu - thiết bị phù hợp.

Theo cô, khi một bài học STEM được thiết kế tốt, lớp học trở thành một câu chuyện hấp dẫn, với học sinh là nhân vật chính, vấn đề thực tiễn làm bối cảnh. Đây chính là bước chuyển từ dạy kiến thức sang tổ chức giải quyết vấn đề.