Chuyên gia chỉ cách đưa 1 triệu tiểu thương chợ truyền thống 'lên số'

Tiểu thương, hộ kinh doanh không chỉ học bán hàng qua mạng, mà còn phải học cách kinh doanh trong kỷ nguyên số, đó là minh bạch, chuyên nghiệp và hiệu quả hơn.

Trong bối cảnh thương mại điện tử bùng nổ và xu hướng thanh toán không tiền mặt lan rộng, chợ truyền thống Việt Nam đang đứng trước ngưỡng cửa chuyển mình.

Thách thức của 8.000 chợ truyền thống

Tại chương trình Edugame "Lên số - Lên đời" với chủ đề "Kỹ năng bán hàng online chuyên nghiệp" diễn ra chiều 8-10, bà Phạm Thanh Hương, chuyên viên chính Văn phòng Cục Thương mại điện tử và Kinh tế số (Bộ Công Thương), cho biết Việt Nam hiện có hơn 8.000 chợ truyền thống, trong đó khoảng 2.000 chợ quy mô lớn. 

Tuy nhiên, "chợ đang mất dần lợi thế cạnh tranh" trước làn sóng mua sắm trực tuyến.

Nguồn hàng tại nhiều chợ còn thiếu đổi mới, qua nhiều khâu trung gian, tỉ lệ hàng hóa nội địa thấp. Công đoạn đóng gói, nhãn mác chưa chuẩn hóa, chi phí logistics chưa tối ưu. Phần lớn giao dịch vẫn dựa vào tiền mặt hoặc quét mã QR cá nhân, trong khi người tiêu dùng ngày càng ưu tiên các phương thức thanh toán tiện lợi, bảo mật.

Thách thức lớn hơn đến từ sự thay đổi hành vi tiêu dùng, khi khách hàng trẻ mua sắm qua mạng, yêu cầu minh bạch, rõ nguồn gốc và tiện lợi. Trong khi đó, nhiều tiểu thương còn hạn chế kỹ năng số, thiếu kiến thức marketing và chưa quen quản lý bán hàng trực tuyến.

"Cơ sở hạ tầng của các chợ đã lạc hậu, còn năng lực kinh doanh của tiểu thương chưa bắt nhịp được với xu thế", bà Hương nói.

Tuy vậy, chợ truyền thống vẫn có những lợi thế mà sàn thương mại điện tử khó thay thế. Tiểu thương hiểu rõ gu tiêu dùng địa phương, có mối quan hệ thân thiết với khách hàng và biết cách tạo niềm tin qua tương tác trực tiếp, từ lời chào, cách tư vấn đến thương lượng giá.

Họ không phải đầu tư lớn vào công nghệ hay trả phí nền tảng, và có thể tận dụng sự đa dạng văn hóa địa phương để kết hợp du lịch, một hướng đi mới đầy tiềm năng.

"Điều quan trọng là giúp họ số hóa chính những giá trị truyền thống đó, đưa sự tin cậy, thân quen lên môi trường số," bà Hương nhấn mạnh.

Tại TP.HCM, Bộ Công Thương chính thức phát động Chương trình chuyển đổi số tiểu thương chợ truyền thống, đồng thời phát hành Sổ tay hướng dẫn chuyển đổi số tiểu thương chợ truyền thống.

Giai đoạn 2025 - 2030, chương trình hướng tới hỗ trợ các chợ và tuyến phố tại 34 tỉnh, thành phố, với mục tiêu 1 triệu tiểu thương đạt kết quả chuyển đổi số.

Các hoạt động bao gồm khảo sát nhu cầu, đào tạo kỹ năng số, triển khai giải pháp công nghệ, tổ chức phiên chợ chuyển đổi số, và xây dựng Cộng đồng chuyển đổi số tiểu thương Việt Nam tại địa chỉ congdong.tieuthuongvietnam.vn.

Tiểu thương được hỗ trợ đưa sản phẩm lên sàn thương mại điện tử, sử dụng hóa đơn điện tử, thanh toán không tiền mặt, quản lý bán hàng bằng phần mềm, và tham gia các khóa học kỹ năng số.

Ban quản lý chợ giữ vai trò điều phối, kết nối doanh nghiệp công nghệ, ngân hàng và cơ quan truyền thông; đồng thời huy động sinh viên, thanh niên am hiểu công nghệ hỗ trợ tiểu thương.

Nói về cách bán hàng qua livestream, KOC triệu view Ngọc Kem nhấn mạnh "kinh doanh online không phải là một sân chơi may mắn mà là một công thức có chiến lược, có kịch bản". 

Công cụ cho người bán mới

Theo Ngọc Kem, thành công trong bán hàng qua livestream không đến từ những chiêu trò ngắn hạn, mà nằm ở việc hiểu rõ tâm lý khách hàng và chuẩn bị kỹ lưỡng trước mỗi buổi phát sóng. Người bán cần xác định rõ tệp khách hàng mục tiêu, lựa chọn ngách sản phẩm phù hợp và nắm bắt xu hướng thị trường.

"Ví dụ, nếu bạn bán thời trang, hãy chọn một phong cách nhất định, đừng quá tham nhiều dòng sản phẩm. Khi khách hàng nghĩ đến đồ công sở, họ phải nhớ ngay đến thương hiệu của bạn", Ngọc Kem gợi ý.

Cốt lõi của một buổi livestream thành công, theo cô, nằm ở việc trả lời được ba câu hỏi trọng tâm xuyên suốt phiên phát sóng. 

Thứ nhất, "Tại sao khách hàng nên mua?". Đây là giai đoạn khơi gợi nhu cầu. "Một chiếc áo thun tưởng chừng ai cũng có, nhưng nếu bạn giúp khách thấy nó dễ phối đồ, bền, unisex, họ sẽ nảy sinh nhu cầu mới", Ngọc Kem chia sẻ.

Thứ hai, "Tại sao khách hàng nên mua của tôi?". Đây là lúc người bán phải so sánh thông minh để làm nổi bật sản phẩm. "Đừng chỉ nói sản phẩm mình tốt, hãy chỉ ra nó khác gì so với thị trường. Ví dụ, áo của tôi giữ dáng sau 10 lần giặt, đường kim mũi chỉ chắc chắn thì đó là giá trị thực tế", cô nói.

Thứ ba, "Tại sao khách hàng nên mua ngay bây giờ?". Đây là điểm chốt đơn quan trọng, đòi hỏi người bán phải tạo cảm giác cấp thiết và giá trị đặc biệt. "Không chỉ vì giảm giá, mà vì khách cảm nhận được họ đang có cơ hội mua sản phẩm chất lượng với trải nghiệm độc quyền", cô phân tích.

Đại diện doanh nghiệp công nghệ, ông Lê Sĩ Dũng - Shopee KOL Seller, chủ shop SHOPTIDO - chia sẻ rằng Shopee đang dẫn đầu thị trường thương mại điện tử Đông Nam Á, không chỉ về lượng truy cập mà còn ở thời gian người dùng gắn bó với nền tảng.

Từ năm 2015, Shopee liên tục phát triển các tính năng mới như Shopee Mall, Shopee Live, Shopee Video hay bán hàng toàn cầu (SIP), mở ra cơ hội xuất khẩu cho tiểu thương Việt Nam.

Đáng chú ý, nền tảng này đã ứng dụng trợ lý Chat AI, giúp phản hồi tự động mọi thắc mắc từ khách hàng, từ đơn hàng, thanh toán đến khiếu nại sau mua.

Theo ông Dũng, để bán hàng online hiệu quả, người bán cần lựa chọn sản phẩm có nhu cầu cao, nguồn hàng ổn định, rõ xuất xứ. Đầu tư kỹ hình ảnh, mô tả, và từ khóa để tăng khả năng hiển thị. Ngoài ra, người bán cần phải biết áp dụng chiến lược giá linh hoạt, đặc biệt trong các dịp sale lớn. Cuối cùng là sử dụng công cụ khuyến mãi, livestream (Shopee Live) hoặc video ngắn (Shopee Video) để tăng tương tác.

"Bán hàng online không đơn giản là đăng sản phẩm, mà là quản trị thương hiệu cá nhân và lòng tin số", ông Dũng nhấn mạnh. 

Nếu công nghệ giúp tiểu thương tiếp cận người mua, thì tài chính minh bạch là chìa khóa để tồn tại bền vững trong nền kinh tế số. Ông Nguyễn Danh Hưng - Giám đốc phát triển giải pháp thanh toán khách hàng doanh nghiệp vừa và nhỏ Ngân hàng Quốc tế (VIB) - nhận định thương mại điện tử đang mở ra "không gian kinh doanh không giới hạn", song yếu tố minh bạch tài chính là điều kiện tiên quyết để hộ kinh doanh phát triển bền vững.

Từ ngày 1-7-2025, các quy định mới về thương mại điện tử sẽ yêu cầu sàn và nền tảng mạng xã hội khấu trừ thuế tại nguồn, đồng thời chứng từ hóa đơn điện tử, kết nối máy tính tiền và dùng chữ ký số. "Tính minh bạch trong dòng tiền không còn là lựa chọn, mà là yêu cầu bắt buộc", ông Hưng nhấn mạnh.