Chuyên gia Australia nói về đề xuất có thể cứu hàng nghìn người Việt

Tôi là Tony Coffey, chuyên viên cấp cứu ngoại viện (paramedic) đến từ Australia. Suốt 30 năm công tác trong ngành, tôi đã chứng kiến hàng trăm nghìn trường hợp ngừng tim ngoài bệnh viện. Hơn một thập kỷ qua, tôi đồng hành cùng tổ chức Survival Skills Vietnam (SSVN), thực hiện các chương trình đào tạo sơ cấp cứu tại Việt Nam.

Tôi đặc biệt hoan nghênh đề xuất của PGS.TS Nguyễn Lân Hiếu, Giám đốc Bệnh viện Đại học Y Hà Nội, về việc trang bị máy sốc tim ngoài tự động AED (Automated External Defibrillator) tại các địa điểm công cộng.

Đây không chỉ là bước đi hợp lý, mà còn là cải tiến có thể cứu sống hàng nghìn người mỗi năm.

Máy sốc tim là “bình chữa cháy sinh học”

Việc so sánh máy AED với bình chữa cháy rất chính xác. Chúng ta đặt bình chữa cháy ở nơi dễ thấy, với hy vọng không bao giờ phải dùng đến. Nhưng khi có hỏa hoạn, nó trở thành thiết bị quyết định giữa an toàn và thảm họa.

Tương tự, AED là thiết bị không ai mong phải sử dụng, nhưng khi tim ngừng đập, nó là yếu tố duy nhất có thể phục hồi sự sống trong “thời gian vàng”.

Ngừng tim đột ngột có thể xảy ra bất cứ lúc nào, tại công viên, siêu thị, nhà ga, hay thậm chí là phòng làm việc. Khi đó, mỗi phút trôi qua, cơ hội sống sót của nạn nhân giảm đi 10%.

Ông Tony Coffey. Ảnh: NVCC.

Thống kê cho thấy não bắt đầu tổn thương sau 2-3 phút kể từ khi tim ngừng đập. Nếu được sốc điện trong 3-5 phút đầu tiên, tỷ lệ sống sót có thể lên đến 50-70%. Tuy nhiên, nếu phải chờ xe cứu thương, cơ hội sống sót giảm sút nghiêm trọng.

Chúng ta không thể để người dân tử vong chỉ vì máy sốc tim ngoài tự động không có sẵn tại hiện trường.

AED là thiết bị không ai mong phải sử dụng, nhưng khi tim ngừng đập, nó là yếu tố duy nhất có thể phục hồi sự sống trong “thời gian vàng”

Ông Tony Coffey, đồng sáng lập Survival Skills Vietnam

Tại Australia, máy sốc tim tự động được triển khai từ hơn 20 năm trước. Tôi đã tận mắt chứng kiến hiệu quả của thiết bị này, không chỉ trên cương vị chuyên viên cấp cứu, mà còn là giảng viên sơ cấp cứu. Chiếc máy này xuất hiện tại sân bay, nhà ga, trung tâm thương mại, trường học, nhà thi đấu, câu lạc bộ thể thao. Ngay cả ở văn phòng, nhà máy, chung cư và cả trong ôtô của người dân.

Nhiều gia đình trang bị AED tại nhà, vì ngừng tim có thể xảy ra ở người thân bất kỳ lúc nào.

Một trong những câu chuyện truyền cảm hứng nhất là trường hợp của nghệ sĩ Greg Page, thành viên nhóm nhạc thiếu nhi The Wiggles. Ông ngừng tim ngay trên sân khấu, được cứu sống nhờ một người biết hồi sinh tim phổi (CPR) và sử dụng AED. Sau đó, ông trở thành người vận động đặt AED ở mọi nơi công cộng tại Australia.

Việt Nam có đủ điều kiện để nhân rộng máy AED

AED là một phần không thể thiếu trong chuỗi “Chain of Survival”, mô hình cấp cứu chuẩn quốc tế gồm bốn bước:

Nếu thiếu AED tại hiện trường, bước sốc điện bị trì hoãn, giảm mạnh khả năng sống sót. Càng nhiều người được đào tạo CPR và biết dùng AED, càng nhiều sinh mạng được cứu kịp thời.

Tôi cho rằng, với hạ tầng ngày càng phát triển và tinh thần cộng đồng cao, Việt Nam hoàn toàn có thể triển khai mạng lưới AED hiệu quả. Nhưng có những yếu tố cần lưu ý:

Thứ nhất, AED cần được đặt ở những nơi có nguy cơ cao xảy ra ngừng tim và đông người qua lại, như sân bay, ga tàu, bến xe, trung tâm thương mại, siêu thị, sân vận động, khu vui chơi và các tòa nhà văn phòng, trường học.

Thiết bị nên được đặt trong hộp kính dễ thấy, dễ mở, giống như bình chữa cháy.

Người dân được hướng dẫn cách hồi sức tim phổi và sử dụng máy AED. Ảnh: Nguyễn Thuận.

Thứ hai, đơn vị triển khai cần tuyên truyền để người dân nhận biết AED là gì, biết cách sử dụng và đặc biệt là không sợ “làm sai”. AED được thiết kế cho người không chuyên, có hướng dẫn bằng giọng nói tiếng Việt và chỉ sốc điện khi thật sự cần thiết.

Thứ ba, máy AED rất bền, nhưng pin và miếng dán điện cực cần được kiểm tra thường xuyên. Cần có quy trình phân công rõ ràng ai chịu trách nhiệm bảo trì.

Tại Australia, chúng tôi có ứng dụng điện thoại định vị AED gần nhất. Điều này giúp tổng đài 115 hướng dẫn người dân tiếp cận AED nhanh nhất trong trường hợp khẩn cấp.

Nếu máy AED được bố trí ở nơi công cộng và người dân được đào tạo sơ cấp cứu, họ thực sự có cơ hội sống sót

Ông Tony Coffey, đồng sáng lập Survival Skills Vietnam

Cuối cùng, không ai có thể làm điều này một mình. Triển khai AED cộng đồng cần sự phối hợp giữa Chính phủ và Bộ Y tế để Đề ra chính sách, quy định và tiêu chuẩn. Chính quyền địa phương cũng cần phối hợp để lắp đặt tại công viên, nhà văn hóa, cơ sở công.

Đặc biệt, các doanh nghiệp tư nhân cũng cần chung tay để lắp máy AED tại trụ sở, nhà máy, theo chính sách an toàn lao động. Các tổ chức xã hội phụ trách đào tạo cộng đồng thực hành sơ cấp cứu.

Từ kinh nghiệm quốc tế, Việt Nam cần tránh ba sai lầm phổ biến, đầu tiên là AED bị đặt trong phòng khóa, tủ kín, không ai biết.

Thứ hai là nhiều người lo sốc điện sai cách, trong khi AED được thiết kế để ngăn sai sót. Cuối cùng là tâm lý đợi người khác hành động, cần đào tạo cộng đồng giúp tạo ra người tiên phong. Khi có người đầu tiên bước ra, những người khác sẽ làm theo.

Làm sao để người dân không do dự?

Từ kinh nghiệm triển khai máy sốc tim công cộng tại Australia, tôi rút ra ba yếu tố then chốt giúp thay đổi nhận thức và hành động của cộng đồng. Trước hết là truyền thông phải nhất quán, dễ hiểu, với thông điệp rõ ràng rằng: "Bạn không thể làm hại - máy sẽ hướng dẫn bạn".

Khi người dân hiểu rằng AED rất an toàn và có hướng dẫn bằng giọng nói từng bước, họ sẽ bớt lo sợ và sẵn sàng sử dụng.

Thứ hai là tổ chức tập huấn thực hành ngắn gọn, hiệu quả chỉ trong vài giờ, bất kỳ ai cũng có thể tự tin sử dụng AED nếu được hướng dẫn đúng cách.

Cuối cùng, việc tạo điều kiện cho người dân tiếp xúc trực tiếp với thiết bị là rất quan trọng, chỉ cần một lần nghe máy nói "gắn điện cực vào ngực nạn nhân", nỗi sợ ban đầu sẽ nhanh chóng biến mất.

Tôi mong các nhà hoạch định chính sách tại Việt Nam sẽ cân nhắc tận dụng cơ hội này để cứu sống thêm nhiều người. Ngừng tim có thể xảy ra bất ngờ với bất kỳ ai - từ người cha đang dắt con đi chơi, người mẹ đi chợ, đến đồng nghiệp ngay trong văn phòng.

Nếu máy AED được bố trí ở nơi công cộng và người dân được đào tạo sơ cấp cứu, họ thực sự có cơ hội sống sót. Đây không chỉ là câu chuyện của ngành y tế, mà là hành trình xây dựng một xã hội nơi ai cũng biết cách cứu người, nơi những người qua đường có thể trở thành người hùng trong tích tắc.