Chúng ta có đủ sức chống lại rủi ro an ninh mạng tương lai?

Quá trình số hóa thần tốc đang đẩy nhanh tốc độ tăng trưởng kinh tế và đổi mới xã hội Việt Nam, nhưng phát triển cũng đi kèm với các mối nguy.

"An ninh mạng đóng vai trò then chốt trong việc đảm bảo an toàn giao dịch, doanh nghiệp linh hoạt, bảo vệ hạ tầng và xã hội số được trao quyền", là nhận định của tiến sĩ (TS) Huo Chong Ling, giảng viên cấp cao ngành kỹ thuật phần mềm tại RMIT Việt Nam.

Tầm nhìn về một xã hội thông minh, an toàn 

Công nghệ số sẽ được tích hợp sâu rộng vào các thành phố lớn của Việt Nam, với giao thông, y tế, giáo dục và dịch vụ công vận hành thông qua các hệ thống kết nối chặt chẽ.

Tuy nhiên tấn công mạng có thể đánh sập không chỉ một trang web mà còn khiến cả một thành phố tê liệt, vô hiệu hóa hệ thống bệnh viện, rò rỉ hồ sơ y tế cá nhân, khoắng sạch tài khoản tiết kiệm hoặc đánh sập lưới điện.

Khi tiến sâu vào kỷ nguyên số, rủi ro sẽ càng đa dạng và ảnh hưởng đến nhiều người hơn. 

"Bảo vệ xã hội số với hàng triệu thiết bị kết nối qua internet sẽ là thách thức lâu dài", TS Sreenivas Tirumala, giảng viên cấp cao ngành công nghệ thông tin tại RMIT Việt Nam, nhận định. 

Ông cho rằng xã hội số tương lai cần được xây dựng trên nền tảng bảo mật vững chắc, sử dụng những công nghệ đầy hứa hẹn, như tường lửa ứng dụng AI giúp phát hiện sớm các mối đe dọa và giải pháp định danh số phi tập trung dựa trên blockchain. 

"Khi kẻ thủ ác dùng AI, chúng ta cần đối phó bằng các mô hình an ninh mạng ứng dụng AI vì chúng có khả năng tự động hóa, thích nghi và học hỏi từ dữ liệu lịch sử lẫn thời gian thực.

Nhờ đó, hạ tầng có thể tự phục hồi, ít nhất là một phần, khi bị tấn công từ bên ngoài", ông nói. 

TS Tirumala cũng nhấn mạnh vai trò nổi bật của điện toán lượng tử với khả năng giải quyết các bài toán phức tạp vượt xa giới hạn của máy tính hiện nay.

Nhưng nếu bị lạm dụng, điện toán lượng tử có thể phá vỡ nhiều thuật toán mã hóa đang sử dụng, khiến người dùng mất quyền truy cập vào dịch vụ y tế, tài chính hoặc các lớp bảo vệ thông tin cá nhân chỉ trong tích tắc. 

"Có thể dự đoán rằng đến năm 2050 hầu hết các công ty điện toán đám mây sẽ cung cấp dịch vụ điện toán lượng tử với phí đăng ký hợp lý. Vì vậy phát triển các phương pháp mã hóa dữ liệu phù hợp với tương lai là điều cấp thiết", ông nói.

"Đây cũng là thời điểm thích hợp để các trường đưa kiến thức cơ bản về điện toán lượng tử vào đào tạo an ninh mạng, giúp người học sẵn sàng với yêu cầu thực tế của tổ chức, doanh nghiệp". 

Chính sách và nguồn nhân lực phải đi trước

Dù công nghệ phát triển nhanh chóng, cả hai nhấn mạnh rằng con người và chính sách mới là yếu tố quyết định thành công.

"Để chống lại các mối nguy an ninh mạng, đặc biệt với hạ tầng trọng yếu, chúng ta cần tiêu chuẩn quốc gia về an ninh mạng để đảm bảo tính thống nhất và kiểm soát", TS Tirumala chia sẻ. 

Giáo dục vẫn là đòn bẩy dài hạn. Theo TS Ling, điểm yếu lớn nhất trong hạ tầng an ninh mạng Việt Nam hiện nay là thiếu nhân lực chuyên môn. 

Tính đến năm 2023, cả nước có chưa đến 4.000 chuyên gia trong lĩnh vực này, một con số mà ông cho là chưa đủ để đáp ứng

"Chiến lược an ninh mạng chỉ hiệu quả khi có nhân sự đủ năng lực đứng sau. Nếu thiếu chuyên gia giỏi thì dù có đầu tư lớn hay công nghệ tiên tiến đến đâu, các tổ chức cũng khó lòng chống đỡ được mối nguy ngày càng tinh vi".

Dẫu có những bước tiến đáng kể, như việc lọt vào nhóm các quốc gia bậc 1 trong Chỉ số An toàn thông tin mạng toàn cầu 2024 của Liên minh Viễn thông quốc tế (ITU), hành trình phía trước của Việt Nam vẫn còn dài. 

"Chúng ta đang đi đúng hướng, nhưng cần tăng tốc", TS Ling nhận định. "An ninh mạng không chỉ là lá chắn phòng vệ, mà còn là nền tảng để hiện thực hóa tương lai số mà Việt Nam đang hướng tới".