'Chữa bệnh' phát âm sai để giữ gìn sự trong sáng của tiếng Việt

Nhiều người dân các tỉnh phía Bắc phát âm sai giữa chữ "l" và "n" trong khi các tỉnh miền Trung sai dấu ngã và dấu hỏi. Một số vùng ở miền Tây lại sai chữ "g" và "r". Khắc phục chuyện này dễ hay khó?

Việc phát âm sai có trường hợp dẫn đến viết sai. Chữa được bệnh này cũng chính là góp phần quan trọng để giữ gìn sự trong sáng của tiếng Việt.

Tuổi Trẻ đã trao đổi với các giáo viên, nhà quản lý giáo dục, nhà khoa học về ngôn ngữ để tìm ra giải pháp trong chỉnh ngọng cho học sinh.

- PGS.TS HOÀNG DŨNG (giảng viên bộ môn ngôn ngữ, khoa ngữ văn Trường ĐH Sư phạm TP.HCM):

Bộ GD-ĐT cần phải chủ trì và làm việc này ngay

Phần đông mọi người đều tưởng rằng chỉnh ngôn ngữ trong giáo dục cũng giống như chỉnh trong y học.

Người ta thấy rằng viết sai dấu hỏi, ngã, "l", "n"... là do mình đọc không phân biệt được hỏi, ngã, "l", "n", "g" cuối... nên đầu tiên, người ta đi chỉnh lỗi bằng cách phải đọc phân biệt được, đọc cho đúng thì sẽ viết đúng. Nhưng theo tôi, về mặt khoa học điều đó là không đúng.

Phần đông người Việt Nam có thể nói sai ở chỗ này hoặc sai ở chỗ kia khi phát âm. Trong khi đó, vẫn có một tỉ lệ lớn những người viết đúng chính tả.

Viết đúng chính tả không nhất thiết phải qua giai đoạn chuyển âm bởi vì nếu bắt buộc phải qua giai đoạn chuyển âm đúng thì không thể giải thích được vì sao có người nói sai nhưng họ vẫn viết chính tả đúng.

So với viết đúng thì nói đúng sẽ khó thực hiện hơn. Chúng ta phải đặt vấn đề là việc chuyển âm cần thiết thực hiện vào khi nào? Theo tôi, đó là khi mà việc nói sai trở thành một rào cản cản trở hoạt động giao tiếp hoặc là một dấu chỉ để đánh dấu hạ thấp người khác.

Ví dụ như khi ai đó phát âm lẫn lộn giữa "l" và "n" thì bị người ta cười nhạo, đánh giá trong khi nhiều người phát âm "trời" thành "giời" thì người nghe lại không chê. Ở Nam Bộ, cũng có một số phát âm sai dẫn đến sự khó chịu trong giao tiếp.

Có những phát âm sai cần phải sửa và những phát âm sai không cần phải sửa. Việc chỉnh âm nên tập trung vào một số lỗi sai. Để làm điều này Bộ GD-ĐT cần ra chủ trương dựa trên những nghiên cứu và đặt hàng với các nhà khoa học.

Cũng cần bàn luận và gút lại những loại ngọng nào cần chỉnh khi nói và những loại ngọng nào cần chỉnh khi viết.

Chúng ta không mong các vấn đề này có thể giải quyết nhanh chóng được. Sau khi có chủ trương, ngành giáo dục sẽ tổ chức biên soạn riêng giáo trình dành cho các đối tượng bị phát âm sai do phương ngữ vùng miền.

Chữa bệnh nói ngọng, phát âm sai phải làm từng bước và kiên trì chứ không dễ nhưng về mặt khoa học tôi khẳng định việc này hoàn toàn có thể làm được.

Bộ GD-ĐT phải chọn những lỗi phát âm gây cản trở trong giao tiếp để sửa chữa đầu tiên. Những phát âm như là dấu hiệu của tiếng địa phương thì không cần phải sửa mà cần tập trung vào giải quyết vấn đề chính tả.

- Cô NGUYỄN SONG THANH THỦY (giáo viên Trường tiểu học Phú Thọ, phường Phú Thọ, TP.HCM):

"Muốn trò nói đúng, cô giáo phải nói chuẩn"

Hiện nay vẫn còn tình trạng học sinh phát âm sai dẫn đến viết sai hoặc viết sai chính tả như "r" thành "g", thiếu các âm cuối. Ở bậc tiểu học hiện nay việc rèn chính tả cho học sinh được thực hiện ở tất cả các bộ môn trong đó có tiếng Việt và tập làm văn. Việc sửa chính tả cho học sinh có thể nói dễ hơn rèn phát âm.

Chúng tôi rèn phát âm cho học sinh bằng cách trước tiên giáo viên phải phát âm chuẩn, sau đó sẽ luyện cho các em trong giờ luyện đọc. Ở giờ luyện đọc, chúng tôi cho học sinh đọc những âm dễ lẫn lộn để các em nhớ chính xác, nhớ lâu và thành thói quen phát âm chuẩn.

Trong lớp, tôi cũng đưa ra quy ước khi phát hiện bạn mình nói sai thì bạn khác phải nhắc để phát âm cho chuẩn. Tôi cũng chú ý đến việc phát âm của học sinh trong tất cả các hoạt động tập thể để các em nói chuẩn.

Tôi cũng cho rằng giáo viên cần phát âm chuẩn đọc và viết đúng chính tả để vừa có thể sửa lỗi cho học sinh vừa có thể ảnh hưởng đến khả năng phát âm của học sinh tốt nhất.

- Cô NGUYỄN THỊ KIM HƯƠNG (Hiệu trưởng Trường tiểu học Phú Thọ, phường Phú Thọ, TP.HCM):

Trường học là nơi có thể chỉnh lỗi phát âm cho học sinh

Tại trường chúng tôi, việc học sinh nói sai, phát âm sai do phương ngữ vẫn còn nhiều. Một số em nói sai dễ dẫn đến viết sai, nhầm lẫn trong viết hoặc nói "r" thành "g" và những lỗi sai do phương ngữ của người Nam Bộ...

Vì thế nhà trường có giải pháp đối với vấn đề chỉnh âm và kiểm tra chính tả cho học sinh. Cụ thể, đầu năm học này chúng tôi mời chuyên gia về phương pháp dạy học đến tập huấn cho toàn bộ giáo viên của nhà trường.

Qua những buổi tập huấn, giáo viên sẽ ứng dụng được trong tất cả các môn học nhằm nâng cao khả năng phát âm, học sinh sẽ dễ dàng hơn trong viết đúng chính tả.

Việc chỉnh phát âm đúng cho học sinh là trách nhiệm của nhà trường. Giữ gìn sự trong sáng của tiếng Việt cũng như yêu cầu viết đúng, phát âm tròn rõ chữ là yêu cầu cơ bản về kỹ năng để học sinh sau này có thể tham gia thị trường lao động một cách tốt nhất.

- Cô TRẦN THỊ CHI HUỆ (cựu giáo viên Trường THCS Vĩnh Mỹ B (xã Vĩnh Mỹ, tỉnh Cà Mau):

Cần sự chung tay của thầy cô giáo và phụ huynh

Học sinh nói không đúng, viết sai thì phải hướng dẫn từ cái nghĩa. Mình cắt nghĩa từ để các em hiểu, khi đã hiểu thì mới viết đúng. Nếu học sinh nói sai, tôi sửa ngay và bắt đọc lại cho đúng, chuẩn. Lớp nhỏ thì thầy cô giáo còn phải rèn cả dấu hỏi, dấu ngã. Lớp lớn thì tập trung vào nghĩa, rồi rèn cho các em đọc đúng.

Hằng ngày, tôi kiên trì sửa cho học sinh, nhờ vậy các em dần nói và viết đúng. Đã là thầy cô giáo thì phải chuẩn, nếu chưa chuẩn thì phải luyện. Nhất là giáo viên dạy ngữ văn, lời nói cần chính xác để làm gương cho học sinh.

Khoảng năm 2008 trở về trước, trong chương trình có tiết luyện tập tiếng Việt. Ở tỉnh Bạc Liêu cũ, Sở GD-ĐT còn biên soạn sách ngữ văn địa phương, trong đó có nhiều từ ngữ đặc trưng vùng miền. Đây là cơ sở rất tốt để rèn phát âm cho học sinh.

Giờ tiết học đó không còn, tôi phải lồng ghép vào bài dạy. Nhờ vậy, phần lớn học sinh lớp tôi đều phát âm đúng "g" và "r". Một số em còn lẫn lộn thì chỉ khoảng một học kỳ là rèn lại được. Vấn đề là thầy cô giáo có chú tâm hay không. Nếu bỏ qua, học sinh dễ mắc lỗi lặp đi lặp lại".