Chủ nhiệm Ủy ban của Quốc hội: Người dân ngồi trên mỏ vàng rất lớn nhưng lại là nơi nghèo nhất

Bà Nguyễn Thanh Hải, Chủ nhiệm Ủy ban Công tác đại biểu của Quốc hội, dẫn thực tế như tại Võ Nhai, Thái Nguyên có mỏ vàng rất lớn, song người dân ở đây lại có câu “ngồi trên mỏ vàng nhưng là nơi nghèo nhất”.

Chiều 14-10, Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho ý kiến về dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Địa chất và Khoáng sản.

Tại sao giá cát lên cao thế mà người ta vẫn lao vào đấu giá?

Quyền Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Trần Đức Thắng cho hay dự luật đưa ra 5 nhóm chính sách sửa đổi, bổ sung.

Trong đó dự thảo sửa đổi, bổ sung quy định trong cấp phép hoạt động khoáng sản nhóm III, nhóm IV để cung cấp vật liệu xây dựng cho dự án đầu tư công; dự án đầu tư thực hiện theo phương thức đối tác công tư (PPP).

Các công trình, dự án trọng điểm, quan trọng quốc gia; công trình, dự án phát triển kinh tế - xã hội thuộc thẩm quyền chấp thuận, quyết định chủ trương đầu tư của chính quyền địa phương; công trình xây dựng khẩn cấp, nhiệm vụ cấp bách; dự án, công trình phòng, chống thiên tai…

Sửa đổi, bổ sung một số nội dung liên quan đến tiêu chí khoanh định khu vực không đấu giá quyền khai thác khoáng sản để bảo đảm nguyên liệu, vật liệu cho các công trình, dự án cụ thể.

Ngoài ra cho phép cơ quan quản lý nhà nước cấp giấy phép thăm dò xuống sâu, mở rộng đối với tổ chức, cá nhân đang khai thác khoáng sản hợp pháp mà không phải điều chỉnh, bổ sung quy hoạch khoáng sản trước khi cấp giấy phép thăm dò.

Căn cứ theo kết quả thăm dò khoáng sản, cơ quan quản lý quy hoạch khoáng sản cập nhật, bổ sung vào quy hoạch khoáng sản làm cơ sở quản lý hoạt động khoáng sản.

Một nội dung khác, dự thảo bổ sung 1 chương riêng quy định về quản lý đất hiếm như về chiến lược quốc gia về đất hiếm; quy định về dự trữ khoáng sản và bảo vệ khoáng sản đất hiếm; quy định về hoạt động thăm dò, khai thác khoáng sản đất hiếm...

Nêu ý kiến sau đó, Phó chủ tịch Quốc hội Nguyễn Đức Hải nêu tình trạng giá vật liệu xây dựng ở nhiều nơi hiện rất cao, kéo theo hiệu ứng giá của các vật liệu khác, ảnh hưởng đến các công trình. Hay có những cuộc đấu giá mỏ khoáng sản xuyên đêm, giá cao bất thường…

Do đó ông cho rằng cần nhấn mạnh vai trò quản lý, cũng như thiết kế các quy định ở trong luật này và một số luật liên quan để xử lý phù hợp.

"Tại sao cát lên cao thế mà người ta vẫn lao vào đấu giá, trả giá lên rất cao? Do việc khảo sát đánh giá trữ lượng không chính xác, quản lý không tốt, nên người ta đấu giá 1 nhưng có thể khai thác lên 2, 3, chứ không thể giá cao bất hợp lý mà có lời được.

Mỏ có 300.000m³ nhưng thực tế có thể 600.000 đến 1 triệu m³, sau đấu giá quản lý không chặt nên người ta khai thác bù? Nếu không xử lý được tình trạng này sẽ không bình ổn được giá và đây là vấn đề rất quan trọng trong công nghiệp xây dựng", ông Nguyễn Đức Hải đặt vấn đề.

Ông đề nghị quan tâm rà soát, quản lý, xử lý, trong đó dù tạo điều kiện về thủ tục nhưng phải quản lý được, tránh gây thất thoát, lãng phí, tiêu cực.

Quản lý đất hiếm phải quản lý bằng cơ chế đặc biệt

Đề cập đất hiếm, Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật và Tư pháp Hoàng Thanh Tùng cho biết dự thảo đang thiết kế 1 chương quy định riêng.

Song ông cho rằng nên có chương riêng về khoáng sản chiến lược, trong đó có đất hiếm để vừa đảm bảo yêu cầu về khung pháp lý thể chế hóa chủ trương của Đảng, có tính bao quát và giao Chính phủ quy định với từng loại khoáng sản chiến lược.

Từng công tác ở Thái Nguyên - địa phương có nhiều mỏ khoáng sản, Chủ nhiệm Ủy ban Công tác đại biểu Nguyễn Thanh Hải băn khoăn về việc đấu giá mỏ đẩy giá lên rất cao, trong khi doanh nghiệp hoạt động phải dựa trên lợi nhuận.

"Bây giờ trữ lượng là 10, đấu giá lên 20 nhưng thực tế họ ngầm thấy trữ lượng 100 nên sau này khai thác lên 30, 40 vẫn thắng. Từ thực tiễn thấy rằng việc đánh giá trữ lượng là hết sức quan trọng", bà nói và lưu ý công tác bảo vệ môi trường, hoàn thổ sau khai thác.

Bên cạnh đó, bà cho rằng dự luật cần quan tâm hơn chia sẻ lợi ích với địa phương và cộng đồng nơi có khoáng sản.

"Như Võ Nhai ở Thái Nguyên có mỏ vàng rất lớn, song người dân Võ Nhai có câu: Ngồi trên mỏ vàng nhưng lại là nơi nghèo nhất", bà Hải nêu thêm.

Giải trình tại phiên họp, quyền Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Trần Đức Thắng nhấn mạnh sẽ tiếp tục phối hợp rà soát, nghiên cứu để hoàn thiện quy định.

Phó thủ tướng Trần Hồng Hà nêu rõ sửa luật lần này chủ yếu tập trung vào các dự án đầu tư công như đường cao tốc, công trình Trung ương và địa phương và phạm vi rõ ràng liên quan nguyên vật liệu nhóm III, nhóm IV.

Các quy định tạo sự linh hoạt nhưng phải kiểm soát quyền lực, bảo vệ môi trường, tránh trục lợi, rõ trách nhiệm sau khi phân cấp, phân quyền.

Về khoáng sản chiến lược như đất hiếm, Phó thủ tướng cho rằng phải quản lý bằng cơ chế đặc biệt, phải có chiến lược, từ khâu điều tra, thăm dò, khai thác, chế biến, cần có chế định và không phân cấp cho địa phương.