Chiến lược 'tự cởi trói' về quốc phòng của Thụy Sĩ

Chính phủ Thụy Sĩ hôm 5.11 quyết định gia nhập chương trình huấn luyện và mua sắm chung các hệ thống tác chiến điện tử do Đức và Hà Lan thiết lập.

Thông cáo báo chí sau cuộc họp định kỳ ngày 5.11 của Chính phủ Thụy Sĩ (hay Hội đồng Liên bang theo cách gọi địa phương) nêu rằng việc gia nhập chương trình có tên gọi "Biên bản ghi nhớ SAWFISH" này "cho phép Thụy Sĩ tham gia vào các chương trình mua sắm chung và hưởng lợi từ việc trao đổi thông tin với hai quốc gia chủ trì (Đức và Hà Lan) cũng như từ kinh nghiệm mà họ đã tích lũy được liên quan đến tác chiến điện tử".

Thông cáo cũng cho hay chương trình SAWFISH giữa Đức và Hà Lan cho phép các quốc gia đối tác khác tham gia, và Đan Mạch cũng đang có ý định gia nhập.

Tự cởi trói

Là một quốc gia trung lập về chính trị và đối ngoại quốc tế, không tham gia Tổ chức Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương (NATO) cũng như Liên minh châu Âu (EU), Thụy Sĩ chịu nhiều ràng buộc và hạn chế về hoạt động an ninh quốc phòng.

Việc tham gia SAWFISH vì thế có thể được hiểu là chiến lược tự cởi trói, chủ động cải thiện quan hệ và tận dụng sức mạnh của các quốc gia láng giềng trong bối cảnh địa chính trị và an ninh thế giới diễn biến đầy bất lợi cho Thụy Sĩ và châu Âu nói chung.

Trong cuộc gặp gỡ báo chí quốc tế thường niên hôm 3.11.2025 tại thủ đô Bern, Tổng thống Thụy Sĩ Karine Keller-Sutter phát biểu: "Châu Âu đang tăng cường quốc phòng và Thụy Sĩ cũng sẽ làm tương tự. Cụ thể, mức trần chi tiêu cho quân sự sẽ được nâng lên đến 1% GDP vào năm 2032. Nghĩa là con số này sẽ tương đương khoảng 10 tỉ CHF (gần 12,5 tỉ USD) mỗi năm, với mức tăng 8%/năm từ nay đến đó".

Trả lời câu hỏi của phóng viên Thanh Niên rằng ngân sách tăng đó có dự tính được phân bổ vào việc đầu tư cho ngành công nghiệp quốc phòng để tăng cường năng lực tự chủ về khí tài cũng như để xuất khẩu hay không, bà Keller-Sutter đáp: "Không, chúng tôi không đầu tư vào các doanh nghiệp quốc phòng. Chúng tôi không có chính sách đầu tư vào công nghiệp. Trước đây Thụy Sĩ có khá nhiều doanh nghiệp chế tạo khí tài quân sự. Nhưng rồi, kinh doanh đình đốn khắp châu Âu, trong nhiều năm không có ai mua vũ khí cả. Vì vậy, ngày này khi cần mua khí tài, chúng tôi có mua từ vài doanh nghiệp nhỏ của Thụy Sĩ, còn lại là từ Mỹ như máy bay F-35, xe quân sự, hệ thống phòng không Patriot, và từ châu Âu".

Trước đây, Thụy Sĩ là quốc gia cung cấp nhiều thiết bị quân sự cho Đức và các nước châu Âu khác. Tuy nhiên, cuộc xung đột ở Ukraine khiến Thụy Sĩ mất lòng nhiều đối tác châu Âu như Đức, Hà Lan, Tây Ban Nha, Đan Mạch…

Lý do là Đạo luật Khí tài Chiến tranh (War Materiel Act - WMA) năm 1996 của Thụy Sĩ không cho phép khí tài Thụy Sĩ đang sở hữu, đã bán cho hoặc mua từ nước ngoài, được chuyển đến quốc gia đang có xung đột là Ukraine.

Dư luận cũng như Chính phủ Thụy Sĩ đã có ý định trình quốc hội đề xuất sửa đổi WMA, nhằm giảm bớt các ràng buộc vốn hạn chế nước này tham gia nhiều hơn trong hoạt động thương mại và các khuôn khổ an ninh trong khu vực và trên thế giới.

Thụy Sĩ tham gia SAWFISH như thế nào?

Theo thông cáo ngày 5.11, các hệ thống tác chiến điện tử (EW) cho phép quốc gia vận hành sử dụng phổ điện từ để thực hiện các hoạt động tác chiến và phòng thủ cho nhu cầu riêng của mình, đồng thời ngăn chặn kẻ thù sử dụng phổ này.

Mục tiêu của EW rất đa dạng, từ thu thập thông tin và gây nhiễu sóng phát thanh của đối phương đến "ngụy trang" người dùng trong không gian điện từ. EW bao gồm ba lĩnh vực phụ: tấn công điện tử (EA), bảo vệ điện tử (EP) và hỗ trợ điện tử (ES).

"EW đã trở thành một yếu tố thiết yếu trong chiến tranh vũ trang phối hợp. Ở cấp độ chiến thuật, nó mang lại lợi thế tác chiến quyết định", bản thông cáo viết.

Chương trình SAWFISH cho phép Thụy Sĩ quyết định dự án nào họ muốn tham gia theo từng trường hợp cụ thể.

Nhằm đảm bảo tính trung lập của Thụy Sĩ, thỏa thuận hợp tác cũng quy định Thụy Sĩ có thể rút khỏi chương trình bất cứ lúc nào nếu bất kỳ thành viên nào của chương trình tham gia vào một cuộc xung đột vũ trang.

Nếu lựa chọn mua sắm chung, Thụy Sĩ có thể được hưởng lợi do yếu tố lợi thế kinh nhờ quy mô giúp giá mua khí tài giảm xuống.

Ngoài ra, với kiến trúc mở và các giải pháp theo mô-đun do Hà Lan khởi xướng, SAWFISH sẽ tạo cơ hội cho các doanh nghiệp của Thụy Sĩ tham gia các dự án mua sắm mô-đun hoặc cung cấp dịch vụ tích hợp cho các mô-đun này.

Hợp tác có thể được mở rộng sang lĩnh vực hậu cần và đào tạo chung.

Thụy Sĩ cũng có thể hưởng lợi từ việc trao đổi thông tin và kinh nghiệm với Hà Lan, Đức và Đan Mạch (nếu nước này cũng tham gia) và được về hỗ trợ tác chiến điện tử.

"Việc tham gia chương trình này là một bước tiến tới việc tăng cường hợp tác vũ trang với các nước châu Âu, phù hợp với các mục tiêu chiến lược của Hội đồng Liên bang", thông cáo khẳng định.