Chiếc xe limousine huyền thoại trong lễ duyệt binh 2/9/1975 - Báo VnExpress

Lễ duyệt binh kỷ niệm 30 năm Quốc khánh năm 1975 là lần đầu tiên cả nước cùng mừng ngày độc lập trong hòa bình, 4 tháng sau khi cuộc kháng chiến chống Mỹ kết thúc. Trong sự kiện này, chở các vị tướng lĩnh tiến qua lễ đài, trong đó có Đại tướng Võ Nguyên Giáp là chiếc xe mui trần ZIS-110B.

ZIS-110 được Liên Xô phát triển ngay sau Thế chiến II, thuộc dòng limousine hạng sang (full-size luxury limousine), sản xuất dành riêng cho lãnh đạo cấp cao và các sự kiện nghi lễ. Xe lấy cảm hứng từ dòng Packard Super Eight của Mỹ, nhưng được chế tạo gần như thủ công hoàn toàn, với số lượng rất ít tại khu liên hợp nhà máy ZIS (Zavod imeni Stalin - Nhà máy mang tên Stalin), nằm bên sông Moskva, có thể nhìn thấy từ Điện Kremlin.

Vào 1945, 5 nguyên mẫu (prototype) của ZIS-110 được hoàn thành. Mẫu xe được chế tạo với nhiều phiên bản, bao gồm sedan 4 cửa, limousine kéo dài, mui trần (110B), limousine bọc thép (ZIS-115), và xe cứu thương (110A). Việc sản xuất kết thúc vào năm 1958, với tổng cộng 2.089 chiếc được chế tạo.

Tại Việt Nam, mẫu xe chở các vị tướng ở Quảng trường Ba Đình vào 2/9/1975 là bản mui trần 110B, được sản xuất từ 1947-1958. Ngoài ra, theo Khu Di tích Chủ tịch Hồ Chí Minh tại Phủ Chủ tịch, Việt Nam từng tiếp nhận hai phiên bản bọc thép ZIS-115 từ Liên Xô vào năm 1954. Một chiếc ZIS-115 biển số HN481 được trưng bày tại Khu Di tích Chủ tịch Hồ Chí Minh, chiếc ZIS-115 biển số HN707 còn lại trưng bày tại Bảo tàng Lịch sử Quốc gia.

Phiên bản ZiS-110B mang đậm dấu ấn của những mẫu xe Mỹ thập niên 1940, kết hợp phong cách mạnh mẽ của Cadillac, sự sang trọng của Packard và các chi tiết lấy cảm hứng từ Buick. Xe dài khoảng 6 mét, phần đầu kéo dài với lưới tản nhiệt dựng đứng, hốc bánh xe loe rộng, được nhấn mạnh bằng các gân mạ chrome xếp ngang dày dặn, cùng cản trước mang phong cách Cadillac uy lực. Lốp của hãng Firestone viền trắng bản rộng, lắp trên mâm thép có ốp nắp chụp.

"Trái tim" ZiS-110B là động cơ xăng 8 xi-lanh thẳng hàng dung tích 6 lít, công suất 140 mã lực, hộp số tay 3 cấp kết hợp với hệ dẫn động cầu sau, giúp xe đạt tốc độ tối đa hơn 140 km/h. Hệ thống phanh tang trống thủy lực trên cả 4 bánh, treo trước độc lập lò xo cuộn, treo sau cầu cứng, giúp xe vận hành chắc chắn, phù hợp cả cho những chuyến đi xa và diễu hành nghi lễ. Hiệu năng của ZiS-110B được cho rất ấn tượng thời bấy giờ.

Khoang nội thất được hoàn thiện tỉ mỉ với ốp gỗ, vô-lăng nhựa màu kem đồng bộ bảng đồng hồ, ghế bọc da cùng nhiều chi tiết phục vụ giới lãnh đạo, như lỗ thoát khí sưởi ở lưng ghế trước để giữ ấm phần chân cho hành khách hàng ghế sau, tay vịn mạ chrome ở lưng ghế trước có thể tháo rời, ghế phụ gập (jump seat) dành cho cận vệ.

ZIS-110 được xem là một trong những chiếc limousine biểu tượng của Liên Xô, và có giá trị sưu tầm với giới đam mê xe cổ hiện nay.

Hồ Tân