Chỉ đeo kính gọng, trẻ cận thị bỏ lỡ kiểm soát sớm

"Thói quen lâu năm trong cộng đồng và sự thiếu cập nhật kiến thức khiến nhiều phụ huynh chưa nhận thức đầy đủ nguy cơ tiến triển nặng và biến chứng của cận thị", cử nhân khúc xạ Trang Sĩ Tín, Bệnh viện Mắt Sài Gòn Ngô Gia Tự, nói tại hội nghị khoa học kỹ thuật Tập đoàn Y Khoa Sài Gòn ngày 20/9.

Khảo sát tại bệnh viện trên 200 phụ huynh có con từ 4 đến 16 tuổi đến khám cận thị, cho thấy 20% vẫn giữ quan niệm "chỉ cần đeo kính gọng như người lớn". Thực tế, kính gọng chỉ giúp nhìn rõ chứ không ngăn được độ cận tăng, không phải là biện pháp kiểm soát tiến triển cận thị. Quan niệm này khiến nhiều phụ huynh ngần ngại tìm hiểu những phương pháp kiểm soát cận thị khác cho con.

Nguyên nhân phổ biến nhất khiến phụ huynh không tìm đến các giải pháp kiểm soát là thiếu kiến thức, chưa tiếp cận được thông tin khoa học chính thống (chiếm 40%). Ngoài ra, một số người bày tỏ lo ngại về hiệu quả hoặc nguy cơ rủi ro khi áp dụng các phương pháp kiểm soát cận thị như thuốc nhỏ mắt, kính áp tròng hay can thiệp quang học. Chi phí điều trị tuy không phải nguyên nhân chính, song vẫn là rào cản nhất định, đặc biệt với các phương pháp như Ortho-K hay kính kiểm soát cận thị.

Trên thế giới, cận thị ngày càng phổ biến, dự báo đến năm 2050 có khoảng 50% dân số mắc, trong đó gần một tỷ người bị cận nặng. Tại Việt Nam, ước tính có 6,7 triệu trẻ em bị cận (khoảng 30%), song tỷ lệ áp dụng biện pháp kiểm soát mới chỉ dưới 2%.

Cận thị thường tiến triển nhanh trong giai đoạn 4-16 tuổi. Không ít trẻ 8-10 tuổi đã cận 2 diop, nếu tăng khoảng một diop mỗi năm, đến 18 tuổi có thể vượt 10 diop, kéo theo nguy cơ biến chứng nặng như thoái hóa võng mạc, bong võng mạc hay glaucoma. Từ 18 tuổi trở lên, bệnh nhân có thể phẫu thuật khúc xạ, nhưng độ cận quá cao hoặc mắt chưa ổn định sẽ làm giảm khả năng can thiệp bằng laser, thậm chí không đủ điều kiện phẫu thuật.

Khác với việc chỉ đeo kính gọng, kiểm soát cận thị hướng đến làm chậm sự dài ra bất thường của trục nhãn cầu - yếu tố gốc rễ gây cận thị nặng. Bác sĩ sẽ xây dựng phác đồ cá nhân hóa cho từng trẻ dựa trên độ cận, tốc độ tiến triển, các chỉ số sinh trắc học và yếu tố lối sống, di truyền. Các phương pháp hiện nay gồm kính áp tròng định hình giác mạc ban đêm (Ortho-K), tròng kính chuyên biệt, thuốc nhỏ atropine liều thấp hoặc chương trình huấn luyện thị giác.

Các nguyên nhân gây cận thị thường không rõ ràng, song yếu tố ảnh hưởng nhiều nhất là thời gian hoạt động của mắt quá nhiều, tiếp xúc quá nhiều với thiết bị điện tử, ánh sáng làm việc không đủ, ít hoạt động ngoài trời để tiếp xúc với ánh sáng tự nhiên, tư thế ngồi không đúng, đọc ở khoảng cách quá gần... Một số trường hợp trẻ cận thị sớm có thể do di truyền.

Phụ huynh nên hướng dẫn trẻ hạn chế thời gian sử dụng thiết bị điện tử, ngồi học đúng tư thế và giữ khoảng cách hợp lý với sách vở. Cần đảm bảo ánh sáng khi học, tránh đọc trong bóng tối và khuyến khích trẻ tham gia các hoạt động ngoài trời để mắt được thư giãn, nhìn xa. Chế độ ăn uống cũng quan trọng, nên bổ sung các dưỡng chất tốt cho mắt như vitamin A, C, E và kẽm.

Để giảm mỏi mắt, trẻ cần luân phiên giữa hoạt động nhìn gần và nhìn xa, không duy trì nhìn gần quá lâu. Có thể áp dụng nguyên tắc 20-20-20, tức sau mỗi 20 phút học tập hoặc dùng thiết bị, cho mắt nghỉ bằng cách nhìn ra xa 20 feet (6 m) trong 20 giây, hoặc nhắm mắt thư giãn nếu không gian hạn chế.

Lê Phương