Chăm sóc và điều trị sẹo lồi tại nhà bằng các sản phẩm dược mỹ phẩm

Bài viết được tham vấn y khoa từ Bác sĩ Chuyên khoa II Da liễu Nguyễn Lê Trà Mi, giảng viên Trường Đại học Y dược TP.HCM.

Sẹo lồi là gì?

Sẹo lồi là tình trạng tăng sinh quá mức mô sợi sau chấn thương da như phẫu thuật, bỏng, trầy xước, viêm da hoặc mụn trứng cá, hoặc có thể xảy ra tự phát. Cơ chế hình thành sẹo lồi do rối loạn quá trình lành thương, trong đó các nguyên bào sợi sản xuất quá mức collagen, dẫn đến mô sẹo phát triển quá mức cả về độ dày lẫn diện tích, vượt ra ngoài ranh giới của vết thương ban đầu. Sẹo lồi thường có màu hồng hoặc đỏ sậm, bề mặt nhẵn bóng, gồ cao hơn da lành, cứng, đôi khi gây ngứa hoặc đau.

Một số vùng da như ngực, vai, lưng, dái tai, cằm và đầu gối có nguy cơ cao hình thành sẹo lồi do đặc tính da căng hoặc dễ chấn thương. Những người có cơ địa sẹo lồi hoặc có người thân bị sẹo lồi cũng dễ gặp phải tình trạng này hơn.

Sẹo lồi không chỉ gây mất thẩm mỹ mà còn ảnh hưởng đến tâm lý, chất lượng cuộc sống và đôi khi cả chức năng vận động. Mặc dù các biện pháp điều trị chuyên sâu như tiêm thuốc, laser hay phẫu thuật mang lại hiệu quả rõ rệt, nhưng việc chăm sóc sẹo tại nhà bằng các sản phẩm dược mỹ phẩm đóng vai trò quan trọng, đặc biệt trong giai đoạn sớm hoặc điều trị duy trì.

Một trường hợp cần phân biệt với sẹo lồi là sẹo phì đại. Sự khác nhau cơ bản là sẹo phì đại thường giới hạn trong bờ vết thương ban đầu, triệu chứng có thể ngứa nhẹ và ít khi đau, sẹo tự cải thiện dần theo thời gian.

Có những phương pháp điều trị sẹo lồi nào?

Sẹo lồi có thể được điều trị bằng nhiều phương pháp, tùy theo mức độ và vị trí sẹo. Phổ biến nhất là sử dụng các chế phẩm tại nhà. Với sẹo dày, bác sĩ có thể chỉ định tiêm corticosteroid, 5-FU hoặc botulinum toxin A để ức chế sự tăng sinh mô xơ. Ngoài ra, laser mạch máu có thể được sử dụng để làm giảm lưu lượng máu trong sẹo, từ đó giảm độ đậm màu của sẹo và giảm triệu chứng ngứa. Các biện pháp khác có thể được sử dụng như laser phân đoạn, phẫu đông, xạ trị và phẫu thuật.

Các hoạt chất bôi tại chỗ có hiệu quả trong sẹo lồi

1. Silicone (dạng gel hoặc miếng dán)

Silicone là hoạt chất được khuyến cáo hàng đầu trong điều trị và dự phòng sẹo lồi. Dưới dạng gel hoặc miếng dán, silicone hoạt động như một hàng rào bán thấm giúp duy trì độ ẩm lý tưởng cho vùng da tổn thương, giảm mất nước qua biểu bì, từ đó làm chậm quá trình tăng sinh nguyên bào sợi và tổng hợp collagen quá mức. Ngoài ra, silicone còn giúp làm mềm mô sẹo, giảm đỏ, giảm ngứa và cải thiện tính đàn hồi của da. Đặc biệt, ở dạng miếng dán silicone, áp lực có vai trò kích thích thụ thể cơ học giúp điều hòa sản xuất chất nền ngoại nào, đồng thời gây thiếu máu cục bộ dẫn đến thoái hóa collagen, thay đổi hoạt động nguyên bào sợi và kích thích giải phóng các chất điều hòa quá trình sản xuất collagen.

Nhiều nghiên cứu lâm sàng cho thấy, sử dụng gel silicone hoặc miếng dán silicone từ 12–24 giờ mỗi ngày trong tối thiểu 3 tháng giúp làm phẳng, làm mềm và giảm đỏ rõ rệt sẹo lồi.

2. Vitamin C

Vitamin C là chất chống oxy hóa mạnh, đóng vai trò trong tất cả các giai đoạn lành thương:

3. Hyaluronic Acid

HA là hoạt chất dưỡng ẩm phổ biến trong nhiều vấn đề da liễu và thẩm mỹ. Trong giai đoạn sớm của lành thương, môi trường ẩm giúp các tế bào thượng bì di chuyển nhanh hơn, kích thích tân tạo mô và giảm nguy cơ hình thành sẹo. Ở giai đoạn trưởng thành của mô sẹo, duy trì độ ẩm thích hợp giúp làm mềm mô xơ, giảm co kéo và hạn chế cảm giác căng tức, khó chịu.

4. Các yếu tố tăng trưởng

Các sản phẩm chứa yếu tố tăng trưởng như EGF (Epidermal Growth Factor) hoặc FGF (Fibroblast Growth Factor) giúp kích thích tái tạo tế bào da, thúc đẩy sự phục hồi mô và điều hòa quá trình tổng hợp collagen. Những thành phần này thường được dùng ở giai đoạn đầu, sau khi vết thương đã lành bề mặt, nhằm tối ưu quá trình tái tạo biểu mô và ngăn chặn sự tăng sinh mô sợi bất thường.

5. Chiết xuất thảo dược

Chiết xuất hành tây có khả năng ức chế viêm và giảm tăng sinh nguyên bào sợi - yếu tố chính trong hình thành sẹo lồi. Nhiều sản phẩm kem bôi sẹo hiện nay kết hợp hành tây với các thành phần làm dịu da như allantoin để tăng hiệu quả điều trị.

Chiết xuất lô hội chứa nhiều chất dinh dưỡng, vitamin, khoáng chất, hợp chất chống oxi hóa giúp giảm viêm, sưng, đau và ngứa, giữ ẩm, tái tạo tế bào.

Các chiết xuất từ thiên nhiên khác như rau má, trà xanh... có đặc tính chống oxy hóa, làm dịu, hỗ trợ phục hồi da, giảm đỏ, giảm ngứa và kích thích quá trình tái tạo mô mà không gây kích ứng mạnh. Với đặc tính an toàn và dễ dung nạp, đây vẫn là lựa chọn phù hợp cho chăm sóc da lâu dài tại nhà.

Những điều cần lưu ý khi chăm sóc sẹo lồi tại nhà

Kết luận:

Chăm sóc và điều trị sẹo lồi tại nhà là bước quan trọng giúp giảm thiểu gánh nặng tâm lý và cải thiện thẩm mỹ cho người bệnh. Với sự hỗ trợ của các sản phẩm dược mỹ phẩm điều trị tại nhà kết hợp hiểu biết về cách sử dụng đúng, người bệnh hoàn toàn có thể chủ động kiểm soát tình trạng sẹo của mình. Tuy nhiên, khi sẹo lồi có xu hướng lan rộng, dày lên hoặc gây khó chịu, cần gặp bác sĩ để có phác đồ điều trị chuyên sâu, an toàn và hiệu quả hơn.