Cần cơ chế tiếp thu góp ý từ người dân, doanh nghiệp và các chuyên gia khi xây dựng pháp luật

Đó là ý kiến của luật gia Đặng Đình Thịnh tại hội thảo 'Đưa Nghị quyết 66-NQ/TW vào cuộc sống - Yêu cầu, cơ chế và giải pháp thực thi' do Hội luật gia Việt Nam tổ chức ngày 16-9.

Tại hội thảo, luật gia Đặng Đình Thịnh cho rằng trước đây việc xây dựng chính sách pháp luật chủ yếu là cơ quan hành pháp. Việc giao cho các cơ quan này xây dựng pháp luật có rất nhiều ưu điểm, nhưng bên cạnh đó cũng có yếu tố chủ quan, cơ quan, tổ chức khác tham gia góp ý không được ghi nhận nhiều.

Ứng dụng công nghệ để ghi nhận góp ý khi xây dựng chính sách

Trong đó, theo ông có đội ngũ làm công tác pháp luật như luật sư, thẩm phán, kiểm sát viên, trọng tài viên… là những người làm việc hằng ngày, thường phát hiện những bất cập trong chính sách hoặc đối tượng là giảng viên, nhà nghiên cứu luật, các chuyên gia tài chính, môi trường cũng tham gia góp ý nhưng chưa được xem xét trọn vẹn.

Bên cạnh đó, phần lớn người dân, doanh nghiệp là đối tượng bị tác động trực tiếp nhưng lâu nay không có cơ chế góp ý hiệu quả. Luật gia Thịnh cho rằng cần có cơ chế, ứng dụng công nghệ để ghi nhận góp ý khi xây dựng chính sách.

Tại hội thảo, thạc sĩ Lưu Đức Quang (Trường đại học Kinh tế - Luật) cho rằng Hiến pháp sửa đổi đã thu hẹp đối tượng trình dự án luật.

Cụ thể, khoản 1, Điều 84 quy định Chủ tịch nước, Ủy ban Thường vụ Quốc hội, Hội đồng dân tộc, ủy ban của Quốc hội, Chính phủ, Tòa án nhân dân tối cao, Viện Kiểm sát nhân dân tối cao, Kiểm toán Nhà nước, Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và cơ quan trung ương của tổ chức chính trị - xã hội có quyền trình dự án luật trước Quốc hội, trình dự án pháp lệnh trước Ủy ban Thường vụ Quốc hội.

Theo ông Quang, về cơ cấu tổ chức bộ máy phải thu gọn nhưng cơ chế trình dự án luật càng phải mở rộng thêm cho các cơ quan, tổ chức khác.

Đồng quan điểm, TS Trần Công Phàn chia sẻ rằng hội thảo bàn cơ chế, giải pháp để đưa Nghị quyết 66 vào cuộc sống, nhưng ông mong muốn đưa cuộc sống vào pháp luật. Khi đó, pháp luật khi ban hành tự khắc đã là cuộc sống nên không cần phải "đưa" nữa.

Trong khi đó, TS Huỳnh Văn Thông (Trường đại học Khoa học xã hội và Nhân văn, Đại học Quốc gia TP.HCM) cũng cho rằng báo chí phải luôn công khai và minh bạch, phát hiện bất cập và kiến nghị điều chỉnh. Sự hiện diện của viện nghiên cứu và báo chí cho thấy quá trình xây dựng pháp luật không chỉ thuộc về cơ quan nhà nước, mà là sự chung sức của các chủ thể xã hội khác nhau.

Công nghệ số có thể giúp tạo ra một hệ thống pháp luật minh bạch

Một trong những nội dung các đại biểu quan tâm là việc chuyển đổi, ứng dụng khoa học công nghệ trong việc hiện đại hóa hoạt động tư pháp.

TS Phùng Thị Yến cho rằng công nghệ số có thể giúp tạo ra một hệ thống pháp luật minh bạch, dự báo tốt, hạn chế tham nhũng vặt, đồng thời rút ngắn thời gian và chi phí trong quy trình pháp lý. Tuy vậy bà Yến cũng cảnh báo những rủi ro về quyền riêng tư, an ninh dữ liệu và khả năng lệ thuộc công nghệ.

Nghiên cứu sinh Trần Thanh Tâm cũng nêu ra nhiều dẫn chứng kinh nghiệm trong việc ứng dụng trí tuệ nhân tạo từ 'tòa án thông minh' của Trung Quốc.

Theo ông Tâm, AI và dữ liệu lớn có thể hỗ trợ thẩm phán, tăng minh bạch trong xét xử và quan trọng nhất là củng cố niềm tin của công chúng vào hệ thống tòa án. Đây chính là bước đi phù hợp với yêu cầu Nghị quyết 66 về hiện đại hóa hoạt động tư pháp.