Cách Trung Quốc nâng người thợ lên thành 'linh hồn' của công nghiệp, đổi mới

Khi thợ hàn, thợ điện, thợ máy... được trân trọng như chuyên gia, họ trở thành động lực đổi mới kỹ thuật. Việt Nam có thể tham khảo cách làm này của Trung Quốc cũng như Hàn Quốc, Nhật Bản...

'Nhà của đại sư kỹ năng Quảng Tây' là không gian trưng bày, giao lưu được Sở Nhân lực và An sinh xã hội Quảng Tây (Trung Quốc) xây dựng, tôn vinh những người thợ lành nghề và các chuyên gia kỹ thuật có đóng góp xuất sắc trong công nghiệp địa phương.

Ngôi nhà là nơi tập hợp các "đại sư kỹ năng" cấp quốc gia và cấp khu tự trị, trưng bày những sản phẩm kỹ nghệ, công cụ làm nghề, bằng khen và sáng kiến cải tiến kỹ thuật.

Trân trọng vinh danh đóng góp nổi bật

Mỗi cái tên trên bức tường vinh danh đều trình bày trang trọng. Hoàng Đức Văn là chuyên gia kỹ năng điện của Tập đoàn thép Quảng Tây đạt danh hiệu "Toàn quốc kỹ thuật năng thủ". Trịnh Chí Minh thuộc Tập đoàn ô tô Quảng Tây giành giải thưởng "Kỹ năng Trung Hoa" và là bậc thầy về kỹ thuật ô tô. Ngô Liễu Ninh từ Nhà máy Đông Phong Liễu Châu là "Toàn quốc kỹ thuật năng thủ" ngành điện và được mô tả "có khả năng xử lý các lỗi kỹ thuật khó mà máy móc không dễ nhận diện"…

Tại Trung Quốc có hẳn một thang danh hiệu cho giới lao động kỹ năng. Đỉnh cao là giải thưởng "Kỹ năng Trung Hoa" do Bộ Nhân lực và An sinh xã hội trao tặng hai năm một lần và được ví như viện sĩ của công nhân. 

Tiếp theo là danh hiệu "Toàn quốc kỹ thuật năng thủ" cũng do bộ này xét chọn định kỳ, mỗi đợt vài trăm người vinh danh những công nhân bậc cao có tay nghề xuất sắc.

Giải thưởng "Kỹ năng Trung Hoa" ra đời năm 1995. Ban đầu mỗi năm chỉ chọn 10 người nhận giải lớn và 100 "Toàn quốc kỹ thuật năng thủ toàn quốc". Bắt đầu từ năm 1998 đã bình chọn hai năm một lần rồi sau đó mở rộng quy mô, bổ sung các hạng mục tập thể cho đơn vị có đóng góp nổi bật trong bồi dưỡng nhân tài kỹ năng.

Lễ trao giải cũng được tổ chức quy mô lớn, tặng huy chương, cúp, giấy chứng nhận và tiền thưởng cho người đạt danh hiệu "Kỹ năng Trung Hoa". Còn người được phong "Toàn quốc kỹ thuật năng thủ toàn quốc" cũng nhận huy chương, bằng khen và nêu gương rộng rãi trên truyền thông. 

Như tỉnh Quảng Đông còn hỗ trợ kinh phí lập phòng làm việc kỹ năng đại sư cấp quốc gia cho người đạt danh hiệu. Qua đó nâng cao thu nhập, vị thế nghề nghiệp và tạo điều kiện để họ dẫn dắt các dự án công nghệ mới.

Có thể học cách làm nghề, học nghề

Mô hình và cách làm này ít nhiều cho chúng ta có thể học hỏi kinh nghiệm, chẳng hạn như xây dựng các danh hiệu kỹ năng quốc gia với thông điệp rõ ràng, minh bạch tiêu chí, tôn vinh trang trọng và gắn trực tiếp danh hiệu với quyền lợi về thu nhập, vị trí nghề nghiệp, cơ hội đào tạo hoặc cơ chế đặt hàng giữa doanh nghiệp - nhà trường.

Khi một thợ hàn, thợ điện hay kỹ thuật viên cơ khí có thể trở thành "người của năm", hình ảnh nghề kỹ thuật trong mắt phụ huynh và học sinh có lẽ thay đổi mạnh mẽ hơn bất kỳ chương trình tư vấn hướng nghiệp nào. 

Cách Trung Quốc kể câu chuyện về "bậc thầy kỹ năng", những thợ trẻ đi lên từ xưởng máy trở thành chuyên gia quốc gia có thể thấy đã đánh vào ba yếu tố: danh dự, triển vọng nghề nghiệp và sự công nhận của xã hội.

Khi các hình mẫu nghề nghiệp được kể lại như hành trình thành công, nghề không còn là giải pháp dự phòng mà là một con đường có tương lai rõ ràng. Thực tế tác động của giáo dục nghề đối với công nghiệp hóa đã được chứng minh rõ ở nhiều quốc gia công nghiệp hóa thành công.

Dẫn chứng tại Đức, mô hình đào tạo kép kết hợp 70% thời gian thực hành tại doanh nghiệp và 30% lý thuyết giúp quốc gia này liên tục duy trì lực lượng kỹ thuật viên, thợ bậc cao ổn định. Chính đội ngũ này vận hành những dây chuyền cơ khí chính xác từ Bosch, Siemens đến BMW…

Hay tại Hàn Quốc, giai đoạn bứt phá 1970-1990 gắn chặt với sự phát triển bùng nổ của trường dạy nghề. Khi quyết tâm xây dựng công nghiệp nặng, họ thành lập hàng loạt trường kỹ thuật gắn thẳng với các "chaebol". Hyundai lấy học viên từ Trường nghề ô tô Ulsan, Samsung đào tạo kỹ thuật viên bán dẫn từ Trường cao đẳng kỹ thuật Daedeok. Kết quả là Hàn Quốc tiến thẳng vào nhóm các quốc gia sản xuất điện tử, đóng tàu và ô tô hàng đầu thế giới.

Nhật Bản cũng có câu chuyện tương tự. Từ thời Minh Trị, nước này đã xây dựng hệ thống trường nghề và mạng lưới nghệ nhân để đảm bảo mỗi ngành công nghiệp mới đều có đội ngũ thợ tinh nhuệ. Các tập đoàn như Toyota, Hitachi hay Mitsubishi vẫn duy trì hệ thống "takumi", tức những bậc thầy kỹ nghệ được xem như linh hồn của dây chuyền sản xuất.