Cách Hàn Quốc vươn mình thành nền kinh tế lớn thứ 4 châu Á

Hàn Quốc đã đạt được tốc độ tăng trưởng thần tốc chỉ trong một thời gian ngắn. Quốc gia này thể hiện năng lực cạnh tranh toàn cầu trong nhiều lĩnh vực như chất bán dẫn, ôtô...

“Sự năng động” từng là thuật ngữ phản ánh tinh thần cốt lõi thành công của nền kinh tế Hàn Quốc - một quốc gia sau khi thoát khỏi ách đô hộ của Nhật Bản giai đoạn 1910-1945, đã vươn lên từ đống tro tàn của Chiến tranh Triều Tiên (1950-1953) và tiến bước với tốc độ phát triển nhanh chóng, theo Korea Times.

Các nhà phân tích cho rằng tinh thần sôi động, kiên cường và tầm nhìn hướng tới tương lai của Hàn Quốc đã được thể hiện rõ nét trong những thời khắc mang tính bước ngoặt của lịch sử hiện đại, từ thời kỳ công nghiệp hóa thần tốc những năm 1960-1980, đến giai đoạn phục hồi sau khủng hoảng tài chính châu Á (IMF) năm 1997, khủng hoảng tài chính toàn cầu năm 2008 và gần đây nhất là đại dịch Covid-19.

Kỳ tích sông Hán

Hàn Quốc đã đạt tốc độ tăng trưởng kinh tế chưa từng có chỉ trong nửa thế kỷ. Giới chuyên gia gọi thành tựu này là “Kỳ tích sông Hán” bởi các cơ sở công nghiệp của quốc gia này đã bị phá hủy trong Chiến tranh Triều Tiên kéo dài 3 năm, đồng thời đất nước cũng không có nguồn vốn lẫn tài nguyên thiên nhiên.

Tuy nhiên, so với các quốc gia khác, Hàn Quốc chỉ mất một nửa thời gian để chuyển mình từ nước nông nghiệp lạc hậu trở thành cường quốc công nghiệp.

Sau Chiến tranh Triều Tiên (1950-1953), Hàn Quốc là một trong những quốc gia nghèo nhất thế giới với thu nhập bình quân đầu người vỏn vẹn 64 USD/năm. Đến thập niên 1960, GDP bình quân đầu người của Hàn Quốc chỉ tương đương các nước nghèo tại châu Phi và châu Á. Do đó, đầu thập niên 1960, Hàn Quốc đã triển khai các kế hoạch phát triển kinh tế hướng tới xuất khẩu. Sau khi tướng Park Chung Hee trở thành Tổng thống Hàn Quốc, ông đã lèo lái một đất nước hoang tàn sau chiến tranh tiến đến quá trình tăng trưởng mạnh mẽ nhờ các chính sách đẩy mạnh xuất khẩu, tái cấu trúc nền kinh tế, phát triển ngành công nghiệp nặng và hiện đại hóa nhanh chóng. Ban đầu, các mặt hàng xuất khẩu của Hàn Quốc chủ yếu là sản phẩm công nghiệp nhẹ được sản xuất tại các xưởng nhỏ hoặc nguyên liệu thô. Từ mức GDP chưa đầy 4 tỷ USD năm 1960, nền kinh tế Hàn Quốc đã cán mốc 1.000 tỷ USD vào năm 2006. Nguồn: Solieukinhte.com. Sang thập niên 1970, nước này đầu tư vào các cơ sở công nghiệp nặng và tạo nền tảng để xuất khẩu sản phẩm công nghiệp nặng. Đặc biệt, việc đăng cai Thế vận hội Mùa hè 1988 (hay Seoul 1988) tạo đà để Hàn Quốc “gia nhập” hàng ngũ các quốc gia đang trên đà phát triển. Thời gian này, truyền thông quốc tế gọi Hàn Quốc là một trong "4 con hổ châu Á", cùng với Đài Loan (Trung Quốc), Singapore và Hong Kong. Vào tháng 12/1996, Hàn Quốc trở thành thành viên thứ 29 của OECD (Tổ chức Hợp tác và Phát triển Kinh tế).

Tháng 11/1997, khủng hoảng tài chính - tiền tệ bùng nổ, buộc Hàn Quốc phải tìm sự trợ giúp của các định chế tài chính quốc tế như Quỹ Tiền tệ quốc tế (IMF), Ngân hàng Thế giới (WB) với khoản vay 57 tỷ USD. Chỉ trong 2 năm, quốc gia này đã phục hồi tốc độ tăng trưởng, ổn định giá cả và đạt thặng dư tài khoản vãng lai. Trong quá trình này, khoảng 3,5 triệu người dân đã tham gia chiến dịch quyên góp vàng giúp chính phủ trả nợ cho IMF, thu được tổng cộng 227 tấn vàng. Sau khủng hoảng, Hàn Quốc thực hiện một cuộc cải cách cơ cấu triệt để. Cụ thể, chính phủ nước này đã giảm bớt vai trò của các tập đoàn kinh tế (chaebol), phát triển đa dạng các thành phần kinh tế và quy mô doanh nghiệp. Do đó, con rồng kinh tế châu Á này lại “cất cánh”.GDP tăng trưởng vượt bậc Sau khi vượt qua khủng hoảng, nền kinh tế Hàn Quốc tiếp tục duy trì tăng trưởng ổn định. GDP của quốc gia này đã tăng gấp 3 lần, từ hơn 504 tỷ USD (năm 2001) lên hơn 1.646 tỷ USD (năm 2019), đứng thứ 12 thế giới. Thậm chí, vào giai đoạn 2008-2010, khi phần lớn thế giới chìm trong khủng hoảng tài chính, Hàn Quốc vẫn đạt mức tăng trưởng kinh tế 6,3%. Vào ngày 5/12/1964, một cổng chào kỷ niệm được dựng tại Gwanghwamun, trung tâm Seoul , để đánh dấu Ngày xuất khẩu đầu tiên của Hàn Quốc. Ảnh: Yonhap. Đến năm 2010, Hàn Quốc đã trở thành nước xuất khẩu lớn thứ 7 thế giới. Từ giai đoạn 2011-2014, kim ngạch thương mại hàng năm của nước này đều vượt 1.000 tỷ USD. Tuy con số có giảm nhẹ vào giai đoạn 2015-2016 nhưng đã phục hồi trở lại mức 1.000 tỷ USD vào năm 2017. Năm 2019, dự trữ ngoại hối của Hàn Quốc đạt gần 409 tỷ USD, trong đó tỷ lệ nợ nước ngoài ngắn hạn ở mức 32,9%. Xếp hạng tín nhiệm quốc gia cũng duy trì ở mức ổn định. Ngoài ra, Hàn Quốc còn đạt được thành tựu kinh tế đáng kinh ngạc như kim ngạch xuất khẩu đã tăng từ mức 32,82 triệu USD năm 1960 lên hơn 10 tỷ USD vào năm 1977 và vượt 542 tỷ USD năm 2019. Sự "phủ sóng" của các chaebol Câu chuyện Hàn Quốc chuyển mình từ một nền kinh tế nhỏ bé thành một trong những quốc gia xuất khẩu hàng đầu thế giới có đóng góp rất lớn từ các tập đoàn gia đình khổng lồ, được gọi là chaebol. Những “trụ cột” lâu đời của kỳ tích kinh tế này bao gồm LG, Hyundai, SK, Lotte, Samsung... Các tập đoàn đa quốc gia hàng đầu này nằm trong danh sách Fortune Global 500, bên cạnh những công ty nổi tiếng nhất thế giới, theo Bloomberg. Ở Hàn Quốc, việc xây dựng chaebol được coi là con đường để thúc đẩy nhanh quá trình phát triển kinh tế. Ngay sau khi lên nắm quyền, Tổng thống Park Chung Hee đã khởi động chiến dịch hiện đại hóa, trong đó các công ty được chính phủ lựa chọn sẽ đảm nhận các dự án lớn và thường được cấp vốn bằng các khoản vay có bảo lãnh của nhà nước. Các chaebol Hàn Quốc như Samsung, SK, Hyundai Motor, LG... nằm trong danh sách Fortune Global 500, bên cạnh các tập đoàn lớn trên thế giới. Ảnh: Reuters.Dưới sự hợp tác chặt chẽ giữa chính phủ và doanh nghiệp lớn, Hàn Quốc đã rút ngắn đáng kể các giai đoạn chuyển đổi công nghiệp mà nhiều nước phát triển phải mất hơn một thế kỷ mới đạt được. Chiến lược tăng trưởng do chính phủ dẫn dắt gắn với chính sách mở rộng xuất khẩu đã nâng cao khả năng cạnh tranh quốc tế của hàng hóa Hàn Quốc. Thay vì nhập khẩu, chính phủ Hàn Quốc ưu tiên xuất khẩu và điều này đã tạo nên tinh thần “cạnh tranh và học hỏi” trong quản trị doanh nghiệp Hàn Quốc. Việc giành được đơn hàng xuất khẩu đồng nghĩa các công ty Hàn Quốc đã vượt qua bài kiểm tra quốc tế về giá cả và chất lượng. Trong quá trình này, doanh nghiệp Hàn Quốc học hỏi được các phương pháp sản xuất và quản trị tiên tiến của thế giới. Thời gian đầu, Hàn Quốc chú trọng nâng cao năng lực công nghệ và nội địa hóa công nghệ nhập khẩu, đồng thời hạn chế đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) cũng như cấp phép công nghệ. Nhờ vậy, doanh nghiệp Hàn Quốc nhanh chóng tiếp thu và nâng cấp cơ cấu công nghiệp. Dưới sự dẫn dắt của các chaebol, việc nghiên cứu và phát triển (R&D) của khu vực tư nhân đã vượt xa chi tiêu R&D của khu vực công. “Chaebol không đơn thuần là những công ty lớn xuất hiện một cách vô cớ. Họ là những đế chế kinh tế tư nhân, nắm trong tay nguồn lực khổng lồ. Có thể thấy, mức độ tập trung kinh tế như vậy là điều khó tưởng tượng ở các nền dân chủ”, Giáo sư Park Sang-In, giảng viên chính sách công tại Trường Hành chính công, Đại học Quốc gia Seoul nhận định. Theo cuốn sách Cộng hòa Chaebol của nhà kinh tế học Park Sang-in, tổng doanh thu của 5 tập đoàn lớn nhất liên tục chiếm hơn một nửa GDP của Hàn Quốc trong suốt 15 năm qua, thậm chí đạt đỉnh hơn 70% vào năm 2012. Hoạt động kinh doanh của các chaebol cũng len lỏi vào mọi ngóc ngách đời sống người dân Hàn Quốc, từ bệnh viện đến bảo hiểm nhân thọ, các khu chung cư đến thẻ tín dụng và bán lẻ. Các tập đoàn còn mở rộng lĩnh vực kinh doanh sang thực phẩm, giải trí và truyền thông hay điện tử, theo The New York Times. Chỉ tính riêng năm 2003, tổng kim ngạch xuất khẩu của 4 chaebol Daewoo, Hyundai, LG và SK đã lên đến gần 112 tỷ USD, tương đương 58% tổng giá trị xuất khẩu của Hàn Quốc. Năm 2008, 3 chaebol lớn nhất Samsung, Hyundai và Daewoo được người dân Hàn Quốc gọi với biệt danh là “Tam trụ” - 3 trụ cột chống giữ nền kinh tế nước nhà. Năm 2015, các gia tộc chaebol được cho là đã kiểm soát tới 80% nền kinh tế Hàn Quốc. Theo Ngân hàng Hàn Quốc, tổng doanh thu năm 2019 của 5 chaebol lớn nhất nước này đã chiếm tới 44% GDP của cả nước. Dữ liệu từ Ủy ban Thương mại Công bằng cho thấy năm 2023, tổng doanh thu của các tập đoàn gia đình, bao gồm Samsung, SK, Hyundai Motor và LG đạt gần 981.000 tỷ won (khoảng 729 tỷ USD), tương đương 40,8% GDP danh nghĩa của Hàn Quốc. Rộng hơn, 30 tập đoàn kinh doanh hàng đầu Hàn Quốc có tổng doanh thu đạt 1.845 tỷ won trong cùng năm, chiếm 76,9% GDP. Không phải ai cũng có cơ hội gặp gỡ, trò chuyện với những doanh nhân, tỷ phú, những nhà quản lý doanh nghiệp nổi tiếng thế giới. Tuy nhiên, vẫn có cách để chúng ta tiếp cận, tìm hiểu về câu chuyện kinh doanh, cuộc đời, kinh nghiệm của các doanh nhân, tỷ phú nổi tiếng thông qua sách. Tri Thức - Znews giới thiệu độc giả Tủ sách doanh nhân - nơi chia sẻ những cuốn sách, câu chuyện về cuộc đời và kinh nghiệm của các tỷ phú, nhà quản lý nổi tiếng thế giới. Tủ sách không chỉ bao gồm các cuốn sách, câu chuyện từ tác giả độc lập mà còn bao gồm những cuốn sách do chính các tỷ phú viết về cuộc đời mình. Tủ sách doanh nhân mong muốn gửi tới độc giả các câu chuyện, góc nhìn về những cá nhân thành công nhất trong lĩnh vực kinh doanh, đồng thời mong muốn lan tỏa tri thức, phát triển văn hóa đọc cho người Việt.