Cá nhân kinh doanh chịu thuế suất 17%, có nên lên doanh nghiệp?

Nhiều chuyên gia ủng hộ đề xuất áp mức thuế suất thuế thu nhập cá nhân 17% trên lợi nhuận với một bộ phận cá nhân kinh doanh. Đây là bước đệm quan trọng 'thúc' cá nhân kinh doanh chuyển thành doanh nghiệp.

Doanh thu từ 200 triệu đồng/năm trở xuống không phải nộp thuế

Tại dự án luật Thuế thu nhập cá nhân (sửa đổi) mới nhất, Bộ Tài chính đề xuất sửa đổi, hoàn thiện quy định về phương pháp tính thuế đối với thu nhập từ kinh doanh của cá nhân cư trú.

Để thực hiện chủ trương bỏ hình thức thuế khoán từ ngày 1.1.2026, thuế thu nhập cá nhân đối với thu nhập từ kinh doanh được quy định tại dự thảo luật như sau:

Thứ nhất, cá nhân có hoạt động sản xuất, kinh doanh có mức doanh thu năm từ 200 triệu đồng trở xuống không phải nộp thuế thu nhập cá nhân.

Thứ 2, thuế thu nhập cá nhân đối với thu nhập từ kinh doanh của cá nhân cư trú có doanh thu năm trên mức quy định của Chính phủ được xác định bằng thu nhập tính thuế nhân với thuế suất 17%. Trong đó, thu nhập tính thuế được xác định bằng doanh thu của hàng hóa, dịch vụ bán ra trừ chi phí liên quan đến hoạt động sản xuất, kinh doanh trong kỳ tính thuế.

"Quy định này tương đương với quy định về thuế thu nhập doanh nghiệp đối với doanh nghiệp nhỏ và vừa đang được quy định tại luật Thuế thu nhập doanh nghiệp số 67/2025/QH15: áp dụng thuế suất 17% đối với doanh nghiệp có tổng doanh thu năm từ trên 3 tỉ đồng đến không quá 50 tỉ đồng", Bộ Tài chính lý giải.

Thứ 3, thuế thu nhập cá nhân đối với thu nhập từ kinh doanh của cá nhân cư trú có doanh thu năm đến mức quy định tại nội dung thứ 2 nêu trên được xác định bằng doanh thu nhân với thuế suất cụ thể như sau:

Phân phối, cung cấp hàng hóa: 0,5%; dịch vụ, xây dựng không bao thầu nguyên vật liệu: 2% (riêng hoạt động cho thuê tài sản, đại lý bảo hiểm, đại lý xổ số, đại lý bán hàng đa cấp: 5%); sản xuất, vận tải, dịch vụ có gắn với hàng hóa, xây dựng có bao thầu nguyên vật liệu: 1,5%; hoạt động cung cấp sản phẩm và dịch vụ nội dung thông tin số về giải trí, trò chơi điện tử, phim số, ảnh số, nhạc số, quảng cáo số: 5%; hoạt động khác: 1%.

Chính phủ quy định, điều chỉnh các mức doanh thu cho phù hợp với tình hình kinh tế - xã hội từng thời kỳ.

"Tốt nhất nên chuyển thành doanh nghiệp"

Trao đổi với Thanh Niên, chuyên gia thuế Nguyễn Ngọc Tú (Trường đại học Kinh doanh và Công nghệ Hà Nội), phân tích hiện nay cá nhân kinh doanh áp dụng phương pháp khoán thuế đang phải nộp 2 loại thuế là thuế giá trị gia tăng và thuế thu nhập cá nhân, đều khoán trên doanh thu.

Sửa đổi quy định như đề xuất của Bộ Tài chính khá hợp lý, bởi thuế thu nhập cá nhân sẽ đánh trên phần lãi. Điểm quan trọng là làm thế nào để xác định chính xác thu nhập tính thuế.

"Cá nhân kinh doanh cần thay đổi hành vi, mua hàng có hóa đơn đầu vào; tách bạch giữa sinh hoạt và kinh doanh với các chi phí như thuê cửa hàng, điện nước, xăng xe…, làm sao đưa được các chi phí này vào để tính toán.

Thay vì mua hàng hóa từ những đầu mối không xuất hóa đơn thì cá nhân kinh doanh phải dần chuyển sang mua của doanh nghiệp, chi phí cao hơn nhưng minh bạch. Giá thành sản phẩm bán ra có thể điều chỉnh để bù lại, miễn là kinh doanh có lãi. Đây là bước tiến mới, song cần có hướng dẫn, lộ trình cụ thể để cá nhân kinh doanh dần thích nghi", ông Tú nhấn mạnh. 

Ủng hộ đề xuất của Bộ Tài chính, ông Nguyễn Văn Được, Trưởng ban Chính sách của Hội Tư vấn và Đại lý thuế TP.HCM, Tổng giám đốc Công ty TNHH Kế toán và tư vấn thuế Trọng Tín, phân tích dù là cá nhân kinh doanh hay doanh nghiệp đều cần đảm bảo bình đẳng trong thực hiện nghĩa vụ thuế.

"Khi áp dụng chuyển đổi theo đề xuất của Bộ Tài chính, về cơ bản cá nhân kinh doanh cũng phải vận hành giống doanh nghiệp, có đầu vào, đầu ra rõ ràng, thực hiện hóa đơn, chứng từ, chế độ kế toán.

Hiện nay, doanh nghiệp đang được hưởng nhiều chính sách ưu đãi, ví dụ miễn thuế thu nhập doanh nghiệp cho doanh nghiệp nhỏ và vừa trong 3 năm kể từ ngày cấp giấy chứng nhận đăng ký doanh nghiệp lần đầu. Bởi vậy, các cá nhân kinh doanh thuộc trường hợp này tốt nhất nên chuyển thành doanh nghiệp", ông Được nhấn mạnh.

Đề cập lợi thế khi chuyển đổi thành doanh nghiệp, theo ông Tú, doanh nghiệp nộp thuế trên phần lợi nhuận, được chuyển lỗ trong vòng 5 năm; uy tín, thương hiệu cũng tốt hơn, thuận tiện trong làm ăn. 

"Tuy nhiên, bên cạnh lợi thế, mô hình doanh nghiệp đòi hỏi phải có thủ quỹ, kế toán riêng, không có chuyện chồng làm giám đốc, vợ làm thủ quỹ, phải thuê ngoài; phải có báo cáo thuế, nộp bảo hiểm xã hội cho người làm… Các yếu tố này sẽ làm tăng chi phí nên cá nhân kinh doanh phải cân nhắc kỹ, khi thấy thỏa đáng thì mới dần mở rộng, chuyển đổi", vị chuyên gia lưu ý.