Bùng nổ lửa đảo: Từ trẻ em đến tập đoàn đều 'sập bẫy'

Từ sinh viên, công nhân, người nghỉ hưu đến các tập đoàn tài chính… đều trở thành mục tiêu của hoạt động lừa đảo “mổ heo” đang hoành hành ở Đông Nam Á và nhiều châu lục khác.

Các nạn nhân bị mua bán, sau đó bị ép làm việc trong một trung tâm lừa đảo ở Myanmar. Ảnh: Reuters

Hoạt động lừa đảo “mổ heo” này do các tổ chức tội phạm xuyên quốc gia điều hành đang gây ra những thiệt hại tài chính khổng lồ, với tác động ở quy mô toàn cầu. Nhiều nạn nhân mất hết tiền tiết kiệm cả đời, với mức thiệt hại trung bình rất cao, có khi lên tới hàng triệu USD.

Nguy hiểm hơn, nạn nhân sau thời gian bị cuốn vào hệ thống lừa đảo này lại hóa thành kẻ tiếp tay, và hệ thống lừa đảo tiếp tục phình to theo cấp số nhân. Những tác động tiêu cực của nó gây xói mòn lòng tin vào giao dịch trực tuyến và thị trường tiền mã hóa, đặt ra thách thức lớn đối với an ninh tài chính quốc gia.

Giàu nghèo đều là nạn nhân

Một vụ việc khá điển hình cho vụ tống tiền bằng tin nhắn tình ái qua mạng (sextortion), nhắm vào thanh thiếu niên, đã được hãng tin Bloomberg phơi bày trong một phóng sự điều tra. Theo đó, tội phạm sextortion đã nhắm mục tiêu vào hàng nghìn thanh thiếu niên Mỹ, đặc biệt là những bé trai, với hậu quả bi thảm là nhiều vụ tự sát.

Tâm điểm của câu chuyện là cái chết của Jordan DeMay, một học sinh trung học 17 tuổi ở Michigan. Chỉ trong vòng vài giờ, Jordan đã bị một tài khoản mạng xã hội giả mạo lừa gạt, khiến cậu phải gửi ảnh nhạy cảm và sau đó bị đe dọa phát tán cho bạn bè và gia đình. Áp lực tâm lý khủng khiếp này đã khiến Jordan tự kết liễu đời mình.

Cục Điều tra Liên bang Mỹ (FBI) và Trung tâm Quốc gia về Trẻ em mất tích (NCMEC) xác nhận đường dây tội phạm mang tên “Yahoo Boys" ở Nigeria - liên quan tới nhánh ở Đông Nam Á - đã gây ra vụ lừa đảo này. Các ‘nhà máy nô lệ hiện đại’ ép lao động bị lừa thực hiện hành vi tống tiền nạn nhân bằng hình ảnh nhạy cảm mọc lên khắp khu vực biên giới Thái Lan, Myanmar và Campuchia.

Một trường hợp được giải cứu khỏi khu phức hợp Campuchia kể với các nhà điều tra rằng họ bị buộc thực hiện những vụ lừa đảo đầu tư trong một tuần sau khi đến đây. Nếu không lừa được nạn nhân nào, họ sẽ bị chuyển sang lừa đảo về tình dục.

Ông Andrew Wasuwongse, quản lý IJM Thái Lan, cho biết: “Một số nạn nhân kể rằng kẻ lừa đảo giả danh những người hấp dẫn trên mạng, bắt chuyện tán tỉnh rồi bất ngờ đề nghị gọi video. Chúng chụp ảnh màn hình từ cuộc gọi đó và dùng để tống tiền nạn nhân”.

Lừa đảo nhắm vào người Hàn Quốc, nhóm khá giàu ở châu Á, đang gia tăng với phân hạng “thị trường lừa đảo cấp cao”. Các quỹ liên quan đến những vụ bê bối tài chính và chính trị lớn ở Hàn Quốc cũng bị cáo buộc có dòng tiền chảy qua Campuchia.

Lime Asset Management, quỹ đầu tư từng gây ra vụ đình chỉ rút vốn 1,6 nghìn tỉ won (hơn 1 tỉ USD) do lo sợ sụp đổ vì không còn đủ thanh khoản vào năm 2019, làm ảnh hưởng tới khoảng 4.000 nhà đầu tư, đã đầu tư 100 triệu USD vào một dự án phát triển mập mờ ở Campuchia, nhưng số tiền đấy cụ thể đổ vào đâu là điều chưa rõ. Chỉ 4% lấy lại được tiền Liên minh Chống Lừa đảo Toàn cầu (Global Anti-Scam Alliance - GASA) và Feedzai, tổ chức hợp tác thực hiện báo cáo, cho biết, đối tượng lừa đảo đã chiếm đoạt hơn 1,03 nghìn tỉ USD chỉ trong vòng một năm qua - con số nhiều hơn tổng GDP của nhiều nước trên thế giới. Theo Bộ Tài chính Mỹ, tổng thiệt hại do các hoạt động lừa đảo có nguồn gốc từ Đông Nam Á ước tính đạt ít nhất 10 tỉ USD trong năm 2024, tăng 66% so với năm trước. Trong đó, riêng lừa đảo đầu tư tiền mã hóa, chủ yếu là hình thức “mổ heo”, đã khiến người dân chịu tổn thất hơn 5,8 tỉ USD - con số chỉ tính những vụ việc được báo cáo chính thức trong năm 2024, theo FBI. Tại Mỹ, thiệt hại do vấn nạn lừa đảo trực tính ước tính lên tới hàng tỉ USD mỗi năm, đến mức từng được coi là một cuộc khủng hoảng nhân đạo và an ninh quốc gia. Chính phủ cùng các cơ quan thực thi pháp luật Mỹ đánh giá “mổ heo” là hình thức lừa đảo nguy hiểm, gây thiệt hại nặng nề nhất hiện nay. Ở Hàn Quốc, báo cáo “Tình hình lừa đảo tại Hàn Quốc” (The State of Scams in South Korea 2025) của Cơ quan Bảo vệ Người tiêu dùng Tài chính Hàn Quốc (KFCPA) cho biết tổng thiệt hại lên tới 1,4 tỷ USD chỉ trong sáu tháng đầu năm nay. Một mối lo ngại lớn là mức độ tinh vi ngày càng cao của các chiêu trò lừa đảo, đặc biệt là các hình thức lừa đảo đầu tư và mạo danh, khi AI tạo sinh và công nghệ deepfake đang khiến chúng ngày càng hiệu quả và khó phát hiện. Bức tường của một 'nhà máy nô lệ hiện đại' gần thành phố ven biển Sihanoukville được quấn đầy thép gai. Ảnh: Reuters Bất chấp các chiến dịch tuyên truyền nâng cao nhận thức, lừa đảo vẫn là mối đe dọa nghiêm trọng và ngày càng lan rộng, với gần một nửa người tiêu dùng toàn cầu cho biết họ bị tiếp cận bởi chiêu trò lừa đảo ít nhất một lần mỗi tuần. Một số khu vực chịu ảnh hưởng nặng nề hơn, như Brazil, Hong Kong và Hàn Quốc, nơi người dân gần như phải đối mặt với lừa đảo hàng ngày. Ngược lại, các nước như Việt Nam, Ả Rập Xê Út và Trung Quốc lại ghi nhận sự sụt giảm rõ rệt trong số vụ tiếp xúc lừa đảo, cho thấy nỗ lực phòng chống tại địa phương đang phát huy hiệu quả.

Jorij Abraham, Giám đốc điều hành GASA, nhận xét: “Người tiêu dùng trên thế giới lại tiếp tục mất thêm 1,03 nghìn tỉ USD vào tay bọn lừa đảo trong 12 tháng qua. Chúng ta phải hành động mạnh mẽ hơn để chống lại tội phạm này, vì chúng đang làm xói mòn niềm tin vào hệ thống và gây tổn hại sâu sắc cho cả cá nhân lẫn nền kinh tế”. Mỹ, Đan Mạch và Thụy Sĩ ghi nhận mức thiệt hại trung bình cao nhất trên mỗi nạn nhân, với người Mỹ mất trung bình 3.520 USD. Trong khi đó, ở các nước đang phát triển như Pakistan, thiệt hại do lừa đảo tương đương 4,2% GDP quốc gia. Kenya và Nam Phi cũng bị ảnh hưởng nặng nề, với mức thiệt hại lần lượt 3,6% và 3,4% GDP. Hiện giờ thì bọn lừa đảo vẫn lợi dụng những nền tảng phổ biến để tiếp cận nạn nhân. Cuộc gọi điện thoại và tin nhắn SMS là phương thức liên lạc ban đầu phổ biến nhất, trong khi Telegram, WhatsApp, Instagram, Facebook, Gmail cũng thường xuyên bị lợi dụng. Tại Philippines, Hàn Quốc và Brazil, lừa đảo qua tin nhắn SMS đặc biệt phổ biến, trong khi lừa đảo qua WhatsApp đang gia tăng ở nhiều khu vực.

Phát hiện đáng lo nhất trong báo cáo 2024 là tỉ lệ lấy lại được tiền cực thấp - chỉ 4% nạn nhân trên toàn thế giới lấy lại được những gì đã mất. Mỹ và Anh có tỉ lệ lấy được tiền lại cao nhất, nhưng vẫn rất thấp so với quy mô của hoạt động lừa đảo. Điều này cho thấy sự cần thiết của các cơ chế bảo vệ người tiêu dùng.

Saw Chit Thu - ngươi điều hành trung tâm lừa đảo khét tiếng Shwe Kokko ở Myanmar - bị bắt. Ảnh: Reuters

Nuno Sebastião, nhà sáng lập kiêm CEO của Feedzai, nhấn mạnh: “Ngân hàng và các nhà cung cấp dịch vụ thanh toán là tuyến phòng thủ cuối cùng - nơi quyết định liệu hành vi lừa đảo có thành công hay không. Tuy nhiên, khác biệt trong quy định giữa các quốc gia đang làm phức tạp hóa nỗ lực chống lừa đảo trên toàn cầu”.