Bụi mịn là 'sát thủ' âm thầm hủy hoại sức khỏe

Ô nhiễm không khí là mối nguy không thể nhìn thấy bằng mắt thường nhưng ảnh hưởng rất rõ đến sức khỏe. Trong các chất ô nhiễm tại các đô thị, bụi mịn PM2.5 được xem như "sát thủ" âm thầm hủy hoại sức khỏe.

Nghiên cứu của Tổ chức Y tế thế giới (WHO) cho thấy có hơn 60.000 người tử vong năm 2016 do bệnh tim, đột quỵ, ung thư phổi, phổi tắc nghẽn mạn tính, viêm phổi ở Việt Nam đều có liên quan tới ô nhiễm không khí.

Tử vong do ô nhiễm cao hơn COVID-19, tai nạn giao thông

Theo Chương trình môi trường Liên hợp quốc (UNEP), hằng năm trên thế giới có khoảng 7 triệu người tử vong do các bệnh lý liên quan đến ô nhiễm không khí - cao hơn số ca tử vong do tai nạn giao thông, COVID-19. 

Trong khi đó Bộ Nông nghiệp và Môi trường cho hay tình trạng ô nhiễm không khí tại Việt Nam đang diễn biến phức tạp, đặc biệt ở các đô thị lớn như TP.HCM và Hà Nội. Nguồn phát thải chính đến từ giao thông, công trình xây dựng, sản xuất công nghiệp và các hoạt động dân sinh như đốt rác...

Đáng nói là chất lượng không khí tại các đô thị lớn như Hà Nội và TP.HCM thường xuyên ở mức kém, với nồng độ bụi mịn PM2.5 vượt ngưỡng khuyến cáo của WHO, ảnh hưởng đến sức khỏe hô hấp của người dân.

Trung tâm Kiểm soát bệnh tật TP.HCM cũng nhận định hiện nay vấn đề ô nhiễm không khí đang diễn ra rất nghiêm trọng, nhất là trong tình hình thời tiết thất thường do biến đổi khí hậu.

Tại TP.HCM, tình trạng này thể hiện rõ nét khi nắng nóng gay gắt, mưa lớn gây ngập lụt thường xuyên và lượng xe cộ ngày càng nhiều, phát thải tăng. Bác sĩ Lê Thị Xuân Mai, phó khoa hô hấp Bệnh viện Nhân dân 115, cho hay ô nhiễm không khí ngoài trời (ambient) là nguyên nhân chính gây bệnh mạn tính và tử vong sớm. 

Bụi mịn PM2.5 là "sát thủ" thầm lặng dễ dàng xâm nhập sâu vào phổi, gây ra các bệnh về tim mạch, hô hấp, ung thư. Theo đó, các bệnh hô hấp thường gặp liên quan đến ô nhiễm không khí gồm hen phế quản (có thể tăng tần suất cơn và tăng độ nặng), viêm phế quản cấp/mạn, viêm phổi (đặc biệt là trẻ em) và ung thư phổi.

Làm gì để bảo vệ sức khỏe?

PGS Trần Văn Ngọc, chủ tịch Hội Hô hấp TP.HCM, chia sẻ thêm số người tử vong do bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính (COPD) đã âm thầm từ vị trí thứ 6 vượt lên vị trí thứ 3 toàn cầu trong vòng vài năm, chỉ đứng sau bệnh tim thiếu máu cục bộ và đột quỵ, vượt xa nhiều loại ung thư.

Bác sĩ Ngọc lý giải những chất độc hại do ô nhiễm môi trường khi hít vào phổi với người bình thường sẽ có cơ chế thanh lọc, đào thải. Tuy nhiên khi tiếp xúc thường xuyên với các chất độc hại, nhất là bụi mịn PM2.5, đây là những chất mà khả năng thanh lọc rất khó. 

Khi cơ thể hít vào, chúng đi vào các phế nang và khuếch tán toàn cơ thể qua hệ thống mạch máu, tác động nhiều cơ quan gây ra COPD, ung thư phổi và các bệnh lý khác như tim mạch, hen phế quản, nhiễm trùng đường hô hấp.

Để bảo vệ sức khỏe, Trung tâm Kiểm soát bệnh tật TP.HCM khuyến cáo người dân khi ra đường hãy đeo khẩu trang đạt chuẩn. Về nhà nên vệ sinh mũi, miệng, mắt bằng nước muối sinh lý; hạn chế sử dụng bếp than, bếp củi. Những gia đình có người lớn tuổi, trẻ nhỏ, người có bệnh hô hấp, tim mạch nên chú ý kỹ, hạn chế ra ngoài vào những ngày không khí ô nhiễm nặng.

Cũng theo bác sĩ Mai, một trong những biện pháp phòng chống ô nhiễm không khí là cần ủng hộ giao thông xanh tại khu vực đô thị, ưu tiên cho giao thông công cộng, khuyến khích xe điện. 

Ngoài ra cũng cần có lộ trình giảm dần nhiên liệu phát thải cao, thúc đẩy năng lượng sạch, quản lý tốt chất thải; tăng nhận thức, truyền thông về rủi ro ô nhiễm, cách phòng tránh, đặc biệt hướng tới phụ nữ và trẻ em.