Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng: Đổi mới lần 2 để 'thoát bẫy thu nhập trung bình'

Lần đổi mới thứ nhất của Việt Nam là để thoát nghèo, đổi mới lần hai là "thoát bẫy thu nhập trung bình", trở thành nước phát triển có thu nhập cao.

Đó là chia sẻ của Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Nguyễn Mạnh Hùng tại diễn đàn "Tương lai khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia", tổ chức sáng 29-8.

Động lực mới

Theo Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng, trong suốt 80 năm qua, khoa học công nghệ đã đồng hành cùng dân tộc vượt qua chiến tranh, kiến thiết đất nước, đưa Việt Nam từng bước hội nhập và phát triển.

Theo ông Hùng, đổi mới lần thứ nhất của Việt Nam năm 1986 đã mở ra kỷ nguyên hội nhập và phát triển kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa. Đổi mới lần thứ hai là đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số, xây dựng hệ sinh thái mới, nơi doanh nghiệp, nhà khoa học, người dân và nhà nước cùng tham gia kiến tạo giá trị.

"Đổi mới lần thứ nhất là thoát nghèo, đổi mới lần hai là thoát bẫy thu nhập trung bình trở thành nước phát triển có thu nhập cao. Đổi mới lần một lấy nông nghiệp, công nghiệp, gia công, lắp ráp làm động lực, thì đổi mới lần hai lấy khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số làm động lực trung tâm để phát triển", ông Hùng nói.

Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng cho biết diễn đàn hôm nay không chỉ để thảo luận về những thách thức và cơ hội, mà còn để cùng nhau cam kết hành động làm chủ công nghệ chiến lược. "Vì không làm chủ công nghệ thời nay thì đồng nghĩa với không có chủ quyền quốc gia".

Đồng thời, xây dựng một hệ thống đổi mới sáng tạo quốc gia gắn với nhu cầu của doanh nghiệp và xã hội. Xây dựng quốc gia khởi nghiệp sáng tạo dựa trên công nghệ số, dựa trên đổi mới sáng tạo. 

Đẩy nhanh chuyển đổi số toàn dân và toàn diện. Và đặc biệt, biến khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số thành sức mạnh để Việt Nam vươn lên, góp phần hiện thực hóa khát vọng phát triển đất nước phồn vinh, hạnh phúc.

Nhiệm vụ hàng đầu là đào tạo nguồn nhân lực trình độ cao

GS.TS Lê Anh Tuấn - chủ tịch Hội đồng Đại học Bách khoa Hà Nội - cho biết theo Tổng cục Thống kê, vào năm 2023 Việt Nam có khoảng 52,4 triệu người từ 15 tuổi (chiếm trên 50% quy mô dân số), trong đó số người lao động được đào tạo từ cao đẳng trở lên chỉ chiếm 12,7%, trong khi ở các nước phát triển tỉ lệ này từ 40 - 50%.

Theo ông, trong bối cảnh muốn thúc đẩy khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số, nhiệm vụ hàng đầu là đào tạo nguồn nhân lực trình độ cao, Chính phủ là "giá đỡ" cho việc này.

"Hiện nay có một điểm trái ngược trong đào tạo đại học ở Việt Nam. Đó là các trường phải tự chủ tài chính, dẫn tới có trường thay vì nâng cao chất lượng, đào tạo trình độ cao, thì lại tăng quy mô tuyển sinh đại học rất nhiều, trong khi sau đại học lại không có.

Sau đại học là bậc học không phải người học phải trả tiền, mà Chính phủ phải trả tiền cho người học. Bởi đây là bậc học sáng tạo ra công nghệ, mang lại giá trị cho xã hội, cho công nghiệp. Nếu nhà nước đầu tư được vậy thì các trường đại học sẽ rất quyết tâm, dành thời gian cho nghiên cứu và sinh viên", ông Tuấn nói.

Ông  Nguyễn Phú Tiến - phó cục trưởng Cục Chuyển đổi số quốc gia - cho biết Bộ Khoa học và Công nghệ đang xây dựng hàng loạt luật về khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số; hạ tầng và nhân lực để hiện thực hóa các nhiệm vụ.

Ông cho biết thêm, để thu hút, huy động nguồn lực triển khai chuyển đổi số, Bộ Khoa học và Công nghệ cũng đang triển khai xây dựng mạng lưới các chuyên gia, các trường, các viện trong và ngoài nước cùng đóng góp những sáng kiến. Hiện đã có khoảng hơn 300 chuyên gia và sẽ tiếp tục mở rộng.