Bão từ cực mạnh khiến bầu trời phát sáng, NASA phải dừng phóng vệ tinh sao Hỏa

Một cơn bão từ, bắt nguồn từ đợt bức xạ Mặt trời mạnh, đã buộc NASA và Công ty Blue Origin hoãn vụ phóng tên lửa mang theo hai vệ tinh đo lường thời tiết trên sao Hỏa.

Blue Origin cho biết tên lửa New Glenn đã sẵn sàng cho vụ phóng mới lên sao Hỏa. Đây sẽ là nhiệm vụ khoa học quy mô lớn đầu tiên mà Blue Origin - công ty của tỉ phú Jeff Bezos - thực hiện cho Cơ quan Hàng không vũ trụ Mỹ (NASA), và cũng là vụ phóng đầu tiên của hãng kể từ chuyến bay ra mắt hồi tháng 1-2025.

Tuy nhiên Blue Origin thông báo trên trang web hôm 12-11 rằng do hoạt động Mặt trời tăng cao và nguy cơ ảnh hưởng đến tàu vũ trụ EscaPADE (sứ mệnh tàu vũ trụ lên sao Hỏa gồm hai tàu vũ trụ được gọi là Blue và Gold), NASA đã quyết định hoãn vụ phóng cho đến khi điều kiện thời tiết không gian được cải thiện.

Theo kế hoạch, New Glenn sẽ được phóng vào ngày 10-11 từ căn cứ Cape Canaveral (tiểu bang Florida, miền đông nam nước Mỹ), mang theo hai vệ tinh EscaPADE hướng tới sao Hỏa.

Tuy nhiên đợt phóng đầu tiên bị hủy do mây dày đặc, và lịch phóng lại vào ngày 12-11 tiếp tục bị hoãn vô thời hạn sau khi Trung tâm Dự báo thời tiết không gian Mỹ phát cảnh báo bão từ (bão mặt trời) nghiêm trọng.

Nguyên nhân là do các vụ phun trào vành nhật hoa (coronal mass ejections - sự phóng ra đáng kể của từ trường và khối lượng plasma đi kèm từ vành nhật hoa của Mặt trời) trên Mặt trời đã phóng ra một lượng lớn hạt tích điện năng lượng cao vào không gian.

Dòng bức xạ plasma này được đo trên Trái đất ở mức G-4 - “nghiêm trọng”, chỉ thấp hơn cấp độ cao nhất G-5 - “cực đoan”, và được dự báo sẽ kéo dài sang ngày hôm sau.

Theo Hãng tin Reuters, bão từ có thể làm gián đoạn liên lạc vô tuyến và vệ tinh, đồng thời tăng mật độ khí quyển, khiến các vệ tinh ở quỹ đạo thấp chịu ma sát lớn.

Tình huống tương tự từng xảy ra vào tháng 2-2022, khi 40 vệ tinh Starlink của Công ty SpaceX bị vô hiệu hóa ngay sau khi phóng do bão từ.

Ngoài ra các hạt tích điện từ Mặt trời còn có thể vượt qua lớp từ trường bảo vệ của Trái đất và va chạm mạnh với các phân tử khí quyển, tạo ra hiện tượng cực quang rực rỡ ở hai cực. Trong đêm 12-11, ánh sáng xanh và hồng của cực quang phương Bắc được ghi nhận tại nhiều khu vực rộng lớn ở Mỹ, tận tới các bang Texas, Florida và Alabama - hiện tượng hiếm thấy ở vĩ độ thấp.

Không may, hai vệ tinh EscaPADE lại chính là công cụ nghiên cứu các hiện tượng tương tự trên sao Hỏa.

Hai vệ tinh, có biệt danh Blue và Gold, sẽ cùng bay quanh sao Hỏa để phân tích cách các hạt năng lượng từ gió Mặt trời tương tác với từ trường yếu của hành tinh Đỏ, và cách hiện tượng này khiến sao Hỏa mất dần bầu khí quyển trong hàng tỉ năm qua.

Dự kiến EscaPADE sẽ đến sao Hỏa sau 22 tháng hành trình - khi điều kiện không gian cho phép vụ phóng được thực hiện an toàn.