Bao giờ tầm vóc người Việt Nam được cải thiện: Bữa ăn học đường chưa ‘ngon’

'Mô hình bữa ăn học đường bảo đảm dinh dưỡng hợp lý và tăng cường hoạt động thể lực cho trẻ em học sinh VN' được Bộ GD-ĐT thực hiện năm 2021 nhưng quá trình triển khai gặp nhiều khó khăn vì nhiều lý do khác nhau.

Bữa ăn học đường của các nước

Tháng 8.2025, chia sẻ về kinh nghiệm đã được thực hiện bền bỉ nhiều năm ở Nhật Bản, tại hội thảo khoa học quốc tế về "Vì một VN khỏe mạnh - vì tầm vóc Việt", TS Nakamura Teiji (Nhật Bản) cho hay, bữa ăn học đường và giáo dục về thực phẩm đã trở thành một phần quan trọng của chính sách dinh dưỡng đặc thù tại Nhật Bản. Năm 1952, Chính phủ Nhật Bản đã ban hành luật Cải thiện dinh dưỡng, yêu cầu thành lập bếp ăn tập thể tại bệnh viện, nhà máy và trường học, những nơi tập trung đông người, và bắt buộc phải có chuyên gia dinh dưỡng phụ trách. Đặc biệt, nhu cầu cải thiện dinh dưỡng cho trẻ em, thế hệ tương lai, được xem là cấp bách nhất, dẫn đến việc ban hành luật Bữa trưa học đường năm 1954, hướng tới mục tiêu tất cả học sinh (HS) tiểu học đều được ăn trưa tại trường.

Năm 2008, luật Bữa trưa học đường được sửa đổi toàn diện, đưa giáo dục về thực phẩm trong trường học trở thành mục tiêu trọng tâm. Bữa ăn học đường không chỉ cung cấp năng lượng và dưỡng chất cần thiết cho sự phát triển của trẻ, mà còn là một phần của chương trình giáo dục toàn diện về dinh dưỡng và ăn uống.

Cũng tại hội thảo trên, GS Philipp Rosler (Đức) cho biết, việc cung cấp bữa ăn học đường đầy đủ dinh dưỡng là nền tảng cho sức khỏe và cơ hội phát triển bình đẳng của mọi trẻ em. Tiêu chuẩn chất lượng cho bữa ăn trường học Đức đã được Hiệp hội Dinh dưỡng Đức (DGE) công bố năm 2007, nhằm hướng dẫn xây dựng bữa ăn học đường lành mạnh, cân đối và bền vững. Tiêu chuẩn này phù hợp với khuyến nghị của Tổ chức Y tế thế giới (WHO) và Liên minh Châu Âu (EU), đã được áp dụng tại hơn 5.000 trường học ở Đức. GS Philipp Rosler nhấn mạnh, khi trường học xây dựng chế độ ăn uống lành mạnh sẽ tạo nên môi trường giáo dục tốt cho HS, chuẩn bị tốt cho thế hệ trẻ một lối sống lành mạnh và bền vững. GS cho hay: "VN hoàn toàn có khả năng tiếp thu và áp dụng các bài học kinh nghiệm này, theo lộ trình phù hợp, nhằm nâng cao chất lượng dinh dưỡng và sức khỏe bền vững cho thế hệ tương lai".

Bữa ăn học đường ở nước ta thì sao?

Bộ GD-ĐT cho biết năm học 2020-2021, Bộ đã phối hợp với Bộ Y tế, Bộ VH-TT-DL, Bộ KH-CN, các chuyên gia và đơn vị tài trợ, tổ chức nghiên cứu và triển khai thành công mô hình điểm bữa ăn học đường bảo đảm dinh dưỡng hợp lý kết hợp tăng cường hoạt động thể lực cho trẻ em, HS VN, nhằm nâng cao nhận thức và thực hiện dinh dưỡng hợp lý, tăng cường hoạt động thể lực phù hợp đối với trẻ mẫu giáo và HS tiểu học nhằm nâng cao sức khỏe, phát triển tầm vóc.

Mô hình được thực hiện tại 10 tỉnh/thành (đại diện cho 5 vùng sinh thái khác nhau) và mang lại hiệu quả nhất định về cải thiện tình trạng dinh dưỡng cũng như thể lực. Cụ thể, nhóm trẻ em mầm non, chiều cao trung bình tăng khoảng 3,6 cm và cân nặng trung bình tăng 1,2 kg. Ở nhóm HS tiểu học, chiều cao trung bình tăng khoảng 2,8 cm và cân nặng trung bình tăng 1,9 kg.

Đối với nhà trường, mô hình đã nâng cao năng lực tổ chức và quản lý của các cơ sở giáo dục trong công tác chăm sóc dinh dưỡng học đường; tăng cường cơ sở vật chất, trang thiết bị bảo đảm dinh dưỡng hợp lý, giáo dục thể chất và hoạt động thể thao trường học. Hoạt động truyền thông, giáo dục dinh dưỡng và tăng cường hoạt động thể lực đã góp phần thay đổi tích cực nhận thức, thói quen ăn uống, vận động thể lực của HS…

Từ kết quả trên, năm 2021, Bộ GD-ĐT đã ban hành Quyết định phê duyệt "Mô hình bữa ăn học đường bảo đảm dinh dưỡng hợp lý và tăng cường hoạt động thể lực cho trẻ em học sinh VN" để các địa phương triển khai áp dụng nhân rộng mô hình phù hợp với điều kiện thực tế của địa phương.

Khó khăn chồng khó khăn

Tuy nhiên, mô hình bữa ăn học đường ở VN trong quá trình triển khai gặp nhiều khó khăn. Đầu tiên phải nói đến cơ sở vật chất và nhân lực thực hiện không đảm bảo; một số trường sử dụng suất ăn công nghiệp; thực đơn chưa được xây dựng đảm bảo dinh dưỡng hợp lý, khoa học; đặc biệt ở nhiều trường học vùng khó khăn, mức thu chi cho bữa ăn học đường còn thấp không đủ cho việc xây dựng thực đơn bảo đảm dinh dưỡng hợp lý. Công tác phối hợp giữa gia đình và nhà trường trong thực hiện chế độ ăn hợp lý, đảm bảo dinh dưỡng cho trẻ ở một số cơ sở giáo dục chưa hiệu quả.

Cơ sở vật chất trường học ở nhiều địa phương chưa đáp ứng được yêu cầu phục vụ cho công tác dinh dưỡng; chưa có cán bộ chuyên trách dinh dưỡng trong nhà trường. Trang thiết bị, dụng cụ tập luyện cũ kỹ, lạc hậu; quỹ đất dành cho giáo dục thể chất và hoạt động thể dục trong nhà trường còn thiếu và nhiều hạn chế.

Để khắc phục những khó khăn và nhân rộng hiệu quả mô hình bữa ăn học đường bảo đảm dinh dưỡng hợp lý kết hợp tăng cường hoạt động thể lực cho trẻ em, HS trong các cơ sở giáo dục trên toàn quốc, Bộ GD-ĐT đang tiếp tục phối hợp Bộ Y tế tăng cường truyền thông nâng cao nhận thức cho giáo viên, cha mẹ HS, HS; chỉ đạo các sở GD-ĐT và các nhà trường triển khai thực hiện nghiêm túc các nhiệm vụ được Thủ tướng Chính phủ giao về bảo đảm dinh dưỡng hợp lý và tăng cường hoạt động thể lực cho trẻ em, HS, sinh viên để nâng cao sức khỏe, dự phòng các bệnh không lây nhiễm.

Bộ GD-ĐT sẽ rà soát, sửa đổi, bổ sung hệ thống văn bản quy phạm pháp luật về dinh dưỡng học đường và tổ chức bữa ăn bán trú cho trẻ em, HS. Tăng cường huy động xã hội hóa, các nguồn lực từ các tổ chức trong nước và quốc tế nhằm bảo đảm chất lượng dinh dưỡng, an toàn thực phẩm bữa ăn học đường cho HS. Tăng cường kiểm tra, giám sát về công tác dinh dưỡng học đường, tổ chức bữa ăn bán trú bảo đảm an toàn thực phẩm… (còn tiếp)