Báo chí phải chịu trách nhiệm khi mở kênh trên mạng xã hội

Sáng 23/10, Bộ trưởng Văn hóa, Thể thao và Du lịch Nguyễn Văn Hùng, thừa ủy quyền của Thủ tướng, sẽ trình bày Tờ trình dự án Luật Báo chí sửa đổi trước Quốc hội.

Báo cáo Ủy ban Thường vụ Quốc hội trước đó, Chính phủ cho biết sau gần 10 năm thực thi, Luật Báo chí 2016 đã bộc lộ nhiều hạn chế trước sự thay đổi nhanh của công nghệ, mô hình truyền thông và hành vi công chúng. Việc sửa luật lần này nhằm thể chế hóa chủ trương xây dựng nền báo chí chuyên nghiệp, nhân văn, hiện đại; bảo đảm quyền tự do báo chí, quyền tự do ngôn luận của công dân trên báo chí; đồng thời nâng cao hiệu lực quản lý nhà nước trong bối cảnh chuyển đổi số.

Dự luật giữ nguyên 9 điều, sửa đổi 38 điều, bổ sung 3 điều và lược bỏ 6 điều.

Tăng trách nhiệm cung cấp thông tin

Điểm mới quan trọng của dự luật là bổ sung quy định về vị trí và vai trò của báo chí, khẳng định báo chí Việt Nam là báo chí cách mạng, mang tính lịch sử và cách mạng, gắn với mục tiêu xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, hướng tới nền báo chí chuyên nghiệp, nhân văn, hiện đại. Báo chí là phương tiện thông tin, công cụ tư tưởng của Đảng và Nhà nước, đồng thời là diễn đàn của nhân dân, được bảo đảm quyền tự do thu thập, phản ánh và phổ biến thông tin trong khuôn khổ pháp luật.

Dự luật bổ sung quy định rõ trách nhiệm cung cấp thông tin cho báo chí - điểm được coi là khâu yếu trong thực tiễn nhiều năm qua. Các cơ quan, tổ chức, cá nhân có nghĩa vụ chủ động, kịp thời, cung cấp đầy đủ và chính xác thông tin khi được báo chí yêu cầu hoặc khi xảy ra sự kiện có tác động lớn đến xã hội. Người đứng đầu cơ quan, đơn vị phải chịu trách nhiệm nếu trì hoãn, từ chối hoặc né tránh cung cấp thông tin không có lý do chính đáng.

Dự thảo luật cũng nêu các chế tài xử lý hành vi cản trở hoạt động báo chí hợp pháp, như không cung cấp, cung cấp sai lệch hoặc gây khó khăn cho phóng viên trong tác nghiệp.

Theo Ủy ban Văn hóa - Xã hội của Quốc hội - cơ quan thẩm tra dự luật, việc luật hóa nghĩa vụ cung cấp thông tin sẽ tăng tính minh bạch trong hoạt động công vụ, tạo cơ sở để báo chí thực hiện đúng vai trò giám sát xã hội, phản biện chính sách và kết nối Nhà nước với người dân.

Phát triển kinh tế báo chí

Nhóm chính sách thứ hai tập trung vào xây dựng nền kinh tế báo chí - trụ cột cho sự phát triển bền vững của cơ quan báo chí trong kỷ nguyên số. Dự luật quy định Nhà nước đầu tư có trọng tâm, trọng điểm cho đào tạo nhân lực, nghiên cứu, ứng dụng công nghệ hiện đại; đặt hàng, đấu thầu và hỗ trợ chi phí đăng tải, truyền dẫn, phát sóng phục vụ nhiệm vụ chính trị, an ninh, quốc phòng, văn hóa, thông tin tuyên truyền, nhất là ở vùng sâu, biên giới, hải đảo.

Về nguồn thu, cơ quan báo chí được phép khai thác từ quyền xem và sử dụng tác phẩm báo chí, từ hoạt động liên kết, từ cung cấp dịch vụ sự nghiệp công do Nhà nước giao nhiệm vụ. Cơ chế này nhằm giúp báo chí giảm dần phụ thuộc vào ngân sách và quảng cáo truyền thống, vốn đang suy giảm khi thị phần bị chia sẻ bởi các nền tảng xuyên biên giới.

Cơ quan thẩm tra của Quốc hội cho rằng các quy định mới tạo hành lang pháp lý cho báo chí tự chủ tài chính, song cần làm rõ khái niệm "kinh tế báo chí", phạm vi liên kết, trách nhiệm quản lý quảng cáo và hợp tác nội dung trên nền tảng xuyên biên giới để tránh thương mại hóa và đảm bảo định hướng chính trị, tính độc lập của cơ quan báo chí.

Hình thành cơ quan truyền thông chủ lực đa phương tiện

Một điểm mới quan trọng khác là mô hình "Cơ quan truyền thông chủ lực đa phương tiện" được thiết lập, hưởng cơ chế tài chính đặc thù và hoạt động theo quy hoạch do Thủ tướng phê duyệt. Đây là cơ quan báo chí có nhiều loại hình, cơ quan trực thuộc, có nhiệm vụ sản xuất, phân phối thông tin quy mô lớn, đảm nhận vai trò dẫn dắt dòng thông tin chính thống.

Người đứng đầu cơ quan chủ lực (Tổng giám đốc) được giao quyền lãnh đạo, quản lý toàn diện tài sản, tài chính; cơ quan trực thuộc được giao đại diện phần vốn Nhà nước. Việt Nam hiện đã có các mô hình tương tự, như Đài Tiếng nói Việt Nam, Đài Truyền hình Việt Nam và Thông tấn xã Việt Nam, cùng một số mô hình hợp nhất cấp địa phương như Trung tâm Truyền thông Quảng Ninh hoặc Đài Phát thanh - Truyền hình và Báo Bình Phước.

Theo Bộ trưởng Văn hóa, Thể thao và Du lịch Nguyễn Văn Hùng, việc luật hóa mô hình này giúp tạo hành lang pháp lý để tích hợp sản xuất nội dung, chia sẻ hạ tầng công nghệ, dữ liệu và nhân lực, tiết kiệm chi phí, nâng cao hiệu quả quản trị và năng lực cạnh tranh với các nền tảng truyền thông xuyên biên giới.

Ủy ban Văn hóa - Xã hội đề nghị quy định rõ tiêu chí xác định cơ quan chủ lực, cơ chế tài chính đặc thù và trách nhiệm quản lý để bảo đảm tính khả thi, tránh chồng chéo với mô hình hiện có.

Hoàn thiện cơ chế liên kết và mở rộng hợp tác quốc tế

Dự thảo bổ sung Điều 24 và 25 về liên kết và hợp tác trong hoạt động báo chí, được coi là bước đi cần thiết để hoàn thiện hành lang pháp lý trong bối cảnh chuyển đổi số.

Theo quy định mới, cơ quan báo chí được phép liên kết với tổ chức, cá nhân đủ điều kiện để thực hiện các hoạt động như thiết kế, quảng cáo, phát hành, sản xuất nội dung, trừ lĩnh vực thời sự chính trị, an ninh, quốc phòng, đối ngoại. Người đứng đầu cơ quan báo chí chịu trách nhiệm toàn bộ về hoạt động liên kết và việc sử dụng tài sản công phải tuân thủ pháp luật.

Về hợp tác quốc tế, cơ quan báo chí Việt Nam có thể phát hành, truyền dẫn, phát sóng sản phẩm ra nước ngoài hoặc ủy thác cho tổ chức, cá nhân nước ngoài thực hiện; được thuê chuyên gia, cộng tác viên, cử phóng viên ra nước ngoài, mở cơ quan thường trú. Tất cả hoạt động này phải thống nhất nội dung với sản phẩm trong nước và thông báo bằng văn bản cho cơ quan quản lý.

Các quy định mới được đánh giá giúp minh bạch hóa hợp tác quốc tế, kiểm soát rủi ro an ninh thông tin, đồng thời mở rộng kênh truyền thông đối ngoại, quảng bá hình ảnh đất nước và con người Việt Nam.

Quản lý báo chí trên không gian mạng và chuyển đổi số

Lần đầu tiên, dự thảo luật quy định cụ thể hoạt động báo chí trên không gian mạng. Cơ quan báo chí khi mở kênh nội dung trên nền tảng số phải chịu trách nhiệm về nội dung, bản quyền, lưu chiểu; được miễn trách nhiệm nếu nội dung bị thay đổi do lỗi nền tảng.

Cơ quan thẩm tra đề nghị Chính phủ quy định rõ trách nhiệm pháp lý của các nền tảng xuyên biên giới khi để xảy ra vi phạm, đồng thời khuyến khích cơ quan báo chí ứng dụng trí tuệ nhân tạo, dữ liệu lớn, nền tảng phân phối nội dung số. Dự luật cũng định hướng xây dựng nền tảng số báo chí quốc gia, thống nhất lưu chiểu, bảo vệ bản quyền và nâng cao năng lực giám sát thông tin trong môi trường mạng.

Sơn Hà