'Bằng giỏi không xin được việc vì thái độ'

Tôi từng tham gia nhiều diễn đàn tuyển dụng trong và ngoài nước, nhận thấy một quan điểm lặp đi lặp lại ở Việt Nam: "Thái độ hơn trình độ".

Nghe qua, lập luận này có vẻ hợp lý. Nhưng khi phân tích kỹ, tôi thấy có nhiều vấn đề cần trao đổi.

"Thái độ" đang bị hiểu quá rộng: Trong cách hiểu phổ thông, thái độ thường gắn với tinh thần trách nhiệm, sự trung thực, tính kỷ luật, hay khả năng hợp tác.

Nhưng trên thực tế, trong nhiều buổi tuyển dụng, cụm từ này lại được dùng để bao hàm cả kỹ năng mềm, kỹ năng giao tiếp, khả năng làm việc nhóm, kỹ năng xử lý tình huống, thậm chí cả sự tự tin khi ứng viên trả lời phỏng vấn.

Như vậy, "thái độ" đã trở thành một thuật ngữ chứa đủ loại tiêu chí, nhiều trong số đó vốn thuộc về năng lực hoặc kỹ năng, chứ không chỉ đơn thuần là thái độ.

Chính sự nhập nhằng này khiến nhiều ứng viên, nhất là sinh viên mới ra trường, không biết mình thiếu gì. Bằng giỏi có, kiến thức chuyên môn có, nhưng vẫn bị đánh rớt với lý do "chưa phù hợp về thái độ".

Điều này làm cho khái niệm "thái độ" trở nên mơ hồ, thậm chí đôi khi bị sử dụng như một lý do để loại ứng viên mà không cần giải thích thêm.

Trải nghiệm ứng viên và sự im lặng của nhà tuyển dụng:

Một trong những vấn đề lớn của thị trường tuyển dụng Việt Nam là sự thiếu minh bạch phản hồi. Rất nhiều bạn trẻ kể với tôi rằng, họ nộp hàng chục, thậm chí hàng trăm hồ sơ, đi phỏng vấn nhiều nơi, nhưng không bao giờ nhận được lời giải thích tại sao bị loại.

Có bạn chia sẻ trên VnExpress rằng tốt nghiệp bằng giỏi, đi phỏng vấn một năm không xin nổi công việc lương 5 triệu đồng, nhưng không ai chỉ rõ họ thiếu gì.

Nhiều bạn bế tắc quyết định học tiếp thạc sĩ để nâng cao trình độ vì nghĩ rằng bằng cấp cao hơn sẽ dễ xin việc hơn, nhưng cuối cùng vẫn thất nghiệp và phải đi làm công nhân.

Đây không phải là một trường hợp cá biệt, mà phản ánh thực trạng chung: ứng viên không có cơ hội học hỏi rút kinh nghiệm từ quá trình tuyển dụng, còn doanh nghiệp thì mất đi một nguồn nhân lực tiềm năng chỉ vì thiếu phản hồi.

Cần một sự thay đổi từ cả hai phía:

Tôi cho rằng, thái độ và trình độ không thể tách rời. Thái độ tốt giúp một nhân viên dễ hòa nhập, nhưng trình độ chuyên môn mới giúp họ đóng góp giá trị thực sự. Một doanh nghiệp nói "chúng tôi coi trọng thái độ hơn trình độ" nghe thì đơn giản, nhưng nếu không giải thích rõ ràng tiêu chí đánh giá thì ứng viên sẽ không thể biết cách hoàn thiện bản thân.

Điều quan trọng hơn, các nhà tuyển dụng nên minh bạch trong phản hồi. Chỉ một email ngắn gọn, chỉ ra điểm mạnh và điểm yếu của ứng viên, cũng đủ giúp họ điều chỉnh và phát triển bản thân.

Đây không chỉ là cách xây dựng hình ảnh chuyên nghiệp, tạo niềm tin cho thị trường lao động, mà còn là cơ hội để ứng viên khắc phục điểm yếu, phát huy điểm mạnh và tiếp tục hành trình tìm kiếm việc làm, cống hiến cho xã hội.

Một xã hội học tập cần sự chia sẻ và minh bạch. Nếu tiếp tục coi "thái độ hơn trình độ" mà không định nghĩa rõ ràng, và im lặng trước nỗ lực của người trẻ, thì chúng ta không chỉ lãng phí nguồn nhân lực, mà còn làm suy giảm niềm tin vào công bằng trong tuyển dụng.

Ứng viên cần thái độ học hỏi. Nhưng nhà tuyển dụng cũng cần thái độ minh bạch. Chỉ khi cả hai phía thay đổi, vòng luẩn quẩn "bằng giỏi vẫn thất nghiệp" mới có thể được tháo gỡ.

Phúc Nhân Thiên Kiệt